Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:03,680 --> 00:00:06,923
Dinosauriërs, de meest verfijnde,
best gebouwde...
2
00:00:07,040 --> 00:00:13,241
en aangepaste overlevingsmachines
die de natuur ooit heeft geschapen.
3
00:00:13,320 --> 00:00:15,527
Ze waren heel succesvol.
4
00:00:15,600 --> 00:00:21,130
Tijdens 165 miljoen jaar evolutie
kregen deze reuzen wapens...
5
00:00:21,240 --> 00:00:26,007
verdedigingsmechanismen en zintuigen
die alles overtreffen.
6
00:00:26,080 --> 00:00:31,564
Dankzij moderne technologie kunnen
we in de dinosauriërs kijken...
7
00:00:31,640 --> 00:00:36,487
en laten zien hoe ze sterker,
slimmer en gevaarlijker werden.
8
00:00:36,560 --> 00:00:41,771
De vraag is hoe ze zo lang
zo succesvol konden zijn.
9
00:00:55,720 --> 00:00:59,486
Dinosauriërs
zijn de ultieme dieren.
10
00:01:01,000 --> 00:01:05,210
Ze overleefden het 165 miljoen jaar.
11
00:01:06,320 --> 00:01:13,090
De sleutel was een goed ontworpen
lichaam, zowel binnen als buiten.
12
00:01:15,760 --> 00:01:19,287
Hun lichaamsbouw kwam neer
op één ding:
13
00:01:19,360 --> 00:01:24,400
Aanpassingsvermogen, het resultaat
van natuurlijke en seksuele selectie.
14
00:01:26,480 --> 00:01:31,486
Gedurende tien miljoen generaties
bleven ze zich verbeteren.
15
00:01:33,960 --> 00:01:38,170
De ene dinosauriër werd
nog beter dan de andere.
16
00:01:38,240 --> 00:01:44,361
Door natuurlijke selectie sterven
dieren uit die niet slim genoeg zijn.
17
00:01:47,800 --> 00:01:52,681
Sommige soorten bloeien op
en andere sterven uit.
18
00:01:53,520 --> 00:02:00,608
Bij dieren met zulke wapens wordt
de strijd om te overleven dodelijk.
19
00:02:03,040 --> 00:02:07,125
Het is het einde van de lente
in het Krijt.
20
00:02:12,160 --> 00:02:15,209
De jeugd is een belangrijke
periode.
21
00:02:17,000 --> 00:02:21,130
De dinosauriërs bereiden zich voor
op de paringstijd.
22
00:02:21,200 --> 00:02:24,761
Sommigen zullen slagen,
anderen zullen mislukken.
23
00:02:26,360 --> 00:02:29,921
Je kunt de allerbeste jager zijn...
24
00:02:30,000 --> 00:02:35,882
maar als je geen partner vindt met
goede genen, ben je 'n mislukkeling.
25
00:02:37,200 --> 00:02:41,603
Een mislukkeling wiens genen
voorgoed zullen verdwijnen.
26
00:02:41,680 --> 00:02:46,322
Paren is belangrijk en er staan
grote belangen op het spel.
27
00:02:46,400 --> 00:02:51,167
Een mannetje kijkt naar een vrouwtje
en het vrouwtje kijkt naar hem.
28
00:02:51,240 --> 00:02:55,131
Wat ze doen, zonder er
bewust mee bezig te zijn...
29
00:02:55,200 --> 00:02:59,888
is inschatten hoe de genen zijn
van de ander. Heb je goede genen?
30
00:02:59,960 --> 00:03:05,364
Krijgen wij gezonde, sterke jongen
als onze genen zich vermengen?
31
00:03:12,600 --> 00:03:17,288
Er zijn volop tekenen dat de
mannetjes geslachtsrijp worden.
32
00:03:17,360 --> 00:03:23,003
De kam van de Parasaurolophus
is volledig ontwikkeld.
33
00:03:23,080 --> 00:03:29,008
De hoorns van de Triceratops
veranderen in dodelijke wapens.
34
00:03:32,560 --> 00:03:37,487
En de Tyrannosaurus rex
heeft z'n territorium afgebakend.
35
00:03:41,080 --> 00:03:46,371
De mannetjes willen bewijzen dat
ze uit het juiste hout zijn gesneden.
36
00:03:46,440 --> 00:03:52,527
De vrouwtjes kiezen zorgvuldig
de sterkste of slimste mannetjes uit.
37
00:03:54,480 --> 00:04:00,362
En bij de voortplanting is er
nog iets van belang: De timing.
38
00:04:01,640 --> 00:04:04,849
Dieren die eieren leggen,
doen dat in de lente of zomer.
39
00:04:04,920 --> 00:04:08,925
Dan kunnen ze de eieren uitbroeden
tijdens de warme periode.
40
00:04:09,000 --> 00:04:13,801
Dan is het klimaat het meest
geschikt jongen te krijgen.
41
00:04:19,160 --> 00:04:24,200
Dinosauriërs stemden hun paartijd
af op de seizoenen.
42
00:04:24,280 --> 00:04:29,286
In de weken voor de paartijd treden
er hormonale veranderingen op.
43
00:04:29,360 --> 00:04:34,400
Die worden bijvoorbeeld in gang gezet
door het lengen van de dagen.
44
00:04:34,480 --> 00:04:38,849
De winter trekt zich terug
en de dagen worden langer.
45
00:04:38,920 --> 00:04:42,845
Sensoren in de ogen reageren
op veranderingen in het licht...
46
00:04:42,960 --> 00:04:45,884
en sturen deze informatie
naar de hersenen.
47
00:04:47,760 --> 00:04:52,891
Hier scheidt de hypofyse
het hormoon gonadotropine af.
48
00:04:52,960 --> 00:04:57,648
Daardoor komen er eieren vrij
of wordt er sperma aangemaakt.
49
00:04:59,640 --> 00:05:04,123
De hormonen leiden ook tot
grote veranderingen in het gedrag.
50
00:05:04,200 --> 00:05:08,250
Die zijn heel verschillend
bij mannetjes en vrouwtjes.
51
00:05:09,560 --> 00:05:13,167
Vrouwtjes gaan inslaan
voor de voortplanting.
52
00:05:13,240 --> 00:05:19,122
De mannetjes zullen proberen
hun concurrenten te verslaan.
53
00:05:25,960 --> 00:05:30,648
Ze zijn alerter en meer gericht
op visuele prikkels.
54
00:05:30,720 --> 00:05:34,691
Ze zijn agressiever
en vechten meer.
55
00:05:34,760 --> 00:05:40,688
Er ontstaat een hele reeks
complex sociaal gedrag.
56
00:05:40,760 --> 00:05:43,570
Het zou leuk zijn om dat te zien.
57
00:05:46,560 --> 00:05:48,801
De hormonen gieren
door hun aderen.
58
00:05:48,920 --> 00:05:52,766
Hun geavanceerde wapens
worden nog dodelijker.
59
00:05:54,920 --> 00:05:57,002
Tussen hun 15e en 18e
levensjaar...
60
00:05:57,120 --> 00:06:02,251
neemt de sterfte onder de T. rex toe
met een factor vijf.
61
00:06:02,320 --> 00:06:07,565
Op deze leeftijd dagen de jonge
mannetjes oudere dieren uit.
62
00:06:09,000 --> 00:06:15,531
De strijd begint om een vrouwtje,
maar het kan snel dodelijk worden.
63
00:06:15,600 --> 00:06:20,731
Er is een drempel. Het mannetje
moet een beproeving doorstaan...
64
00:06:20,800 --> 00:06:25,647
om het voorrecht van paren
en voortplanten te verdienen.
65
00:06:29,920 --> 00:06:37,042
Er wordt gevochten over territorium
en om vrouwtjes te imponeren.
66
00:06:38,480 --> 00:06:44,203
Tijdens deze conflicten moet naar
voren komen wie de beste genen heeft.
67
00:06:44,320 --> 00:06:48,962
De dood van de tegenstander
is gelukkig meestal niet het streven.
68
00:06:50,920 --> 00:06:54,686
Het gaat uiteindelijk
om het overdragen van je genen.
69
00:06:54,760 --> 00:07:00,961
In de evolutie zien we meestal
gedrag tussen soortgenoten...
70
00:07:01,040 --> 00:07:03,122
dat niet per se dodelijk is.
71
00:07:03,240 --> 00:07:10,169
Het is duidelijk dat de overwinnaar
beter is dan z'n tegenstander.
72
00:07:10,280 --> 00:07:13,568
Hij is gezonder of krachtiger.
73
00:07:13,640 --> 00:07:19,044
Dat wijst op een beter lichaam,
een gezonder lichaam.
74
00:07:19,320 --> 00:07:24,486
De zes ton zware Triceratops
zijn de straatvechters uit het Krijt.
75
00:07:27,000 --> 00:07:31,847
Dit is de krachtigste planteneter
die ooit heeft bestaan.
76
00:07:31,920 --> 00:07:36,767
Hij werd tijdens z'n ontwikkeling
harder, sterker en gemener.
77
00:07:36,840 --> 00:07:40,890
En dat zijn nou net de kenmerken
waar vrouwtjes op vallen.
78
00:07:42,040 --> 00:07:46,489
De kraag van de Triceratops
vormt een verdedigingsschild.
79
00:07:47,440 --> 00:07:50,489
Een sterke kraag
is een teken van kracht.
80
00:07:50,600 --> 00:07:54,446
Maar misschien laat hij
nog iets anders zien.
81
00:07:54,560 --> 00:07:58,121
De kraag ontwikkelde
zich ter verdediging...
82
00:07:58,240 --> 00:08:01,847
of misschien als specifiek kenmerk
voor die soort.
83
00:08:03,400 --> 00:08:10,090
Maar ze konden hem prima gebruiken
om een partner aan te trekken.
84
00:08:15,760 --> 00:08:20,926
Was de kraag van de Triceratops
een teken van mannelijkheid?
85
00:08:22,880 --> 00:08:26,646
Eén aanwijzing is het feit
dat hij van kleur verandert.
86
00:08:26,720 --> 00:08:32,489
Het bot van het schild is bezaaid
met slagaderen en aderen.
87
00:08:32,560 --> 00:08:37,202
Als het dier gestrest of opgewonden
is, komen er hormonen vrij.
88
00:08:37,280 --> 00:08:42,810
De aderen zetten uit en bloed stroomt
naar de kraag die rood wordt.
89
00:08:45,080 --> 00:08:50,291
Het is een geritualiseerd drama
met maar één doel:
90
00:08:50,360 --> 00:08:56,766
Ze moeten laten zien dat ze de
grootste en wellicht de slimste zijn.
91
00:08:56,840 --> 00:09:03,041
Ze hebben het recht op voortplanting
verdiend door zich waardig te tonen.
92
00:09:03,120 --> 00:09:08,684
Dit betekent ook dat je invloed hebt
op de toekomst van je soort.
93
00:09:08,760 --> 00:09:13,209
De choreografie van die dans
loopt door hun hele leven.
94
00:09:13,280 --> 00:09:18,241
Hun hoorns grepen in elkaar
en ze begonnen te duwen.
95
00:09:18,320 --> 00:09:23,565
Als de stieren elkaar ontmoeten
kan er een lange strijd ontstaan.
96
00:09:23,640 --> 00:09:30,330
Niet alleen gesnuif en dergelijke,
maar stoten en tegenstoten.
97
00:09:31,160 --> 00:09:35,802
Het is zoiets als armpjesdrukken
met hoorns.
98
00:09:35,880 --> 00:09:38,087
Ze bezaten hoorns van 1,2 meter...
99
00:09:38,200 --> 00:09:41,886
zes ton aan spieren
en een keiharde kraag van bot.
100
00:09:42,000 --> 00:09:45,766
De paringsstrijd was een riskante
onderneming.
101
00:09:46,720 --> 00:09:51,089
De voortplanting is ook hard werk
voor de vrouwtjes.
102
00:09:51,200 --> 00:09:53,931
Het is een kwestie van leven en dood.
103
00:09:54,040 --> 00:09:57,283
Als ze mislukken komen de jongen
terecht in een harde wereld.
104
00:09:57,400 --> 00:10:01,724
Een wereld waarin ze
geen schijn van kans hebben.
105
00:10:06,000 --> 00:10:12,963
Dinosauriërs ontwikkelden zich tot
de meest geavanceerde dieren ooit.
106
00:10:13,040 --> 00:10:19,047
Een Sauroposeidon kan wel 18 meter
boven de grond uittorenen.
107
00:10:26,440 --> 00:10:31,002
De Quetzalcoatlus is een vliegend
reptiel ter grootte van een giraf.
108
00:10:31,080 --> 00:10:36,484
De Tyrannosaurus rex is het
krachtigste roofdier aller tijden.
109
00:10:38,640 --> 00:10:45,489
Dit is het gevolg van evolutie,
aanpassingen van vele generaties.
110
00:10:45,560 --> 00:10:50,566
Maar de evolutie is meedogenloos,
vooral voor mannetjes.
111
00:10:50,640 --> 00:10:57,330
De zwakkeren blijven achter door
natuurlijke en seksuele selectie.
112
00:10:57,400 --> 00:11:00,324
De meeste mannetjes
planten zich niet voort.
113
00:11:00,400 --> 00:11:07,568
Slechts een klein deel van
de mannetjes geeft z'n genen door.
114
00:11:08,680 --> 00:11:15,245
De natuur houdt niet van verliezers.
De beste genen moeten het redden.
115
00:11:16,240 --> 00:11:21,485
Het is een keiharde wet en alles
gaat naar de overwinnaar.
116
00:11:23,200 --> 00:11:28,445
Er is een grote groep vrouwtjes
die één mannetje kan opeisen.
117
00:11:28,520 --> 00:11:34,971
Je gaat vechten want de beloning
is enorm: 30 of 40 vrouwtjes.
118
00:11:38,840 --> 00:11:42,561
De beloning is enorm voor
het mannetje dat geluk heeft...
119
00:11:42,640 --> 00:11:46,690
maar er gebeuren
ook dodelijke ongelukken.
120
00:11:46,760 --> 00:11:52,210
De strijd om de heerschappij kan
slecht aflopen voor een jong dier.
121
00:11:56,160 --> 00:12:02,247
Vrouwtjes hebben ook problemen.
Zij moeten jongen ter wereld brengen.
122
00:12:02,320 --> 00:12:06,928
Een nieuwe generatie die iets
beter moet zijn dan de vorige.
123
00:12:09,120 --> 00:12:14,524
Uit fossielen blijkt dat ze zich al
jong voorbereidden op de paartijd.
124
00:12:15,520 --> 00:12:21,004
Dinosauriërs plantten zich voort
terwijl ze nog in de groei waren.
125
00:12:21,080 --> 00:12:25,608
Dat wijst erop dat een leven
toen niet veel waard was.
126
00:12:25,720 --> 00:12:30,726
Deze dieren zijn jong en hebben
nog veel werk voor de boeg.
127
00:12:30,800 --> 00:12:37,843
Ze moeten gezond blijven en voldoende
voedsel hebben voor hun eieren.
128
00:12:38,920 --> 00:12:41,400
Terwijl die dinosauriërs
volwassen worden...
129
00:12:41,520 --> 00:12:48,529
moeten ze ook energie gaan steken
in de voortplanting.
130
00:12:50,800 --> 00:12:55,601
Calorieën zijn van groot belang
voor zowel vlees- als planteneters.
131
00:12:55,680 --> 00:13:00,481
Om succesvol te zijn,
moeten de vrouwtjes veel eten.
132
00:13:00,560 --> 00:13:04,281
Dat betekent veel blaadjes
die rijk aan voedingsstoffen zijn.
133
00:13:04,360 --> 00:13:10,367
Of meer vlees voor vleeseters.
Anders komen er geen eieren.
134
00:13:12,120 --> 00:13:18,730
Vrouwtjes moeten flink inslaan.
Veel eiwitten, vet en calcium.
135
00:13:18,800 --> 00:13:21,041
Dat moeten ze opslaan...
136
00:13:21,120 --> 00:13:27,730
zodat ze meteen eieren
kunnen aanmaken na het paren.
137
00:13:28,960 --> 00:13:33,727
Hormonen stimuleren de lever die
eidooiers naar de eierstokken voert.
138
00:13:35,560 --> 00:13:39,360
Als de eieren zijn bevrucht levert
de dooier voldoende voeding...
139
00:13:39,440 --> 00:13:44,162
om een embryo drie maanden
in leven te houden.
140
00:13:45,880 --> 00:13:51,046
De moeders hebben ook calcium
nodig voor de eierschalen.
141
00:13:51,120 --> 00:13:55,887
Hun eierschalen bestaan uit
calciumcarbonaat, net als bij vogels.
142
00:13:55,960 --> 00:14:00,727
Krokodillen hebben ook een
eierschaal van calciumcarbonaat.
143
00:14:00,800 --> 00:14:04,247
Die eierschaal beschermt
het embryo.
144
00:14:07,800 --> 00:14:13,921
Een Sauroposeidon kan 300 tot
500 eieren per seizoen leggen.
145
00:14:14,000 --> 00:14:19,928
Dat vereist veel calcium, 'n mineraal
dat niet veel voorkwam in planten.
146
00:14:21,040 --> 00:14:27,844
Hoe slaagt deze kolos die 400.000
calorieën per dag nodig heeft erin...
147
00:14:27,960 --> 00:14:33,251
om niet alleen op gewicht te blijven,
maar ook eieren te produceren?
148
00:14:35,040 --> 00:14:41,650
Veel eten in de lente is van belang.
Dan zit er veel eiwit in planten.
149
00:14:41,760 --> 00:14:48,211
Calcium komt niet veel voor dus je
moet hoogwaardige planten eten:
150
00:14:48,280 --> 00:14:51,648
De knopen, de loten,
de jonge blaadjes...
151
00:14:51,720 --> 00:14:57,011
om genoeg voedingstoffen binnen
te krijgen voor de voortplanting.
152
00:14:57,080 --> 00:15:02,405
Sauroposeidons eten enorm veel
en krijgen zo genoeg calcium binnen.
153
00:15:02,480 --> 00:15:08,761
Het wordt opgeslagen in haar botten,
met name in de medulla.
154
00:15:08,840 --> 00:15:14,131
Dit wordt alleen aangemaakt
door ovulerende vrouwtjes.
155
00:15:14,200 --> 00:15:18,125
Op die manier kan ze
voldoende calcium opslaan.
156
00:15:18,200 --> 00:15:23,240
Dat gebruikt ze om de eierschalen
te maken na de ovulatie.
157
00:15:23,320 --> 00:15:27,723
De medulla is een laag
in de botten van de poten.
158
00:15:27,800 --> 00:15:33,330
Het is een opslagplaats voor calcium
en andere mineralen...
159
00:15:33,400 --> 00:15:37,928
waarmee eierschalen worden gemaakt.
Eenmaal opgeslagen in de medulla...
160
00:15:38,000 --> 00:15:42,881
kunnen calcium en mineralen snel
worden afgebroken en vervoerd.
161
00:15:45,080 --> 00:15:50,849
Er wordt dus iets opgebouwd
dat begint als een enkele cel...
162
00:15:50,920 --> 00:15:55,926
en eindigt in een dier zo groot als
een walvis. Er mag niets fout gaan.
163
00:15:58,000 --> 00:16:02,050
Bij de Sauroposeidon heeft
de evolutie nog in iets voorzien:
164
00:16:02,120 --> 00:16:05,681
De productie van een enorme
hoeveelheid eieren.
165
00:16:05,800 --> 00:16:09,009
En al die eieren kosten energie.
166
00:16:09,120 --> 00:16:13,603
Na de paring beginnen de eieren
in het vrouwtje te groeien.
167
00:16:13,680 --> 00:16:17,366
Eieren hebben eiwitten nodig,
vet en calcium.
168
00:16:17,440 --> 00:16:22,048
Calcium voor de botten van
het embryo en de eierschaal.
169
00:16:24,720 --> 00:16:28,122
Een Sauroposeidon legt jaarlijks
honderden eieren...
170
00:16:28,240 --> 00:16:30,846
maar de meeste
worden opgepeuzeld.
171
00:16:30,960 --> 00:16:34,851
En de meeste jongen vallen
ten prooi aan vleeseters.
172
00:16:38,800 --> 00:16:44,011
De Tyrannosaurus rex koos echter
voor een heel andere aanpak.
173
00:16:44,080 --> 00:16:47,448
Deze slimme carnivoren
zijn goed bewapend.
174
00:16:47,560 --> 00:16:50,291
Het zijn jagers en aaseters.
175
00:16:53,480 --> 00:16:59,487
Een vrouwtje dat wil paren, zoekt
een mannetje met enorme kaken...
176
00:16:59,560 --> 00:17:04,646
een krachtige grip en een bek
vol ijzersterke tanden.
177
00:17:08,160 --> 00:17:13,326
Sauroposeidons zijn planteneters.
De strategie van deze reuzen...
178
00:17:13,400 --> 00:17:18,645
is dat ze honderden eieren leggen in
de hoop dat een paar het overleven.
179
00:17:20,720 --> 00:17:26,124
Om de eieren te maken, moeten
ze duizenden calorieën binnenkrijgen.
180
00:17:27,720 --> 00:17:30,485
De Tyrannosaurus rex
is een vleeseter.
181
00:17:30,560 --> 00:17:35,248
Zij heeft ook calcium en eiwitten
nodig om eieren te kunnen maken.
182
00:17:37,160 --> 00:17:41,609
Maar dit vrouwtje krijgt haar calcium
niet binnen via planten.
183
00:17:41,680 --> 00:17:47,403
Ze vermorzelt botten.
De botten van planteneters.
184
00:17:47,480 --> 00:17:52,646
Een Tyrannosaurus kan veel meer
van z'n prooi verteren.
185
00:17:52,720 --> 00:18:00,127
Hij krijgt voedingsstoffen uit het
merg en kan zelfs bot verteren.
186
00:18:00,200 --> 00:18:05,445
Er zijn bewijzen dat de T. rex
z'n calcium uit botten haalde.
187
00:18:06,520 --> 00:18:12,368
We hebben gefossiliseerde
uitwerpselen gevonden van de T. rex.
188
00:18:12,440 --> 00:18:17,651
Daarin vinden we stukjes van
de botten van planteneters.
189
00:18:17,720 --> 00:18:23,887
Hij peuzelde het vlees op,
de organen en de botten.
190
00:18:23,960 --> 00:18:31,287
Hij slikte alles door en de botten
kwamen er half-verteerd weer uit.
191
00:18:34,280 --> 00:18:39,127
Een T. rex vrouwtje moet de calcium
opslaan die ze binnenkrijgt.
192
00:18:39,240 --> 00:18:44,121
En ook zij slaat de calcium op
in de medulla.
193
00:18:46,120 --> 00:18:49,727
Het is van groot belang
dat ze sterk blijft.
194
00:18:49,800 --> 00:18:56,490
Ook omdat ze 'n beperkt aantal kansen
heeft om zich voort te planten.
195
00:18:56,560 --> 00:19:01,600
Vrouwtjes worden geboren
met een bepaald aantal eitjes.
196
00:19:01,680 --> 00:19:06,163
Ze heeft dus een vast aantal
'kaartjes naar de eeuwigheid'.
197
00:19:06,240 --> 00:19:11,087
Mannetjes produceren altijd sperma,
vrouwtjes hebben maar enkele eitjes.
198
00:19:11,160 --> 00:19:17,441
Ze moeten alles investeren
in de ontwikkeling van die eitjes.
199
00:19:17,520 --> 00:19:22,606
Tijdens hun evolutie hebben ze
zich aangepast aan de verschillen.
200
00:19:24,040 --> 00:19:30,127
Een interessant aspect van
dinosauriërs is hun skelet.
201
00:19:30,200 --> 00:19:34,808
De een heeft dan vaak
dikkere botten dan de ander.
202
00:19:34,880 --> 00:19:41,047
De grootste en engste exemplaren
waren vrouwtjes.
203
00:19:41,120 --> 00:19:46,729
Het juiste, sterke mannetje vinden
dat voor nageslacht kan zorgen...
204
00:19:46,800 --> 00:19:53,206
dat net die ene eigenschap bezit
die ze nodig hebben, valt niet mee.
205
00:19:53,280 --> 00:20:00,641
Het zijn solitaire dieren en ze
hebben een enorm territorium.
206
00:20:00,720 --> 00:20:06,841
Hoe groter het dier, hoe minder
dieren in een gebied kunnen leven.
207
00:20:06,960 --> 00:20:14,082
Mannetjes en vrouwtjes kwamen
elkaar misschien niet zo vaak tegen.
208
00:20:16,880 --> 00:20:20,805
Er is weinig concurrentie
van andere mannetjes.
209
00:20:20,920 --> 00:20:25,528
De T. rex moet z'n territorium
beschermen tegen indringers...
210
00:20:27,320 --> 00:20:31,166
en ieder vrouwtje in de buurt
opsporen.
211
00:20:31,240 --> 00:20:37,885
Dankzij z'n reukvermogen kon
een mannetje een vrouwtje ruiken.
212
00:20:38,000 --> 00:20:40,651
Waarschijnlijk al
van kilometers afstand.
213
00:20:40,720 --> 00:20:47,171
De Tyrannosaurus rex was een
van de krachtigste roofdieren ooit.
214
00:20:48,680 --> 00:20:55,484
Een mannetje moet echter afstand
bewaren tot de tijd rijp is.
215
00:20:55,560 --> 00:21:01,283
Het paringsritueel van een
T. rex was vast heel interessant.
216
00:21:01,360 --> 00:21:06,651
Een mannetje probeert contact
te maken met een vrouwtje.
217
00:21:06,720 --> 00:21:11,760
Ze neemt hem op:
Is dit het soort mannetje...
218
00:21:11,840 --> 00:21:17,563
met wie ik mijn genen wil vermengen
voor de volgende generatie?
219
00:21:19,160 --> 00:21:24,121
Een T. rex is niet alleen
roofzuchtig, maar ook slim.
220
00:21:24,200 --> 00:21:27,966
De paring verliep vast
volgens strikte regels.
221
00:21:28,040 --> 00:21:33,490
Het vrouwtje moet
de juiste signalen krijgen.
222
00:21:33,560 --> 00:21:39,886
In de loop van enkele dagen of weken
gaan ze naar elkaar op zoek.
223
00:21:39,960 --> 00:21:43,965
'Laten we een keer iets afspreken.
Een etentje en naar de film?'
224
00:21:45,040 --> 00:21:50,570
Een mannetje dat een vrouwtje wil
imponeren heeft nog 'n probleem.
225
00:21:50,640 --> 00:21:56,921
Het vrouwtje ziet er hetzelfde uit,
maar ze is 10 tot 30 procent groter.
226
00:21:57,000 --> 00:22:03,565
Ze is sterker en tijdens een
confrontatie zal ze altijd winnen.
227
00:22:03,640 --> 00:22:08,328
Een mannetje neemt dus wel
een risico bij een vrouwtje.
228
00:22:08,400 --> 00:22:14,328
Signalen goed interpreteren vormt
het verschil tussen leven en dood.
229
00:22:14,400 --> 00:22:21,443
Een mannetje is een derde
kleiner dan een vrouwtje.
230
00:22:21,520 --> 00:22:25,366
Als er ruzie komt
dan wint het vrouwtje.
231
00:22:27,240 --> 00:22:30,164
Alle dinosauriërs kennen
dit verschil in omvang...
232
00:22:30,280 --> 00:22:33,204
maar het is extreem bij de T. rex.
233
00:22:33,320 --> 00:22:39,089
Je loopt het risico dat ze je
opvreet als je haar kwaad maakt.
234
00:22:39,160 --> 00:22:43,848
Zelfs voor een mannetje
dat op het punt staat te paren...
235
00:22:43,920 --> 00:22:46,844
kan deze uitdaging
nog dodelijk worden.
236
00:22:46,920 --> 00:22:52,165
Nu zit hij in de gevarenzone.
Als het vrouwtje hem nu afwijst...
237
00:22:52,240 --> 00:22:57,451
dan kan ze z'n kop eraf bijten
en dan houdt het op voor hem.
238
00:23:03,320 --> 00:23:06,847
Maar ondanks de vele risico's
en gevaren...
239
00:23:06,920 --> 00:23:13,121
zal de sterkste T. rex zijn genen
doorgeven aan 'n nieuwe generatie.
240
00:23:15,400 --> 00:23:20,247
Een generatie dieren die wellicht
net iets slimmer en sterker zijn...
241
00:23:20,320 --> 00:23:24,325
en misschien ook wel gevaarlijker
dan hun ouders.
242
00:23:27,520 --> 00:23:31,809
Dinosaurussen maken veel
mee gedurende hun leven...
243
00:23:32,280 --> 00:23:33,930
gevaren...
244
00:23:34,080 --> 00:23:37,448
...en levensbedreigende
rituelen.
245
00:23:39,440 --> 00:23:44,526
Alleen de sterkste of slimste
mannetjes mogen paren.
246
00:23:44,600 --> 00:23:47,490
Alleen hun genen
worden doorgegeven.
247
00:23:47,600 --> 00:23:52,401
Dat is misschien een langere kam,
een sterkere nekkraag...
248
00:23:52,520 --> 00:23:58,721
een grotere klauw, beter gehoor,
zicht of reukvermogen.
249
00:23:58,800 --> 00:24:04,091
De genen voor minder nuttige
eigenschappen sterven uit.
250
00:24:04,160 --> 00:24:07,767
Fossielen laten zien
hoe dinosauriërs zich aanpasten...
251
00:24:07,840 --> 00:24:12,926
maar ze vertellen ons weinig
over het paringsritueel.
252
00:24:13,000 --> 00:24:19,042
Stel je voor dat die enorme beesten
een paardans uitvoeren.
253
00:24:19,120 --> 00:24:22,090
Dat is nogal bizar.
254
00:24:23,160 --> 00:24:27,085
We weten echter wel dat er
gevaren kleefden aan het paren.
255
00:24:27,160 --> 00:24:31,085
Fossielen laten dodelijke
verwondingen zien:
256
00:24:31,160 --> 00:24:36,769
Verbrijzelde staarten, gebroken
wervels, doorboorde schedels.
257
00:24:36,840 --> 00:24:41,528
Dinosauriërs maken de volgende
generatie ten koste van zichzelf.
258
00:24:41,600 --> 00:24:47,926
Als het mannetje wil paren, dan
moet het vrouwtje er klaar voor zijn.
259
00:24:48,000 --> 00:24:54,007
Anders kan ze hem op een zeer
dodelijke manier afwijzen.
260
00:24:56,240 --> 00:25:00,643
Er is een reden
waarom vrouwtjes de baas zijn.
261
00:25:00,720 --> 00:25:04,725
Zij doen al het echte werk
tijdens de voortplanting.
262
00:25:04,800 --> 00:25:10,728
Zij mogen bepalen welke
eigenschappen het wel of niet redden.
263
00:25:12,960 --> 00:25:16,931
De vrouwtjes zijn van cruciaal
belang. Zij maken de jongen.
264
00:25:17,000 --> 00:25:22,530
De meeste mannetjes planten zich
waarschijnlijk niet voort.
265
00:25:24,440 --> 00:25:30,641
Net als nu vochten ook dinosauriërs
om het recht te mogen paren.
266
00:25:30,720 --> 00:25:38,127
Vrouwtjes willen een mannetje dat
sterk is en slimmer dan de rest.
267
00:25:41,160 --> 00:25:43,891
Maar soms kiest de evolutie
een ander pad...
268
00:25:44,000 --> 00:25:47,971
en wordt ongebruikelijk
gedrag beloond.
269
00:25:48,080 --> 00:25:51,971
De kam van de Parasaurolophus
is nutteloos als wapen.
270
00:25:52,320 --> 00:25:56,166
Hij is hol en breekbaar
en slechts 25 mm dik.
271
00:25:56,240 --> 00:26:00,848
Maar als communicatiemiddel
is het buitengewoon effectief.
272
00:26:00,920 --> 00:26:06,450
Hij kan berichten versturen die
waarschuwen voor gevaar of nood.
273
00:26:06,520 --> 00:26:10,491
De beenkam werd gedurende
talloze generaties langer...
274
00:26:10,560 --> 00:26:16,363
en het geluid werd dieper.
Lage frequenties reiken verder.
275
00:26:17,880 --> 00:26:22,647
Communicatie wordt een belangrijk
evolutionair voordeel.
276
00:26:22,720 --> 00:26:29,126
Al snel willen vrouwtjes paren met
een kerel met een flinke kam.
277
00:26:29,200 --> 00:26:35,651
Het is een geluidsorgaan. Ze blazen
er lucht doorheen om geluid te maken.
278
00:26:35,720 --> 00:26:41,762
Iedere soort heeft een eigen
vorm en dus een eigen geluid.
279
00:26:41,840 --> 00:26:48,644
Hoe is deze kam ontstaan die een
geluid produceert dat zo ver draagt?
280
00:26:49,200 --> 00:26:51,521
Het antwoord is eenvoudig.
281
00:26:51,600 --> 00:26:56,401
De Parasaurolophus kon overleven
in deze wrede wereld...
282
00:26:56,480 --> 00:27:00,724
door de eigenschap
die ook een partner aantrok.
283
00:27:00,800 --> 00:27:07,251
De beenkam is het perfecte middel
om een vrouwtje het hof te maken.
284
00:27:08,600 --> 00:27:13,686
Die trombone werd gebruikt als muziek
tijdens het paringsritueel.
285
00:27:13,760 --> 00:27:19,608
Het mannetje riep verschillende
vrouwtjes tijdens het paarseizoen.
286
00:27:19,680 --> 00:27:23,571
De vrouwtjes dagen de mannetjes uit
om zichzelf te bewijzen.
287
00:27:23,640 --> 00:27:29,443
Het basisprincipe is dat mannetjes
liegen en vrouwtjes sceptisch zijn.
288
00:27:29,520 --> 00:27:36,130
Hierdoor moeten de mannetjes steeds
gekkere bokkensprongen maken...
289
00:27:37,200 --> 00:27:40,841
om het vrouwtje over te halen
om met hem te paren.
290
00:27:40,920 --> 00:27:47,530
Dit heet seksuele selectie. Vrouwtjes
kiezen eigenschappen in mannetjes...
291
00:27:47,600 --> 00:27:51,207
die de kans vergroten
dat hun jongen het zullen overleven.
292
00:27:51,280 --> 00:27:54,682
Als dat duizenden generaties
lang gebeurt...
293
00:27:54,760 --> 00:28:01,211
dan wordt de klauw van Deinonychus
scherper, sneller en dodelijker.
294
00:28:02,400 --> 00:28:07,281
De hoorns van de Triceratops worden
langer en het schild wordt dikker.
295
00:28:07,360 --> 00:28:10,887
De kam van de Parasaurolophus
wordt geavanceerder...
296
00:28:11,000 --> 00:28:14,561
en hun communicatievermogen
wordt steeds beter.
297
00:28:14,680 --> 00:28:20,722
Voor een Parasaurolophus-vrouwtje
is de paartijd een vleeskeuring.
298
00:28:20,800 --> 00:28:25,249
Ze gaan op zoek naar
het gezondste mannetje.
299
00:28:25,320 --> 00:28:30,724
Dat is waarschijnlijk de beste vader
voor de volgende generatie.
300
00:28:31,760 --> 00:28:36,448
Niet alleen hun vermogen om
geluid te produceren is verbeterd...
301
00:28:36,520 --> 00:28:42,641
maar er is ook geselecteerd op genen
die de geluiden kunnen interpreteren.
302
00:28:42,720 --> 00:28:50,047
De mannetjes produceren
waarschijnlijk een luide lokroep...
303
00:28:50,120 --> 00:28:53,010
op een hele specifieke wijze.
304
00:28:53,120 --> 00:28:57,444
De vrouwtjes evalueren
de kwaliteit van hun lokroep.
305
00:28:57,560 --> 00:29:02,964
Het geluid is mogelijk een weergave
van de gezondheid van het mannetje...
306
00:29:03,040 --> 00:29:07,568
en z'n vermogen om een
nauwkeurig geluid te produceren.
307
00:29:07,640 --> 00:29:14,171
Het laat zien dat hij de juiste genen
heeft voor een Parasaurolophus.
308
00:29:15,680 --> 00:29:20,208
De mannetjes met de grootste kammen
maken de laagste geluiden...
309
00:29:20,280 --> 00:29:23,648
die vele kilometers ver
kunnen dragen.
310
00:29:23,720 --> 00:29:29,170
Die lage lokroepen worden
heel aantrekkelijk voor vrouwtjes.
311
00:29:29,240 --> 00:29:35,009
De Parasaurolophus-mannetjes
nemen het zo tegen elkaar op...
312
00:29:35,080 --> 00:29:40,928
en de vrouwtjes zeggen:
Dat klinkt lekker. Jou kies ik.
313
00:29:43,320 --> 00:29:47,006
Door de genetische veranderingen
in de Parasaurolophus...
314
00:29:47,080 --> 00:29:51,324
konden ze geluiden met lage
frequenties horen en produceren.
315
00:29:53,160 --> 00:29:56,004
In de loop van de tijd...
316
00:29:56,080 --> 00:30:01,962
konden ze zelfs extreem lage
trillingen produceren en oppikken.
317
00:30:02,040 --> 00:30:05,806
Iedere soort had z'n eigen tonen.
318
00:30:05,880 --> 00:30:09,726
Er konden wel vijf soorten
op één plek leven...
319
00:30:09,800 --> 00:30:13,771
dus tijdens de paartijd hoorde je
vijf verschillende orkesten.
320
00:30:13,880 --> 00:30:17,089
Vijf verschillende lokroepen.
321
00:30:17,200 --> 00:30:22,081
Je kon de diepe tonen zelfs
door de grond heen voelen.
322
00:30:23,680 --> 00:30:28,083
Maar de Parasaurolophus
was de uitzondering, niet de regel.
323
00:30:28,160 --> 00:30:32,643
Voor de meeste vrouwtjes
was een slimmer, sterker...
324
00:30:32,720 --> 00:30:39,046
en dodelijker mannetje het enige
dat telde. Maar dat is niet alles.
325
00:30:40,400 --> 00:30:47,124
Een volwassen T. rex-mannetje
had zelf ook goede ouders.
326
00:30:47,200 --> 00:30:51,489
Hij heeft ook goede
jachttechnieken ontwikkeld.
327
00:30:52,560 --> 00:30:59,011
Hij leerde zich te verstoppen wanneer
er 'n Quetzalcoatlus in de buurt was.
328
00:30:59,080 --> 00:31:04,120
Met andere woorden:
Je redt het niet zonder goede genen.
329
00:31:07,800 --> 00:31:10,326
De evolutie gaat niet alleen
over paren.
330
00:31:10,400 --> 00:31:16,806
Het is ook van belang dat de embryo's
uitkomen en volwassen worden.
331
00:31:22,600 --> 00:31:25,524
Het prehistorische Krijttijdperk.
332
00:31:26,600 --> 00:31:32,960
Toen leefden er belachelijk grote
en angstaanjagende dieren.
333
00:31:33,040 --> 00:31:35,327
En ook ongelooflijk bizarre dieren.
334
00:31:37,160 --> 00:31:42,405
Maar iedere dinosauriër
kwam uit een ei gekropen.
335
00:31:42,480 --> 00:31:47,008
En net als de perfecte lichamen
die ze ooit zullen krijgen...
336
00:31:47,080 --> 00:31:52,564
heeft de evolutie ook de meest
geavanceerde eieren geproduceerd.
337
00:31:54,360 --> 00:31:56,681
Een ei is een soort
ruimtecapsule.
338
00:31:56,760 --> 00:32:01,163
Het bevat alles
wat een embryo nodig heeft.
339
00:32:06,320 --> 00:32:12,089
De eieren van dinosauriërs
lijken op een valhelm.
340
00:32:12,160 --> 00:32:15,164
Ze kunnen een flinke klap
weerstaan.
341
00:32:16,240 --> 00:32:19,926
Voor verdere bescherming
is er ook nog het eiwit.
342
00:32:21,000 --> 00:32:24,800
Het eiwit heeft
verschillende functies.
343
00:32:24,880 --> 00:32:29,841
Het houdt het embryo vochtig
en doet dienst als schokbreker.
344
00:32:29,920 --> 00:32:37,122
Anders zou je het embryo doden
als het ei een klap krijgt.
345
00:32:37,200 --> 00:32:42,684
Een goed ei vergroot de kans
dat het jong het overleeft.
346
00:32:42,800 --> 00:32:49,888
En die geeft later de genen door
die hem in leven hebben gehouden.
347
00:32:51,240 --> 00:32:57,009
Een bevruchte cel deelt zich
snel in de besloten ruimte.
348
00:32:57,120 --> 00:32:59,487
Deze cellen worden de weefsels...
349
00:32:59,600 --> 00:33:04,766
die botten, huid, zenuwen
en organen zullen vormen.
350
00:33:06,320 --> 00:33:12,885
Er worden hersenen gevormd en
wapens die het jong beschermen.
351
00:33:15,320 --> 00:33:22,249
In dit stadium ontstaan kleine
veranderingen in eigenschappen...
352
00:33:22,320 --> 00:33:25,449
die het verschil betekenen
tussen overleven...
353
00:33:25,520 --> 00:33:32,608
en opgepeuzeld of vermorzeld worden
of zelfs verhongeren.
354
00:33:32,680 --> 00:33:39,325
De geboorte van een T. rex zien, is
zoiets als een ruimtereis meemaken.
355
00:33:39,440 --> 00:33:45,209
Ik zou meer geld betalen voor een
ruimtereis, maar niet veel meer.
356
00:33:49,200 --> 00:33:53,683
Het tijdperk van de dinosauriërs
was een periode van biodiversiteit.
357
00:33:53,760 --> 00:33:56,240
En dat bewees één ding:
358
00:33:56,320 --> 00:34:01,451
De evolutie kiest vele strategieën
om te overleven.
359
00:34:01,560 --> 00:34:06,885
Maar deze strategie lijkt bijna wreed
voor een van deze dieren.
360
00:34:06,960 --> 00:34:11,727
Een Sauroposeidon-vrouwtje legt
in haar leven duizenden eieren...
361
00:34:11,800 --> 00:34:15,725
maar slechts twee of drie daarvan
worden uiteindelijk volwassen.
362
00:34:15,800 --> 00:34:22,410
Dat betekent dat vrijwel alle jongen
ten prooi vallen aan roofdieren.
363
00:34:23,480 --> 00:34:29,249
Vrijwel je hele nageslacht verliezen
lijkt een nachtmerrie.
364
00:34:29,320 --> 00:34:35,168
Maar het tegenovergestelde is waar.
Die ene op de 3000 die het redt...
365
00:34:35,240 --> 00:34:42,044
heeft misschien net die eigenschap
waardoor hij snel kan wegkomen.
366
00:34:42,120 --> 00:34:45,329
Of hij erft een genetische
combinatie...
367
00:34:45,400 --> 00:34:50,964
waardoor hij sterker, groter
en misschien net iets sneller is.
368
00:34:51,040 --> 00:34:56,649
De Sauroposeidons graven een gat
in de grond, hurken...
369
00:34:56,720 --> 00:35:03,922
leggen een stuk of twaalf eieren
en vertrekken weer.
370
00:35:04,000 --> 00:35:07,607
De eieren liggen er
maandenlang onbewaakt.
371
00:35:07,720 --> 00:35:13,090
Ze worden alleen beschermd
door aarde en rottende planten.
372
00:35:13,160 --> 00:35:16,130
De nesten worden executieplaatsen.
373
00:35:16,200 --> 00:35:22,765
Veel nesten werden leeggeroofd
voor de eieren uitkwamen.
374
00:35:26,320 --> 00:35:32,248
Maar toch gedijden de Sauroposeidons
15 miljoen jaar lang.
375
00:35:33,320 --> 00:35:36,563
Ze zijn een evolutionair succes.
376
00:35:36,640 --> 00:35:41,771
Volgens sommigen hadden ze het
echter nog verder kunnen schoppen.
377
00:35:41,840 --> 00:35:47,404
Ik zou zo'n dier grotere hersenen
geven. Dat is een kleine investering.
378
00:35:47,480 --> 00:35:50,882
We hebben het over een paar kilo
voor zo'n enorm dier.
379
00:35:50,960 --> 00:35:56,126
Als hij slimmer was, zou hij beter
voor z'n jongen kunnen zorgen.
380
00:35:56,200 --> 00:36:01,684
Minder energie aan de voortplanting
besteden, betekent meer groei.
381
00:36:01,760 --> 00:36:07,483
Het lijkt onmogelijk om nog zwaarder
te worden dan 50 ton, maar het kan.
382
00:36:07,560 --> 00:36:12,248
Voor een dier van 200 ton zou ik
beginnen met drie kilo meer hersenen.
383
00:36:14,040 --> 00:36:17,203
Geen enkel landdier
heeft ooit 200 ton bereikt...
384
00:36:17,280 --> 00:36:23,731
maar de evolutie hield dinosauriërs
wel 165 miljoen jaar in leven.
385
00:36:25,200 --> 00:36:31,207
Ze ondergingen veranderingen
in hun omgeving en het klimaat.
386
00:36:31,280 --> 00:36:34,727
Een wereld waarin weinig dingen
constant waren.
387
00:36:34,800 --> 00:36:37,565
Maar toen trof het onheil hen.
388
00:36:39,040 --> 00:36:43,011
Dinosaurussen verdwenen
uit het landschap.
389
00:36:43,120 --> 00:36:47,648
Ze leken voor altijd verdwenen.
Maar is dat ook zo?
390
00:36:51,000 --> 00:36:55,005
De strijd voor leven of dood
duurde voor de dinosauriërs...
391
00:36:55,120 --> 00:36:58,647
bijna 200 miljoen jaar.
392
00:36:59,520 --> 00:37:04,208
Elke generatie verbeterde zich
ten opzichte van de voorgaande.
393
00:37:07,040 --> 00:37:09,964
Deze reuzen verspreide zich
over alle continenten...
394
00:37:10,080 --> 00:37:14,244
...en pasten zicht aan alle
omstandigheden aan.
395
00:37:15,040 --> 00:37:18,044
Maar dan komt er rampspoed
uit de hemel...
396
00:37:18,160 --> 00:37:20,686
...een meteoriet raakt de aarde.
397
00:37:32,520 --> 00:37:39,085
Na de massasterfte leken deze dieren
voorgoed verdwenen.
398
00:37:41,080 --> 00:37:44,289
Maar niet alles is zoals het lijkt.
399
00:37:46,720 --> 00:37:53,285
Dinosauriërs zijn er misschien
wel nog, overal om ons heen.
400
00:37:53,360 --> 00:37:57,046
De aanwijzingen zijn overal.
401
00:37:58,320 --> 00:38:03,486
De Sauroposeidon kon z'n kop
wel 18 meter in de lucht tillen.
402
00:38:05,680 --> 00:38:11,767
Dat was alleen mogelijk omdat
hun wervels voor 85% hol waren.
403
00:38:13,840 --> 00:38:18,641
Hun nekwervels zijn 1,3 meter lang,
maar er zat voornamelijk lucht in.
404
00:38:23,200 --> 00:38:28,889
Een T. rex woog zeven ton,
dat is de omvang van een orka.
405
00:38:28,960 --> 00:38:33,602
Maar ook zijn botten waren
bezaaid met lege ruimtes.
406
00:38:35,880 --> 00:38:37,928
Er is nog een aanwijzing:
407
00:38:38,040 --> 00:38:42,170
De longen van de Deinonychus,
T. rex en Sauroposeidon...
408
00:38:42,280 --> 00:38:47,889
zijn identiek aan die van dieren
die we dagelijks om ons heen zien.
409
00:38:47,960 --> 00:38:51,521
Hun longen zijn heel anders
dan die van zoogdieren.
410
00:38:51,640 --> 00:38:54,689
Ze zijn veel kleiner en verfijnder,
als die van vogels.
411
00:38:56,520 --> 00:38:58,921
Ze zweven elegant door de lucht.
412
00:38:59,040 --> 00:39:03,523
Ze behoren tot de best aangepaste
dieren op aarde.
413
00:39:06,160 --> 00:39:10,529
Vogels stammen vrijwel zeker
af van dinosauriërs.
414
00:39:10,600 --> 00:39:15,322
Vogels hebben holle botten en dat
lijkt zo te zijn omdat ze vliegen.
415
00:39:15,400 --> 00:39:21,965
Ze hebben die botten geërfd van
hun voorouders de dinosauriërs.
416
00:39:22,960 --> 00:39:29,570
Vogels vullen vrijwel
iedere ecologische niche op.
417
00:39:29,640 --> 00:39:34,680
Van de regenwouden
tot aan de bergen en kusten.
418
00:39:34,760 --> 00:39:38,003
De struisvogel is 2,7 meter hoog
en weegt 135 kilo.
419
00:39:38,120 --> 00:39:40,805
Dit is de grootste vogel.
420
00:39:40,920 --> 00:39:46,404
Hij valt in het niet bij een T. rex
of Sauroposeidon...
421
00:39:48,760 --> 00:39:55,325
maar het ontwerp waardoor ze kunnen
vliegen en zich voortplanten...
422
00:39:55,400 --> 00:39:58,051
vinden we ook bij dinosauriërs.
423
00:39:59,520 --> 00:40:04,003
De eigenschappen waardoor
dinosauriërs ooit enorm werden...
424
00:40:04,080 --> 00:40:07,971
of het konden redden in een wereld
vol brute roofdieren...
425
00:40:08,040 --> 00:40:14,605
deze eigenschappen van 165 miljoen
jaar evolutie zijn nooit verdwenen.
426
00:40:16,720 --> 00:40:23,251
De eigenschappen waar ze baat bij
hadden, kregen een nieuwe functie.
427
00:40:25,440 --> 00:40:29,843
Ze hadden holle botten
om heel groot te kunnen worden.
428
00:40:29,920 --> 00:40:33,561
Vogels gebruiken ze
om gewicht te besparen.
429
00:40:33,640 --> 00:40:38,885
Dinosauriërs hadden luchtzakken
om lucht rond te pompen.
430
00:40:38,960 --> 00:40:42,203
Vogels gebruiken ze
om te kunnen zweven.
431
00:40:42,320 --> 00:40:49,010
Het enige echte verschil tussen
dinosauriërs en vogels is hun omvang.
432
00:40:49,080 --> 00:40:54,928
Veel landdinosauriërs waren
bijna in staat om te vliegen.
433
00:40:55,080 --> 00:41:00,086
De voorpoten van een Deinonychus
lijken verdacht veel op vleugels.
434
00:41:04,520 --> 00:41:07,410
Beide hebben een speciaal bot
tussen arm en de hand...
435
00:41:07,520 --> 00:41:11,445
waarmee de pols extreem
snel kan bewegen.
436
00:41:15,400 --> 00:41:18,927
Door deze snelle beweging kan een
Deinonychus...
437
00:41:19,160 --> 00:41:22,164
...diep in het vlees grijpen.
438
00:41:23,640 --> 00:41:28,567
Vogels zijn ook in staat
om met deze snelheid te bewegen.
439
00:41:29,720 --> 00:41:33,406
De armen van een Deinonychus
waren zeer speciaal.
440
00:41:33,520 --> 00:41:39,482
Ze hadden dezelfde
eigenschappen als vogels.
441
00:41:39,600 --> 00:41:44,891
Hierdoor kunnen vogels
vliegen.
442
00:41:45,000 --> 00:41:51,167
Een vliegende vogel laat zien hoe
de klauw van 'n Deinonychus werkte.
443
00:41:51,280 --> 00:41:54,921
Kijk maar hoe een vliegende vogel
z'n vleugels beweegt.
444
00:41:55,040 --> 00:41:59,489
De gewrichten en de hoek
waaronder vleugels zich bewegen...
445
00:41:59,600 --> 00:42:04,322
lijken heel sterk het patroon
bij een Deinonychus.
446
00:42:06,320 --> 00:42:12,885
Er is nog een laatste aanwijzing,
die bijna het sluitende bewijs vormt.
447
00:42:12,960 --> 00:42:17,648
En deze is onverwachts.
Het heet officieel de 'furcula'.
448
00:42:17,760 --> 00:42:20,206
Wij noemen het een vorkbeen.
449
00:42:20,320 --> 00:42:23,324
Die komen tegenwoordig
alleen voor bij vogels.
450
00:42:23,400 --> 00:42:29,487
Maar vrijwel iedere woeste,
roofzuchtige dinosauriër had er een.
451
00:42:29,560 --> 00:42:33,849
De bewijzen leiden allemaal
tot één conclusie:
452
00:42:33,920 --> 00:42:38,244
De machtige T. rex,
de sluwe Deinonychus...
453
00:42:38,320 --> 00:42:43,611
de elegante Quetzalcoatlus
en de reusachtige Sauroposeidon...
454
00:42:43,680 --> 00:42:47,446
waren allemaal
gewoon enorm grote vogels.
455
00:42:47,520 --> 00:42:52,162
Als u de volgende keer
een kalkoen aansnijdt...
456
00:42:52,240 --> 00:42:57,041
stelt u zich dan eens voor wat
de verre voorouder van die vogel...
457
00:42:57,160 --> 00:42:59,606
met u had kunnen aanrichten.43769
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
