All language subtitles for The.Devil.Next.Door.S01E05.The.Final.Twist.720p.NF.WEB-DL.DDP5.1.x264-NTG_pol

LIPIEC 1991 ROKU

LIPIEC 1992 ROKU

Relacjonujemy dziś z Izraela bitwę sądową,
która zapewne zaciekawi Amerykanów.

Kilka lat temu John Demjanjuk
został zmuszony do opuszczenia USA

i postawiony przed sądem w Izraelu

po tym, jak zidentyfikowano go
jako Iwana Groźnego,

który odpowiadał za masowe morderstwa
w czasie II wojny światowej.

W czasie gdy Demjanjuk
oczekuje na egzekucję,

pojawiają się nowe dowody
sugerujące, że to nie on.

Albo jest Iwanem Groźnym,
albo doszło do okropnej pomyłki.

Jestem niewinny.

To jakaś bzdurna teoria.

Nowe dowody pochodzące
z niedawno otwartych akt sowieckiego KGB

rodzą wątpliwości co do winy Demjanjuka.

Dziś Sąd Najwyższy Izraela
otrzymał dowody sugerujące,

że Demjanjuk nie był jednak
Iwanem Groźnym.

Akta zawierają 21 zeznań strażników

z Treblinki, zwanych wachmanami.

Zostali oni przesłuchani przez KGB,

a następnie rozstrzelani za zdradę.

Z ich podpisanych zeznań wynika,
że Iwan Groźny to nie Demjanjuk,

a niejaki Iwan Marczenko.

JORAM SZEFTEL
ADWOKAT DEMJANJUKA

Jest.

To niezwykle interesująca fotografia.

Mowa o niej w zeznaniu
tego wachmana z Treblinki.

Twierdzi on, że na tej fotografii

widać jego samego

oraz Iwana Marczenkę,

który obsługiwał
komory gazowe w Treblince.

Czasami jedno zdjęcie ma większą moc

niż tysiące słów.

Gdy zgromadziliśmy cały materiał
na temat Iwana Marczenki,

okazało się, że 80 wachmanów z Treblinki

określiło oczy Iwana Groźnego
jako ciemnobrązowe.

Taki opis znajduje się też
w jego legitymacji:

dunkelbraun.

Oczy Demjanjuka są szaro-jasnoniebieskie.

Szaro-jasnoniebieskie.

To nie były oczy Iwana Groźnego.

To były jedne z najbardziej dramatycznych
konfrontacji w historii.

Spójrz na mnie.

Wdziałem jego oczy.

Widziałem te oczy mordercy.

Widziałem jego twarz.

Oczy, w które patrzył Eliahu Rosenberg,
były jasnoniebieskie.

Włosy niegdyś ciemny blond,

gładkie policzki i wąskie usta.

Ale zdjęcie i towarzyszące mu zeznania
byłych strażników z Treblinki

dotyczyły jakby innego mężczyzny.

Kiedy porównać zdjęcie Iwana Marczenki

i zdjęcie Demjanjuka,

okazuje się, że nie można ich pomylić.

Tak bardzo się różnią.

Demjanjuk jest okrągły,
ma niebieskie oczy.

Marczenko zaś ma ciemne włosy i oczy.

Ma nawet bliznę na policzku.

Pomyłka jest wykluczona.

Widzę go tutaj, przede mną,
takiego, jakim go pamiętam.

Tam jest! To on tam stoi! On!

Niemożliwe, żeby doszło
do błędnej identyfikacji.

SĘDZIA

Znali go.

Po prostu go znali.

Czy to Iwan Demjanjuk, jak twierdzą
w Jerozolimie ocalali z Holokaustu?

Czy Iwan Marczenko,
jak twierdzili strażnicy w Rosji?

Czy nowe dowody z Rosji

zapewnią mu zwolnienie
na podstawie zasadnych wątpliwości?

NETFLIX – ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

SĄD NAJWYŻSZY W IZRAELU

Czego chcecie? Mam zatańczyć?

Bardzo mi zależało,
żeby dowieść, że każdy,

w tym pięć...

instytucji prawnych

zajętych przez dziesięciolecia

okłamywaniem i oszukiwaniem...

że one wszystkie się mylą,

a tylko ja mam tutaj rację.

We wszystkim, czego dotyczył spór.

Ja miałem rację, a oni się mylili.

Sowieckie dokumenty.

Zawsze krzyczał,
że sowieckie dokumenty są fałszywe,

a jednak przy pierwszej sposobności

macha sowieckim zeznaniem wachmana

i mówi: „Oto cała prawda:
to Marczenko był strażnikiem”.

Gdy wgłębić się
w zeznania wachmanów z Treblinki

na temat Marczenki,
okazuje się, że jest tam wszystko.

Był wysoki, niski, gruby, chudy.

Miał ciemne włosy.

Są tam też opisy pasujące do Demjanjuka.

Dużo tego.

Ci wachmani zostali przesłuchani
i zaraz potem zabici.

Waga, jaką należy przyłożyć
do tych zeznań, jest niewielka.

Ale jest też coś,

co zaskakuje.

Po wojnie, kiedy Demjanjuk
chciał się dostać do USA,

oświadczył, że jest Iwanem,

synem Mikołaja Demjanjuka

i Olgi...

z domu Marczenko.

OBÓZ ONZ DLA UCHODŹCÓW I PRZESIEDLEŃCÓW
LEGITYMACJA

To zbyt duży zbieg okoliczności.

Demjanjuk używał wcześniej
nazwiska Marczenko,

bo to nazwisko panieńskie jego matki.

Wszyscy wiemy, że niektórzy
używają nazwiska panieńskiego matki,

żeby ukryć swoją prawdziwą tożsamość,

bo jest bliskie, a jednocześnie dalekie.

To nawet bardziej skomplikowane,

bo obrona pojechała na Ukrainę

i przywiozła stamtąd dowód,
że nazwisko panieńskie jego matki

nie brzmiało Marczenko, ale jakoś inaczej.

To też jest bardzo podejrzane.

Jak mógł przez przypadek podać nazwisko...

strażnika komory gazowej
jako nazwisko panieńskie matki?

Czy to nie podsunięcie silnego dowodu
potwierdzającego fakt,

że był Iwanem Groźnym?

Oczywiście poruszyliśmy tę kwestię
w Sądzie Najwyższym.

To bardzo silnie obciążający aspekt

wszystkich...

zgromadzonych dowodów.

Decyzję, jak z nim postąpić,
podejmie Sąd Najwyższy,

a werdykty pojawią się wkrótce.

Przed sędziami niezwykle trudne zadanie,
bo jeśli uznają, że to nie Iwan Groźny,

będę musieli spojrzeć w oczy

ocalałym w Holokaustu świadkom naocznym

i powiedzieć im,
że ich zeznania są niezadowalające.

Sędziowie sądu apelacyjnego mogą uznać,

że John Demjanjuk nie jest Iwanem Groźnym.

To będzie niebywale bolesny werdykt
dla wielu Izraelczyków,

bo to jest coś więcej
niż proces jednego człowieka.

To historyczna rozprawa.

LIPIEC 1992 ROKU
WERDYKT SĄDU NAJWYŻSZEGO

LIPIEC 1993 ROKU

Johna Iwana Demjanjuka
ekstradowano ponad siedem lat temu

z USA do Izraela.

Zostały przedstawione dowody,
że apelant był wachmanem

oddziału w Trawnikach

założonego, by uczyć jego członków,

jak zabijać, eksterminować i wprowadzać
ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej.

Dowody pokazywały także,

że służył w Sobiborze,
jednym z trzech obozów śmierci,

oraz pełnił funkcję strażnika SS
w obozach koncentracyjnych

we Flossenburgu i Regensburgu.

Kilku ocalałych z piekła w Treblince

zidentyfikowało apelanta
jako Iwana Groźnego,

głównego mordercę i kata Żydów
przywożonych do Treblinki

i zabijanych w komorach gazowych.

Za te zbrodnie
sąd okręgowy wydał wyrok skazujący.

Po złożeniu apelacji dostarczono do sądu

zeznania złożone przez wachmanów

wskazujące, że Iwanem Groźnym
z Treblinki jest ktoś inny.

Zasiały one wśród sędziów wątpliwości,

czy apelant na pewno
jest Iwanem Groźnym z Treblinki.

Nasz werdykt jest jednomyślny.

Uznajemy wachmana Iwana Demjanjuka

niewinnym...

w oparciu o zasadne wątpliwości,

niewinnym zarzutów
stawianych Iwanowi Groźnemu z Treblinki.

Z naszej strony to tyle.

Żaden człowiek sędzia nie jest doskonały.

Werdykt wydano dzisiaj,
29 lipca 1993 roku.

Pięciu sędziów izraelskich
orzekło, iż choć Demjanjuk

prawdopodobnie służył jako strażnik
w obozie, gdzie eksterminowano Żydów,

to nie był niesławnym strażnikiem
znanym jako Iwan Groźny,

a z przyczyn formalnych

nie będzie sądzony przez Izrael
za inne zbrodnie wojenne.

Ocalali, którzy rozpoznali Demjanjuka,
są pewni, że sąd się myli.

Ich zeznania początkowo przekonały sąd,
który skazał Demjanjuka na karę śmierci.

Później Sąd Najwyższy uchylił ten wyrok,

co oznaczało tym samym,
że ocalali się mylą.

Jak można wypuścić bezwzględnego zabójcę,

skoro sąd orzekł,

że to morderca z Sobiboru?

To ma być proces Państwa Izrael?

Powinniśmy zarządzić keriah i sziwę.

Demjanjuk jest mordercą
i powinien dostać to, na co zasłużył.

Nie zgadzam się na to!

Jest mordercą, zabijał.
Zapłaciliśmy sześcioma milionami Żydów!

Nie wolno nam zapomnieć!

Jak można w sądzie w Jerozolimie

stwierdzić, że zeznania ocalałych
nie są w stanie obalić...

uzasadnionej wątpliwości?

Powiedzieć do ocalałego:

„Człowiek, którego widywałeś
przed komorą gazową

przez tyle miesięcy
i który zabił twoją rodzinę...

Nie wierzymy ci.

Po prostu nie wierzymy, że to on”.

Jak to się mogło stać?

Uważam, że to oszustwo

i sędziowie wiedzą, że rozpoznałem w nim
Iwana Groźnego, bez żadnych wątpliwości.

Inni ocalali po prostu
nie mogli uwierzyć w ten wyrok.

Niektórzy wyszli z sądu oniemiali.

Nie mamy prawa nie wierzyć tym ludziom.

Z powodu zeznań nieżyjących Ukraińców,

których sądzono
za uczestnictwo w obozach śmierci?

Kto nadał tak wysoką rangę strażnikom

uczestniczącym w machinie zabijania,

że stali się lepsi niż ocalali?

To szok.

OCALAŁY Z TREBLINKI

Zupełny szok.

Sędziowie się mylą.

Dopuścili się niesprawiedliwości
wobec miliona nieżyjących.

On jest wielkim nazistowskim przestępcą.

Stoi za mną milion Żydów.

Gdy mnie spytają:
„Josefie Cherney, co zrobiłeś?”,

co im odpowiem?

Zrobiłem to,
co mogłem w państwie izraelskim.

Tyle mogłem.

To trudne pod względem emocjonalnym.

Nie mam wątpliwości,
że był on straszliwym mordercą,

który wtrącał Żydów
do komór gazowych z nożem na gardle.

Nie miałam wątpliwości
i nadal ich nie mam.

W głębi serca nie wątpię,

że został poprawnie zidentyfikowany.

Demjanjuk był także w Treblince,

pracował tam i popełniał okropne zbrodnie.

Ta rana nigdy się nie zagoi.

Czuję smutek.

Nie rozmawiałem
z Epsteinem, z Rosenbergiem

ani z innymi ocalałymi.

Było im z tym bardzo trudno.

A ja...

nie chciałem jeszcze tego pogarszać.

Dla mnie to bardzo trudne,

bo jeśli decydujemy się na proces
i walkę o sprawiedliwość,

oczekujemy,
że to samo będzie dotyczyć sądów.

Tutaj, w Izraelu,

przestępca wojenny,

który popełnił zbrodnie
przeciw ludzkości i narodowi żydowskiemu,

zostaje puszczony wolno

z argumentacją, która...

moim zdaniem nie trzyma się kupy.

Powiem wam prawdę.

Generalnie cały czas bawiłem się świetnie.

W piątek, gdy uniewinnienie Demjanjuka
wywołało szaleństwo w mediach,

Jorama Szeftela
widziano w restauracji hotelowej,

jak zajadał chleb z masłem,

słuchając raportu Johna Demjanjuka Jr.
na temat ostatnich nagłówków.

Ile zarobił pan na tym procesie?

Dokładną sumę ujawnię
tylko w zeznaniu podatkowym,

ale powiem pani oraz widzom,
że to sześciocyfrowa liczba w zielonych.

Prawnik, który zapobiegł pomyłce
wymiaru sprawiedliwości, napisał książkę.

Jej tytuł brzmi: The Demjanjuk Affair:
The Rise and Fall of a Show Trial.

Oto tytuł książki
adwokata Jorama Szeftela.

Powinienem wspomnieć, że stała się ona
bestsellerem zaledwie w tydzień.

Oto przykład zmiany.

- Tak?
- Podchodzą do mnie obcy ludzie...

- Słyszeliśmy, że tu jest.
- Słyszeli, że tu jestem

- i przyszli pogratulować.
- Gratulacje.

- Ci ludzie podają mu rękę?
- Tak.

- Nie wierzę własnym oczom.
- Ja też nie.

Ale sądzę, że to przez telewizję.

Tak, ludzie uganiają się
za tanim celebryctwem.

W dniu uniewinnienia Demjanjuka

moja matka przyznała

po raz pierwszy w swoim życiu,
a już na pewno w moim,

że się myliła, a ja miałem rację.

Odkąd żyję,
nie słyszałem od niej takiej deklaracji.

Joram Szeftel pokazuje swojej matce,
co udało mu się osiągnąć.

Moja decyzja,
by zająć się sprawą Demjanjuka,

była najważniejszą,
najmądrzejszą i najsłuszniejszą decyzją,

jaką podjąłem w życiu.

Całe życie byłem dumny z niej

i ze sposobu,
w jaki tę sprawę prowadziłem.

John Demjanjuk,

oczyszczony z zarzutu
bycia strażnikiem obozu Iwanem Groźnym,

powrócił do Ameryki z Izraela.

Był nadal w kajdankach,

gdy z więzienia przewieziono go
na samolot do Nowego Jorku.

Na pewno było mu ciężko,

ale okazywał swoją wdzięczność

przez cały czas,
gdy angażowałem się w proces.

Cieszę się,
że jego imię zostało oczyszczone.

Zasługuje na trochę spokoju.

John Demjanjuk jest w domu

i wyrok wskazuje,
że pewnie będzie mógł już tam zostać.

Cieszę się z jego uniewinnienia.
Znam go od dziecka.

Nie mógł robić tych rzeczy,
o które go posądzano.

Nigdy. Nikt nigdy...

Przez całe 17 lat nikt mnie nie przekonał,
że to Iwan Groźny i że zrobił coś złego.

Dobrze, że jest wolny.

Nie sądzi pan, że jednak...

zbrodnie, jakich być może
dopuścił się w Sobiborze, powinny być...

W Sobiborze, kto to wie?

Kto wie? Minęło tyle lat.

- Tak.
- Nie wierzę, że tam był.

Tak samo jak w Treblince.

Bo to Ukraina.

Nie wiem, czemu są przeciw Ukrainie.

Najmocniej wspominam dzień,
gdy wrócił do domu.

Cała rodzina była poruszona i rozgadana.

Nie miałem wtedy okazji
dłużej z nim porozmawiać.

Ale pamiętam, jak patrzyłem na niego

i myślałem: „To facet, którego...

poznałem za sprawą telewizji”.

John Demjanjuk wrócił do Cleveland,
by wieść spokojne życie.

Rzadko się go widywało.
Chodził do ukraińskiego kościoła.

Parę osób widziało go w supermarkecie
czy w sklepie spożywczym.

Widywało się go w parkach...

prawdopodobnie z wnukami.

Ale trzymał się na uboczu

i zdawało się, że w końcu
powrócił do swego spokojnego życia.

Co miało się zmienić.

Istnieje wątpliwość,
czy Demjanjuk był Iwanem Groźnym.

Ale nie ma żadnych wątpliwości,

że był strażnikiem
biorącym udział w masowych morderstwach

w obozie śmierci w Sobiborze.

Pozwolić, żeby taka osoba
uniknęła oskarżenia,

to jakby stwierdzić, że...

te zbrodnie nie mają znaczenia.

Zostałem osobą pełniącą funkcję dyrektora
rok po powrocie Demjanjuka.

Niespodziewanie przejąłem tę sprawę.

Sędzia powiedział,
że jeśli mamy wystarczające dowody,

możemy wrócić do sądu

i domagać się odebrania mu obywatelstwa.

Oczywiście dokumenty dowiodły,

że Demjanjuk
brał udział w masowej zagładzie.

Nie ma ani cienia wątpliwości,
że legitymacja z Trawnik jest autentyczna.

Demjanjuk był specjalistą
w zabijaniu Żydów.

Wiemy o tym,
bo służył w kilku obozach nazistowskich.

Najpierw w obozie pracy przymusowej
w Trawnikach,

potem w obozie zagłady w Sobiborze.

Możliwe, że służył również w Treblince.

Następnie służył
w obozie koncentracyjnym we Flossenburgu,

a także
w obozie koncentracyjnym na Majdanku.

Istnieje niezbity dowód,

że John Demjanjuk bił Żydów

idących do komór gazowych.

Stany Zjednoczone
były moralnie zobligowane

wobec ocalałych,

by doprowadzić go
przed wymiar sprawiedliwości.

W prawie USA nie było takiej jurysdykcji,
bo nie mieliśmy tu zbrodni nazistowskich.

Oczywiście Niemcy
były logicznym miejscem docelowym.

MAJ 1999 ROKU

MAJ 2009 ROKU

WNUCZKA

Weszli federalni agenci imigracyjni
i podnieśli go z wózkiem.

Wynieśli go na zewnątrz.

To wyglądało strasznie.

Ludzie byli zdumieni, że rząd nadal ściga
starego, słabego człowieka

za to, co zrobił wiele lat wcześniej.

Jakie zagrożenie
stanowi ten starszy człowiek?

Jaką krzywdę wyrządził on społeczeństwu?

Rozmawiałem z prokuratorem federalnym.

Powiedziałem mu:
„Holokaust był 50 lat temu.

Kiedy w końcu rząd przestanie?”.

Spojrzał mi w oczy i powiedział:

„Kiedy ci ludzie
wydadzą ostatnie tchnienie”.

Adwokaci Demjanjuka przekonywali w sądzie,

że wysyłanie człowieka
w tak ciężkim stanie zdrowia

samolotem do Niemiec
równałoby się torturom.

Przed chwilą do Sądu Apelacyjnego
dla Szóstego Okręgu wpłynął wniosek.

Dotyczy Konwencji
w sprawie zakazu stosowania tortur

i odroczenia deportacji.

Jeśli tak się stanie, wrócicie tu,
gdy go dziś przywiozą z powrotem.

Sąd Apelacyjny wydał
tymczasowy zakaz wydalenia Demjanjuka.

Prawnicy Demjanjuka twierdzili,
że jego stan zdrowia jest fatalny.

To wszystko zostało sfingowane.

NAGRANIE Z MONITORINGU

Mieliśmy materiał z monitoringu

nagrany krótko przed jego aresztowaniem,

na którym chodzi,

jedzie na spotkanie, wysiada z auta,

otwiera drzwi i wraca do auta.

To był fortel.

Gdy je upubliczniliśmy,
Sąd Apelacyjny natychmiast uchylił zakaz.

Pamiętam, jak oglądałem transmisję na żywo

ze startu jego samolotu.

Powiedziałem wtedy do mojego zastępcy:

„Wszystko, co mogło się nie udać,
nie udało się. Więc...

ta sprawa nie powróciła bez powodu.

Czuję to”.

W ciągu kilku godzin
urzędnik Konsulatu USA przysłał mi mail.

Być może pamiętacie pierwsze słowa
po lądowaniu USA na Księżycu:

„Houston, orzeł wylądował”.

Tytuł tego maila brzmiał:
„Albatros wylądował”.

Spodobał mi się.

MONACHIUM
MAJ 2009 ROKU

LISTOPAD 2009 ROKU

Plac był pełen
wozów telewizyjnych, reporterów

i ludzi próbujących dostać się do środka.

Tysiące osób odprawiono.

Gdy drzwi się otworzyły,
wszyscy w sądzie zrobili...

Wyglądał jak martwy.

Miał zamknięte oczy,

dłonie skrzyżowane na piersi,
jak w trumnie.

Oszalali fotografowie robili zdjęcia
z każdej strony. Ani nie mrugnął.

Odczytano mu zarzuty. Ani nie mrugnął.

Od czasu do czasu
w trakcie procesu lekko drgnął.

Większość osób uznała,

że chciał wzbudzić współczucie.

Że to była gra.

Był dobrym aktorem.

Miał 30-letnie doświadczenie.

Demjanjuk...

BYŁY ADWOKAT

...odgrywał rolę.

I był przygotowany grać ją do końca.

Nawet gdyby miał zawisnąć na szubienicy,
nie przyznałby się.

Gwarantuję.

To był ostatni akt.

Proces w Izraelu był pełen bólu.

Niektórzy oskarżyciele
nigdy nie doszli do siebie.

Ale moim zdaniem

polecono zwolnić go z Jerozolimy,

by mógł pojawić się w Monachium,

gdzie Hitler wygłaszał swe przemowy.

I oto John Iwan Demjanjuk,

człowiek, który wtrącał
żydowskich mężczyzn, kobiety i dzieci

do komór gazowych

i był częścią największej machiny zbrodni,
jaką widziała ludzkość,

po 60 latach ma być skazany

jako uczestnik zagłady milionów Żydów.

Dziś rano sąd w Niemczech
skazał byłego obywatela USA,

nazistowskiego strażnika obozu śmierci,
Johna Demjanjuka.

Sędzia w Monachium wydał wyrok
na 91-letniego byłego mechanika z Ohio.

Demjanjuk, obecnie 91-letni,

usłyszał zarzuty współudziału
w ponad 28 000 morderstwach.

Ponad 30 lat
zajęło skazanie Johna Demjanjuka,

trybiku w nazistowskiej machinie wojennej.

W latach 80.
Sąd Najwyższych Izraela orzekł,

że doszło do błędnej identyfikacji.

Tym razem
sędzia nie miał takich wątpliwości.

Czy jestem gotów...

przyznać im rację?

Nie uczestniczyłem w procesie.

Akceptuję
niemiecki wymiar sprawiedliwości.

W tym przypadku tyle mogę powiedzieć.

Sąd nad Demjanjukiem

to ostatni wielki proces
nazistowskiego zbrodniarza wojennego.

Ofiary wymierają, podobnie jak mordercy.

Niektórych złapano, inni uciekli,

część z nich do dziś chodzi wolno.

Nie ma odwetu,
nie ma idealnej sprawiedliwości.

Ale częściowa sprawiedliwość, późny proces

są lepsze
niż niesprawiedliwość i brak procesu.

Istnieje jednoznaczny dowód,

że niemiecki sąd
nie wierzył ani przez sekundę

w prawdziwość wyroku skazującego.

Skąd to wiem?

Na podstawie tego, że sędzia...

z własnej inicjatywy...

zapytał adwokata,

czy zamierza wnieść apelację.

Adwokat odparł, że tak,

więc sędzia wypuścił Demjanjuka.

Został on wypuszczony,

na wolność zaraz po tym,

jak uznano go winnym
zamordowania 29 000 Żydów.

To jakaś kpina.

Kpina.

Ludzie nie doceniali wagi tego procesu.

Można powiedzieć: „Skazali 91-latka.

Wysłali go do więzienia na pięć lat.

Wielka mi rzecz”.

To była wielka rzecz.

Współudział nie był karany.

Przynależność
do nazistowskiej machiny zagłady

nie była karana.

John Demjanjuk ustanowił precedens.

Ci żołnierze piechoty
byli najważniejszymi instrumentami

w pomyślnym wdrażaniu ludobójstwa.

Bez tych piechurów ludobójstwa

nie byłoby Holokaustu.

Każda pomoc dla tej machiny

to uczestnictwo w zagładzie

i ostatecznym rozwiązaniu
kwestii żydowskiej.

Zajęło nam ponad 60 lat,

żeby móc to powiedzieć.

Jako szef linii produkcyjnej miałem
do czynienia z Johnem może 300 razy.

Musiałem się zastanowić,
co mogę wam o nim powiedzieć.

Nic wam o nim nie powiem.

Powiem wam o ludziach, którzy przyszli...

pracować w Fordzie.

Z Niemiec, z Ukrainy...

Ludzie, którzy albo chcieli
uciec od wojny,

albo wyemigrowali tuż po niej.

Wszyscy tacy sami.

Przyjechali do pracy.
Wykonywali swoje obowiązki.

Niewiele mówili.

A potem znikali w ciemnościach.

W dziale napraw
było sporo miejsca w kątach.

Siadali tam przy pudłach z narzędziami
i czekali na gwizdek.

Gdy go usłyszeli, wychodzili z cienia

i stawali do pracy,
a potem znów tam wracali.

Byli naprawdę niewidoczni.

Jeśli spojrzeć na to przez pryzmat Johna,

można powiedzieć, że się ukrywał.

Prawda jest taka,

że robili tak wszyscy.

USA walczyły z nazistami
w II wojnie światowej.

Pokonaliśmy Hitlera.

ZAŁOŻYCIELKA URZĘDU
DS. DOCHODZEŃ SPECJALNYCH

Jak nazistowski zbrodniarz wojenny
znalazł się w USA?

WASZYNGTON D.C.
ROK 1973

Gdy wybrano mnie do Kongresu,

do mojego biura przyszedł mężczyzna.

Nie wyglądał na szalonego,

ale jego oskarżenia brzmiały szaleńczo.

Mówił, że rząd ma listę
nazistowskich zbrodniarzy osiadłych w USA.

O mało nie spadłam z krzesła.

Odparłam, że chcę zobaczyć akta.

Otwieram pierwszy dokument.

„Tożsamość anonimowa.

Mordował Żydów na Łotwie”.

Urzędnik imigracyjny
odwiedził tego człowieka.

„Jest pan tym i tym?”

„Zgadza się”.

„Jak się pan czuje?”

„Dobrze”.

„Dziękuję bardzo, do widzenia”.

Co takiego? To musi być jakaś pomyłka.

Coś mi umknęło.

Więc biorę następny dokument.

Inny kraj, inne zarzuty, to samo.

„Jest pan tym i tym? Jak się pan czuje?”

„Dobrze”.

„Dziękuję, do widzenia”.

Przejrzałam wszystkie dokumenty.
Tylko o to pytali. „Jak się pan czuje?”

To urząd imigracyjny,

a nie amerykańska służba zdrowia.

Zrozumiałam, że nie mieli zamiaru

nic zrobić w tych sprawach.

Jestem pewien, że mamy tysiące nazistów.

Są w całych Stanach Zjednoczonych.

Amerykanie dobrze wiedzieli,
że przyjęliśmy wielu przydatnych ludzi,

pomocnych w realizacji programów
i tym podobnych.

Ci ludzie nie byli nazistami.

Bo ich potrzebowaliśmy.

Amerykański przemysł i prawo imigracyjne,

a nawet amerykańskie banki,
odegrały ważną rolę

w ukrywaniu nazistowskich kolaborantów.

Stany Zjednoczone nic to nie obchodziło.

Podstawową zasadą w USA
było zostawić nazistów w spokoju.

To najwięksi antykomuniści na świecie,

dlatego byli cennym nabytkiem,

bo mieli walczyć
z komunizmem w naszym kraju.

Oficerowie SS, nazistowscy naukowcy,

z których niektórzy
prowadzili eksperymenty na ludziach.

Zadeklarowali, że są antykomunistami,
i to była cała rozmowa.

Nawet gdyby wiedziano,
że prześladowali tysiące ludzi,

to było bez znaczenia.

Mówi się:

„Zwycięzcy piszą historię”.

Można więc ścigać Johna,

bo uważa się go za Iwana Groźnego,
a jeśli nim był, powinien zgnić w piekle.

Ale powiem wam,

że ojcem NASA, której ośrodek badawczy
znajduje się niedaleko,

jest Wernher von Braun.

Tutaj, w tym kraju, to słynny bohater.

Nazistowskiemu zbrodniarzowi wojennemu
powierzyliśmy nasz program rakietowy.

Wynalazł rakiety,
które bombardowały Anglię.

Ale wyprawił nas na Księżyc.

A więc był „dobrym nazistą”.

Wszystko jest kwestią punktu widzenia.

U nas morderstwa się nie przedawniają.

Masowe morderstwa też nie.

Nie można powiedzieć:
„Zachowuję się już w porządku.

Co prawda zabiłem 100 czy 1000 ludzi,

ale teraz jestem dobrym człowiekiem”.

Może i tak,

ale wielu ludzi
chce dziś popełniać masowe morderstwa.

Jeśli mówimy:
„Naziści mogą pozostać na wolności,

dajmy temu spokój”,

co to za przesłanie
dla potencjalnego masowego mordercy?

Że to ujdzie mu na sucho.

MARZEC 2012 ROKU

W weekend w wieku 91 lat
zmarł w Niemczech John Demjanjuk.

W zeszłym roku
został deportowany do Niemiec i skazany.

Zmarł w domu opieki dla starców,
czekając na wynik apelacji.

Według niemieckiego prawa,

jeśli skazany umrze
w czasie postępowania apelacyjnego,

jego wina jest unieważniana,
a ostateczny werdykt pozostaje nieznany.

Problem w tym, że Demjanjuk zmarł

pomiędzy wyrokiem skazującym a apelacją,

dlatego według niemieckiego prawa

w chwili śmierci istniało domniemanie,

że jest niewinny.

Zatem cała historia
to sprawa niedokończona

pod każdym względem.

Nie był złym człowiekiem.

Nie był Iwanem Groźnym.

Zrobił, co musiał, żeby przetrwać,

i to mi wystarczy.

Zastanawia się pan, co zrobił?

Nie ma sensu.

Jestem maniakiem historii.

Czytałem o Flossenburgu,
Majdanku, Auschwitz-Birkenau.

Znam wiele materiałów historycznych,

więc wyobrażam sobie, co mógł zrobić,

ale nie tylko on,
każdy mógł to zrobić w tej sytuacji.

Pan, ja, pańscy i moi przyjaciele.

Być w takiej sytuacji

i mieć wybór między życiem a śmiercią,

co wybrać?

Cokolwiek zrobił i gdziekolwiek był,
nie ma dla mnie znaczenia.

Kilka lat temu
szedłem ulicą w Jerozolimie

i zobaczyłem plakat.

Napis głosił: „Monachijski prokurator
opowiada o procesie Demjanjuka”.

Usiadłem i wysłuchałem

dokładnych wyjaśnień prokuratora,

dlaczego John Demjanjuk został skazany

w Monachium przez Niemców...

za przebywanie w Sobiborze.

Później podszedłem do niego i spytałem:

„Wierzy pan ocalałym,
że był w Treblince?”.

Wzbraniał się przed odpowiedzią.

Po chwili spojrzał na mnie i rzekł:

„W Niemczech mamy dokumenty.

Ale tutaj jest kraj Żydów.

Wasi ocalali to ludzie,
którym się wierzy”.

Napisy: Dorota Nowakówna