Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Thợ mỏ đẩy giới hạn
chịu đựng để tới các vỉa vàng.
2
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Nhưng với các nhà khoa học,
ở đây còn điều thú vị hơn.
3
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Một thứ hoàn toàn bất ngờ.
4
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Các sinh vật sống.
5
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Hậu duệ trực hệ của
sự sống đầu tiên trên Trái đất.
6
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Phần giao giữa lớp đá bên dưới
của lớp vỏ với lớp trung gian...
7
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
là thế giới bí ẩn gọi là Moho.
8
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Thật thú vị, ở bờ biển Coverack này,
9
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
ta có thể thấy cả hai loại đá đó.
10
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Ở đầu bên này là đá ở đáy lớp vỏ
11
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
còn đâu bên kia là đá ở lớp dưới tiếp,
12
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
tức lớp trung gian.
13
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Đáy biển - ranh giới giữa đáy lớp vỏ
đại dương và lớp trung gian bên dưới,
14
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
thông thường là nằm ngang
15
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Điều đặc biệt ở bờ biển Coverack
là tất cả bị nghiêng hướng tây bắc,
16
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
khoảng 30 độ.
17
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Điều đó có nghĩa là tôi có thể thám sát
18
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
từ phần dưới của vỏ ngoài,
đi qua phần Moho,
19
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
và đến lớp trung gian phía dưới.
20
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Ở tây nam của bãi biển Coverack
là đá từ lớp trung gian.
21
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Những hành tinh khác
lại đem đến hy vọng cho Trái đất.
22
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Chẳng hạn như sao Kim.
23
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Lõi của nó không tạo ra được từ trường,
24
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
nhưng bằng cách nào đó
hành tinh này vẫn có khí quyển.
25
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Vận tốc quay của sao Kim
chậm hơn Trái đất 200 lần.
26
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Vì quá chậm nên không hình thành
các cột xoáy tạo từ trường.
27
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Tốc độ quay quanh trục của nó rất chậm,
28
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
và bởi không chỉ cần nhiệt tỏa ra
để tạo từ trường,
29
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
mà cần có cả tổ chức dòng kim loại lỏng
30
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
trong phần lõi kết hợp với nhiệt nữa.
31
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Không có lõi hoạt động, bằng cách nào
mà sao Kim lại giữ được khí quyển?
32
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Và làm sao tự vệ được
trước bức xạ mặt trời?
33
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Các nhà khoa học nghĩ rằng,
34
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
chính sự tương tác giữa gió mặt trời
và khí quyển của sao Kim...
35
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
có thể mang lại câu trả lời.
36
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Ở Trái đất, gió mặt trời tạo ra cực quang...
37
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
khi các hạt tích điện bên trên
tầng khí quyển giải phóng năng lượng.
38
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Người ta cho rằng ở sao Kim,
gió mặt trời tương tác theo cách khác,
39
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
nó tích điện toàn bộ lớp khí quyển bên trên.
40
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Điều đó tạo ra một cấu trúc dạng plasma,
41
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
một dạng từ trường
bảo vệ toàn bộ hành tinh.
42
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Sao Thủy, hành tinh gần Mặt trời nhất
43
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
lại có những bí ẩn khác.
44
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Hành tinh nhỏ này đáng lẽ
đã tỏa toàn bộ nhiệt vào không gian,
45
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
và đông cứng từ lâu.
46
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Nhưng lõi của nó vẫn còn nóng.
47
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Từ trường vẫn còn mạnh.
48
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Có cái gì đó khiến lõi vẫn nóng.
49
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Và giới khoa học cho rằng,
đó chính là Mặt trời.
50
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Có thể là do nằm gần Mặt trời,
51
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
nên có sự chênh lệch về nhiệt độ
52
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
giữa mặt được chiếu sáng
và mặt không hướng về Mặt trời.
53
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Sự chênh lệch nhiệt độ này
có thể tạo ra dòng điện...
54
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
từ đó tạo ra từ trường mà ta thấy
và không giải thích được.
55
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Vậy những điều này
có ý nghĩa gì với Trái đất?
56
00:00:00,000 --> 00:00:00,000
Phải chăng lõi Trái đất sắp chết?
57
00:00:04,430 --> 00:00:08,230
Ta biết gì
về Trái đất ta đang sống?
58
00:00:10,170 --> 00:00:13,200
Quả bóng xoay khổng lồ bằng đá.
59
00:00:15,240 --> 00:00:16,510
Thực tế là một điều bất thường...
60
00:00:16,610 --> 00:00:22,180
đang diễn ra sâu trong Trái đất.
61
00:00:22,280 --> 00:00:25,620
Các thế lực mạnh mẽ,
các quá trình bí ẩn...
62
00:00:25,720 --> 00:00:29,180
đang diễn ra bên dưới
chân ta hàng ngàn kilomet.
63
00:00:29,290 --> 00:00:34,920
Không có chúng, cuộc sống
trên Trái đất không tồn tại.
64
00:00:43,540 --> 00:00:47,480
Bí ẩn sự sống trên Trái đất
nằm sâu bên trong.
65
00:00:58,850 --> 00:01:03,220
Để hiểu cách thức và lý do,
chúng ta cần mở Trái đất ra,
66
00:01:04,790 --> 00:01:08,090
và đi xuống tận tâm Trái đất.
67
00:01:25,450 --> 00:01:26,850
Một thế kỷ trước,
68
00:01:26,950 --> 00:01:30,010
cuốn "Hành trình tới tâm Trái đất"
của Jules Verne...
69
00:01:30,120 --> 00:01:32,550
thu hút trí tưởng tượng của cả thế giới.
70
00:01:34,060 --> 00:01:37,750
Thực tế, đó là chuyến đi không tưởng.
71
00:01:38,930 --> 00:01:40,090
Trong tâm Trái đất,
72
00:01:40,200 --> 00:01:43,430
áp suất và nhiệt độ cực lớn.
73
00:01:43,530 --> 00:01:46,230
Chúng làm cho 99% lòng
74
00:01:46,340 --> 00:01:48,500
Trái đất không thể tiếp cận.
75
00:01:48,600 --> 00:01:52,300
Thiết kế 1 thứ để tới Mặt trời...
76
00:01:52,410 --> 00:01:54,240
dễ hơn thiết kế 1 thứ
77
00:01:54,340 --> 00:01:56,040
đi vào tâm Trái đất.
78
00:01:56,140 --> 00:01:59,110
Vì nhiệt độ cao bằng hoặc
79
00:01:59,210 --> 00:02:00,980
hơn nhiệt độ bề mặt Mặt trời.
80
00:02:01,080 --> 00:02:04,540
Nhưng áp lực thì cực lớn.
81
00:02:05,850 --> 00:02:07,980
Vì các nhà khoa học
82
00:02:08,090 --> 00:02:09,490
không thể đi vào tâm tự xem,
83
00:02:09,590 --> 00:02:12,490
họ phải tìm cách khác để hiểu nó.
84
00:02:13,530 --> 00:02:14,960
Không dễ nghiên cứu 1 vật
85
00:02:15,060 --> 00:02:18,330
bạn không nhìn hay sờ được.
86
00:02:18,430 --> 00:02:20,420
Ta có thể thấy bão ập đến,
87
00:02:20,540 --> 00:02:23,990
trong thời tiết
hình thành bão lớn xuất hiện.
88
00:02:24,110 --> 00:02:25,660
Các thế lực dự báo được đến
89
00:02:25,770 --> 00:02:29,010
vì ta quan sát được khí quyển.
90
00:02:29,110 --> 00:02:32,170
Ta không thể làm vậy
với tâm Trái đất...
91
00:02:32,280 --> 00:02:34,440
vì ta không có thông tin
92
00:02:34,550 --> 00:02:36,140
cụ thể về hoạt động của lõi.
93
00:02:36,250 --> 00:02:39,120
Ta không biết về
chuyển động nào trong lõi,
94
00:02:39,220 --> 00:02:41,250
nhiệt độ biến đổi ra sao?
95
00:02:41,360 --> 00:02:44,260
Ta không biết cơn bão nào
đang hình thành dưới đó.
96
00:02:44,360 --> 00:02:47,450
Nhưng Lathrop kiên quyết tìm ra.
97
00:02:47,560 --> 00:02:50,860
Nên ông tự tạo Trái đất của mình...
98
00:02:50,970 --> 00:02:53,030
tại Đại học Maryland.
99
00:02:53,140 --> 00:02:57,900
Chúng tôi đã xây dựng
thử nghiệm này được 7 năm.
100
00:02:58,910 --> 00:03:02,140
Cố lập càng nhiều tham số
101
00:03:02,240 --> 00:03:03,710
giống tâm Trái đất càng tốt.
102
00:03:08,950 --> 00:03:13,110
Đó là mô hình cả lõi ngoài
và lõi trong của Trái đất.
103
00:03:13,220 --> 00:03:16,190
Thử nghiệm có vẻ điên rồ,
104
00:03:16,290 --> 00:03:18,730
nhưng tìm hiểu tâm Trái đất
105
00:03:18,830 --> 00:03:21,890
vượt xa cả sự hiếu kỳ khoa học.
106
00:03:22,000 --> 00:03:24,630
Sự sống trên bề mặt Trái đất...
107
00:03:24,730 --> 00:03:27,700
phụ thuộc vào các quá trình
108
00:03:27,800 --> 00:03:29,700
diễn ra bên trong Trái đất.
109
00:03:29,810 --> 00:03:31,360
Nếu hiểu rõ chúng,
110
00:03:31,470 --> 00:03:33,200
ta sẽ hiểu hơn
111
00:03:33,310 --> 00:03:38,110
về sự ra đời của sự sống,
112
00:03:38,210 --> 00:03:39,270
cũng như tương lai của nó.
113
00:03:39,380 --> 00:03:42,650
Bằng cách lập mô hình lõi Trái đất,
114
00:03:42,750 --> 00:03:43,840
chúng tôi hy vọng có thể
115
00:03:43,950 --> 00:03:47,350
thăm dò thông tin về các hoạt động...
116
00:03:47,460 --> 00:03:49,920
và tiến tới đạt được
ngành khoa học dự báo.
117
00:03:50,030 --> 00:03:52,550
Có thể dự báo điều gì xảy ra
118
00:03:52,660 --> 00:03:54,790
với tương lai của lõi Trái đất.
119
00:03:55,660 --> 00:03:57,430
Lathrop không cô độc.
120
00:03:58,670 --> 00:04:01,230
Các nhà khoa học khắp nơi
thăm dò Trái đất...
121
00:04:01,340 --> 00:04:02,740
theo mọi cách để tìm ra
122
00:04:02,840 --> 00:04:05,240
bí ẩn của lõi Trái đất.
123
00:04:05,340 --> 00:04:07,640
Họ nghiên cứu núi lửa,
124
00:04:08,840 --> 00:04:11,710
đo các rung chấn động đất,
125
00:04:11,810 --> 00:04:13,710
để tiến hành chụp X-quang
địa chất Trái đất.
126
00:04:16,420 --> 00:04:18,550
Lập các mô hình
thử nghiệm phức tạp...
127
00:04:20,960 --> 00:04:23,620
và khám phá thế giới dưới
chân ta lạ kỳ và dị thường...
128
00:04:23,730 --> 00:04:29,130
hơn những gì
họ có thể tưởng tượng.
129
00:04:29,230 --> 00:04:31,500
Nó đầy những chất quý giá,
130
00:04:31,600 --> 00:04:35,470
các cấu trúc vĩ đại,
và những sinh vật kỳ lạ.
131
00:04:35,570 --> 00:04:38,770
Họ thấy sự sống bên dưới
132
00:04:38,870 --> 00:04:39,900
còn đa dạng hơn trên bề mặt.
133
00:04:41,540 --> 00:04:44,670
Nhiều nước hơn
tất cả các đại dương.
134
00:04:46,680 --> 00:04:49,580
Dưới này, có cả bão mạnh hơn
135
00:04:49,680 --> 00:04:52,520
cơn bão lớn nhất Trái đất.
136
00:04:53,560 --> 00:04:57,580
Bằng cách nào đó,
thế giới bí ẩn bên trong Trái đất...
137
00:04:57,690 --> 00:04:59,790
hình thành nên thế giới
của chúng ta.
138
00:04:59,900 --> 00:05:03,850
Nhưng để tìm hiểu cách thức
là một thử thách lớn.
139
00:05:03,970 --> 00:05:07,370
Gần như mọi thứ cơ bản
140
00:05:07,470 --> 00:05:09,560
dưới đó có thể đang thay đổi,
141
00:05:09,670 --> 00:05:11,500
có rất nhiều điều
142
00:05:11,610 --> 00:05:14,170
bạn muốn biết về lõi Trái đất,
143
00:05:14,280 --> 00:05:17,510
nhưng bạn không thể biết
nếu không tới đó.
144
00:05:17,610 --> 00:05:20,410
Có rất nhiều bí ẩn
trong lõi Trái đất,
145
00:05:20,520 --> 00:05:23,950
nhưng không gì
mạnh bằng lực hấp dẫn.
146
00:05:25,620 --> 00:05:28,850
Lực hấp dẫn giữ Mặt trăng và
147
00:05:28,960 --> 00:05:30,020
các vệ tinh quay theo quỹ đạo.
148
00:05:30,130 --> 00:05:31,520
Ngay cả ở ngoài này,
149
00:05:31,630 --> 00:05:35,790
nó cũng ngăn các phân tử khí
150
00:05:37,530 --> 00:05:38,690
bay vào không gian.
151
00:05:38,800 --> 00:05:42,600
Lực này xuất phát từ lõi đặc
khổng lồ của Trái đất.
152
00:05:44,810 --> 00:05:48,210
Càng tới gần Trái đất,
lực càng mạnh.
153
00:05:50,280 --> 00:05:54,010
Lên 100 km, lực hấp dẫn thu đủ khí...
154
00:05:54,120 --> 00:05:56,380
để tạo nên 1 lớp bao bọc Trái đất.
155
00:05:56,480 --> 00:05:59,110
Đây là khí quyển Trái đất.
156
00:06:01,320 --> 00:06:04,880
Nó bảo vệ ta khỏi sao băng,
hấp thụ bức xạ nguy hiểm,
157
00:06:04,990 --> 00:06:09,330
và bảo vệ Trái đất khỏi
nhiệt độ băng giá của vũ trụ.
158
00:06:13,400 --> 00:06:14,730
Quan trọng nhất,
159
00:06:14,840 --> 00:06:17,670
nó cho ta không khí để thở.
160
00:06:19,370 --> 00:06:23,280
Rất đơn giản,
không lực hấp dẫn,
không có khí quyển.
161
00:06:23,380 --> 00:06:26,370
Không có khí quyển,
không có sự sống.
162
00:06:29,420 --> 00:06:32,050
Có 1 lực tự nhiên nữa
bên trong Trái đất...
163
00:06:32,150 --> 00:06:34,820
cũng quan trọng với sự sống.
164
00:06:34,920 --> 00:06:38,450
Ta cho rằng sự sống lấy
năng lượng từ Mặt trời.
165
00:06:39,730 --> 00:06:43,320
Đúng vậy, lò hạt nhân của nó
làm ấm bầu khí quyển,
166
00:06:43,430 --> 00:06:46,660
kiểm soát thời tiết
và làm lương thực phát triển.
167
00:06:46,770 --> 00:06:50,830
Không có Mặt trời,
sự sống trên Trái đất
sẽ nhanh chóng biến mất.
168
00:06:50,940 --> 00:06:53,930
Nhưng các lực từ lòng đất
chiếm 1 vai trò quan trọng...
169
00:06:54,040 --> 00:06:58,640
trong việc tạo ra sự sống
ngay từ đầu.
170
00:06:58,750 --> 00:07:01,340
Sự sống tồn tại tới ngày nay
là nhờ sự cân bằng...
171
00:07:01,450 --> 00:07:04,150
giữa năng lượng Mặt trời
từ bên ngoài...
172
00:07:04,250 --> 00:07:08,280
và năng lượng xuất phát
từ bên trong lõi Trái đất.
173
00:07:11,430 --> 00:07:12,980
Dấu hiệu dễ thấy nhất của
174
00:07:13,090 --> 00:07:17,000
năng lượng trong lòng đất...
là núi lửa.
175
00:07:20,600 --> 00:07:23,130
Chúng phun qua vết nứt trên vỏ,
176
00:07:23,240 --> 00:07:26,800
vỏ ngoài mỏng của Trái đất.
177
00:07:26,910 --> 00:07:30,670
Lớp này chỉ dày 45 km.
178
00:07:32,150 --> 00:07:34,010
Các núi lửa giải phóng
179
00:07:34,120 --> 00:07:36,020
1 phần nhỏ năng lượng...
180
00:07:36,120 --> 00:07:38,050
bị đè nén dưới bề mặt đất.
181
00:07:41,460 --> 00:07:44,020
Năng lượng bên trong
mạnh tới mức...
182
00:07:44,130 --> 00:07:46,820
có thể đẩy lớp đá lên cao,
183
00:07:46,930 --> 00:07:49,060
tạo ra các rặng núi,
184
00:07:49,160 --> 00:07:52,460
như núi Guadepoupe
ở New Mexico.
185
00:07:53,640 --> 00:07:56,630
Những lớp này từng là
đáy biển bằng phẳng...
186
00:07:56,740 --> 00:08:01,610
trước khi nhiệt Trái đất
đẩy chúng lên cao 2.400 mét.
187
00:08:01,710 --> 00:08:04,270
Khi khuấy động và nhô cao,
188
00:08:07,020 --> 00:08:09,140
các khe nứt cho nước chảy vào,
189
00:08:09,250 --> 00:08:11,050
hòa tan vôi mềm bên dưới bề mặt.
190
00:08:13,220 --> 00:08:18,520
Ở New Mexico
có các hang Carlbad kỳ vĩ.
191
00:08:21,900 --> 00:08:23,990
Một khoang lớn tới mức có thể
192
00:08:24,100 --> 00:08:27,360
chứa 1 máy bay phản lực lớn.
193
00:08:29,170 --> 00:08:30,970
Với Peter Scholle,
194
00:08:31,070 --> 00:08:34,470
các hang này là 1 khám phá
địa chất quý giá.
195
00:08:37,480 --> 00:08:40,470
Ta đang ở 260 m dưới mặt đất...
196
00:08:40,580 --> 00:08:43,710
trong hang thấp hơn của
hang Carlbad.
197
00:08:43,820 --> 00:08:45,750
Ta đang ở giữa một đống
198
00:08:45,850 --> 00:08:49,150
thạch nhũ và măng đá.
199
00:08:49,260 --> 00:08:52,590
Hang này có vài kilomet đường đi.
200
00:08:52,690 --> 00:08:53,890
Những hang khác có tới
201
00:08:54,000 --> 00:08:56,620
vài trăm kilomet đường đi.
202
00:08:56,730 --> 00:08:58,630
Ở nhiều trường hợp,
có cả sông chảy qua chúng,
203
00:08:58,730 --> 00:09:02,500
dài hàng chục tới hàng trăm kilomet.
204
00:09:08,810 --> 00:09:11,540
Thạch nhũ kỳ dị chĩa xuống,
205
00:09:11,650 --> 00:09:13,940
còn măng đá hướng lên...
206
00:09:14,050 --> 00:09:17,380
được nước tạo ra
trong suốt hàng ngàn năm.
207
00:09:26,930 --> 00:09:28,990
Hành trình từ mặt đất tới lõi...
208
00:09:29,100 --> 00:09:31,570
tiết lộ nhiều bất ngờ
209
00:09:31,670 --> 00:09:33,960
khi ta xuống càng sâu.
210
00:09:34,070 --> 00:09:38,670
Bên dưới lòng đất rất lạnh,
tối và có vẻ đầy chết chóc.
211
00:09:38,770 --> 00:09:42,230
Rất nhanh chóng, mọi thứ thay đổi.
212
00:09:44,750 --> 00:09:49,410
Càng đi vào sâu hơn
càng ấm và nóng.
213
00:09:51,490 --> 00:09:53,220
Điểm dừng tiếp theo
là 1 hang bí ẩn...
214
00:09:53,320 --> 00:09:57,690
bên dưới sa mạc Mexico.
215
00:09:57,790 --> 00:10:00,730
Năng lượng trong lòng đất
có thể làm điều này.
216
00:10:02,800 --> 00:10:05,060
Dài gần 12 mét, đây là các
217
00:10:05,170 --> 00:10:08,690
tinh thể lớn nhất thế giới.
218
00:10:08,800 --> 00:10:11,170
Chúng là tàn tích của
219
00:10:11,270 --> 00:10:13,500
1 hồ ngầm giàu chất khoáng.
220
00:10:13,610 --> 00:10:16,040
Hồ bị biến thành
1 chiếc vạc dầu...
221
00:10:16,140 --> 00:10:18,700
do mắc ma nóng đỏ
trào từ dưới lên.
222
00:10:19,750 --> 00:10:22,080
Khi nước nóng
ngấm qua vỏ Trái đất,
223
00:10:22,180 --> 00:10:23,580
những tinh thể này phát triển
224
00:10:23,690 --> 00:10:26,650
thành khoáng chất hòa vào nước.
225
00:10:28,720 --> 00:10:32,920
Ngày nay, hốc đá này
vẫn nóng tới 120 độ C.
226
00:10:33,030 --> 00:10:36,830
Các nhà khoa học chỉ có thể
làm việc 30 phút mỗi lần,
227
00:10:36,930 --> 00:10:39,090
ngay cả đã mặc đồ
điều tiết nhiệt độ.
228
00:10:42,100 --> 00:10:45,870
Lõi Trái đất không thích hợp
với con người.
229
00:10:45,970 --> 00:10:48,310
Áp lực và nhiệt độ rất cao.
230
00:10:48,410 --> 00:10:50,640
Trước đây, khi vào mỏ,
231
00:10:50,750 --> 00:10:52,980
họ thấy càng vào sâu càng nóng.
232
00:10:53,080 --> 00:10:55,450
Do đó lòng đất khắc nghiệt
233
00:10:55,550 --> 00:10:57,810
lại hấp dẫn ta...
234
00:10:57,920 --> 00:11:00,680
hơn mặt đất dễ chịu ta đang sống.
235
00:11:01,620 --> 00:11:03,490
Nhưng năng lượng lòng đất
236
00:11:03,590 --> 00:11:06,620
không chỉ tạo núi và hang động.
237
00:11:06,730 --> 00:11:08,060
Thập niên 60,
238
00:11:08,160 --> 00:11:12,190
các nhà khoa học phát hiện
239
00:11:12,300 --> 00:11:14,430
nó có thể dịch chuyển lục địa.
240
00:11:14,540 --> 00:11:17,970
Vỏ Trái đất tạo thành
từ 7 khối lớn gọi là mảng.
241
00:11:18,070 --> 00:11:20,270
Các nhà nghiên cứu nhận thấy
242
00:11:20,380 --> 00:11:22,970
các mảng này đều dịch chuyển.
243
00:11:23,850 --> 00:11:26,250
Ở một số nơi,
chúng tách nhau ra.
244
00:11:26,350 --> 00:11:28,940
Ở chỗ khác,
chúng lại đâm vào nhau.
245
00:11:30,020 --> 00:11:33,080
Các ngọn núi là địa điểm
246
00:11:33,190 --> 00:11:36,490
diễn ra các vụ va chạm.
247
00:11:40,130 --> 00:11:41,790
Một số còn rất đẹp.
248
00:11:41,900 --> 00:11:44,360
Đây là dãy Alpes,
nơi 2 lục địa va chạm.
249
00:11:47,170 --> 00:11:48,900
Các đỉnh núi cao
như Matterhorn chứng thực...
250
00:11:49,000 --> 00:11:52,800
quy mô rộng lớn của
các lực được giải phóng.
251
00:11:54,580 --> 00:11:59,210
Đó là 1 phần châu Phi
nằm trên đỉnh châu Âu.
252
00:12:03,220 --> 00:12:06,980
Mỗi năm, những ngọn núi này
cao lên khoảng 0, 5 cm.
253
00:12:07,500 --> 00:12:09,500
Hoạt động này diễn ra
suốt hàng trăm triệu năm.
254
00:12:12,500 --> 00:12:14,500
Quá chậm để nhìn thấy.
255
00:13:02,830 --> 00:13:05,590
Trái đất luôn chuyển động.
256
00:13:06,630 --> 00:13:10,330
Các ngọn núi và lục địa
trượt quanh bề mặt Trái đất...
257
00:13:10,430 --> 00:13:13,630
do năng lượng
từ sâu trong lòng đất.
258
00:13:14,940 --> 00:13:17,930
Nhưng khi lực này
tái tạo hình bề mặt đất,
259
00:13:18,040 --> 00:13:20,070
nó cũng hình thành lại sự sống.
260
00:13:21,140 --> 00:13:24,980
Nó có thể thay đổi và biến hóa
tiến trình của sự sống.
261
00:13:26,020 --> 00:13:27,640
Bằng chứng là đây,
262
00:13:27,750 --> 00:13:31,910
sâu 2, 5 km trong 1 vỉa than lớn.
263
00:13:34,460 --> 00:13:38,190
Dài hơn 1.100 km và rộng 190 km,
264
00:13:40,130 --> 00:13:43,460
212 triệu tấn than đá.
265
00:13:45,200 --> 00:13:46,500
Tất cả than đá trên Trái đất
266
00:13:46,600 --> 00:13:49,590
là hóa thạch của rừng cây lớn,
267
00:13:49,710 --> 00:13:52,670
từng thống trị bề mặt Trái đất.
268
00:13:57,950 --> 00:14:02,250
360 triệu năm trước,
sự sống bùng nổ trên Trái đất.
269
00:14:02,350 --> 00:14:03,510
Từ đó nó ngày càng
270
00:14:03,620 --> 00:14:06,820
đa dạng và phong phú.
271
00:14:06,920 --> 00:14:08,360
Tất cả nhờ các thế lực trong
272
00:14:08,460 --> 00:14:12,620
lòng đất hình thành mặt đất.
273
00:14:14,530 --> 00:14:15,900
Ngược thời gian.
274
00:14:16,000 --> 00:14:18,560
Năng lượng tại tâm Trái đất
275
00:14:18,670 --> 00:14:20,190
đẩy các lục địa lại...
276
00:14:20,300 --> 00:14:24,930
thành 1 dải đất khổng lồ
bao quanh xích đạo.
277
00:14:27,310 --> 00:14:30,210
Trên siêu hành tinh này,
hay Pangea,
278
00:14:30,310 --> 00:14:34,010
có các đầm lầy trũng
và rừng nhiệt đới rộng lớn.
279
00:14:34,120 --> 00:14:35,740
Đây là 1 nhà kính khổng lồ
280
00:14:35,850 --> 00:14:40,810
cho ra đời hàng triệu loài.
281
00:14:43,630 --> 00:14:47,890
Quãng thời gian này
gọi là kỷ Cacbon.
282
00:14:48,000 --> 00:14:49,620
Nơi này có các điều kiện giống
283
00:14:49,730 --> 00:14:53,330
Trái đất hàng triệu năm trước,
284
00:14:53,440 --> 00:14:56,740
khu bảo tồn tự nhiên
Okeefenokee ở Nam Georgia.
285
00:14:56,840 --> 00:15:00,300
Tiến sĩ Fred Rich tìm hiểu
286
00:15:00,410 --> 00:15:01,970
quan hệ của lòng đất và sự sống.
287
00:15:05,080 --> 00:15:08,640
Có những dải đất rộng
ở xích đạo.
288
00:15:08,750 --> 00:15:13,690
Nên bạn phải hình dung
vùng đất bằng phẳng này...
cao hơn mực nước biển.
289
00:15:13,790 --> 00:15:16,590
Rất nhiều nước,
trong vùng nhiệt đới.
290
00:15:16,690 --> 00:15:21,760
Cổ địa lý, điều kiện thời tiết,
291
00:15:21,860 --> 00:15:24,630
khí tượng học nảy sinh...
292
00:15:24,730 --> 00:15:28,500
dẫn đến sự ra đời của rừng...
293
00:15:28,600 --> 00:15:31,600
khác với các rừng
từng tồn tại trên Trái đất.
294
00:15:36,010 --> 00:15:39,280
Không chỉ rừng lớn,
295
00:15:39,380 --> 00:15:41,910
thực vật cũng rất khổng lồ.
296
00:15:44,190 --> 00:15:46,450
Cây cối khổng lồ,
297
00:15:46,560 --> 00:15:50,360
một số cây cao tới 20 - 30 mét,
298
00:15:50,460 --> 00:15:53,860
đường kính 1, 5 - 2 mét,
299
00:15:55,060 --> 00:16:00,260
sống khắp vùng
đất ẩm rộng lớn này.
300
00:16:00,370 --> 00:16:03,700
Cây cối phát triển tới khi
301
00:16:03,810 --> 00:16:05,240
quá lớn, già và đổ xuống.
302
00:16:08,140 --> 00:16:10,700
Cây to và rừng rậm có tác động
303
00:16:10,810 --> 00:16:13,370
sâu sắc tới bầu khí quyển.
304
00:16:14,650 --> 00:16:18,810
Chúng hút CO2 và thải Ôxy.
305
00:16:19,920 --> 00:16:21,820
Độ ẩm cao,
306
00:16:21,920 --> 00:16:24,690
lượng trao đổi Ôxy nhiều.
307
00:16:24,790 --> 00:16:26,730
Cây cối quang hợp
308
00:16:26,830 --> 00:16:29,260
nên chúng thành máy bơm Ôxy.
309
00:16:29,370 --> 00:16:31,960
Chúng lấy lượng CO2
310
00:16:32,070 --> 00:16:33,300
khá lớn từ không khí.
311
00:16:35,540 --> 00:16:37,730
360 triệu năm trước,
312
00:16:37,840 --> 00:16:40,070
tỷ lệ Ôxy trong không khí
313
00:16:40,180 --> 00:16:43,410
nhiều hơn hiện nay 60%.
314
00:16:45,080 --> 00:16:46,950
Lượng Ôxy cao dẫn đến
tác động đáng kể khác...
315
00:16:47,050 --> 00:16:51,450
đối với sinh vật trên Trái đất.
316
00:16:52,590 --> 00:16:54,820
Nó làm cho các sinh vật trở nên cực lớn.
317
00:16:56,630 --> 00:17:00,790
Có những con rết độc
dài tới 1, 8 mét.
318
00:17:00,900 --> 00:17:02,330
Gián dài tới 60 cm,
319
00:17:03,330 --> 00:17:06,100
chuồn chuồn to bằng mòng biển.
320
00:17:07,070 --> 00:17:09,660
Chuồn chuồn ở đầm lầy này
321
00:17:09,770 --> 00:17:11,070
rất lớn và nhiều,
322
00:17:11,170 --> 00:17:12,730
nhưng chuồn chuồn kỷ Cacbon
323
00:17:12,840 --> 00:17:13,970
còn lớn hơn nhiều.
324
00:17:14,080 --> 00:17:15,940
Kích cỡ to gấp 3 - 4 lần
325
00:17:16,050 --> 00:17:18,450
dựa trên vết tích hóa thạch.
326
00:17:20,980 --> 00:17:22,610
Thay vì cá sấu,
327
00:17:22,720 --> 00:17:26,050
loài săn mồi thống trị
328
00:17:27,120 --> 00:17:31,150
là những con cóc khổng lồ.
Cá sấu bị thay thế bằng
329
00:17:31,260 --> 00:17:34,020
loài lưỡng cư khổng lồ.
Lưỡng cư to bằng cá sấu
330
00:17:34,130 --> 00:17:35,760
ở các đầm lầy hiện nay.
331
00:17:35,870 --> 00:17:38,030
Nhưng chúng trông có vẻ khác.
332
00:17:39,540 --> 00:17:42,530
Các loài mới làm thay đổi
sự tiến hóa sự sống...
333
00:17:42,640 --> 00:17:46,440
vì năng lượng trong lòng đất
tái tạo bề mặt đất.
334
00:17:49,250 --> 00:17:53,270
Giai đoạn kỳ lạ này
ra đời trước loài người,
335
00:17:53,380 --> 00:17:57,820
nhưng câu chuyện của nó
nằm trong than đá của Trái đất.
336
00:18:00,090 --> 00:18:02,460
Đầu tiên,
rừng trở thành than bùn.
337
00:18:02,560 --> 00:18:05,250
Sau đó nó bị ép
dưới hàng tấn đá,
338
00:18:05,360 --> 00:18:07,420
tại đó nó bắt đầu khô đi.
339
00:18:11,000 --> 00:18:15,030
Trong quá trình bùn nâu
340
00:18:15,140 --> 00:18:16,760
trở thành than đá,
341
00:18:16,870 --> 00:18:20,210
đầu tiên cần loại bỏ nước.
342
00:18:20,310 --> 00:18:23,470
Trái đất thực hiện việc đó
bằng cách giữ lại bùn,
343
00:18:23,580 --> 00:18:26,140
bùn ở dưới đất càng lâu,
344
00:18:26,250 --> 00:18:29,510
nó chịu địa nhiệt càng lâu.
345
00:18:29,620 --> 00:18:31,920
Địa nhiệt tỏa ra từ lòng Trái đất,
346
00:18:32,020 --> 00:18:34,390
bùn càng nén chắc,
347
00:18:34,490 --> 00:18:36,010
nước càng bị đẩy ra nhiều.
348
00:18:40,000 --> 00:18:41,620
Năng lượng lòng đất
349
00:18:41,730 --> 00:18:44,290
định hình lại mặt đất...
350
00:18:44,400 --> 00:18:48,860
giúp sự sống sinh sôi,
sau đó lại phá vỡ nó,
351
00:18:48,970 --> 00:18:50,370
và chôn tàn tích ngày càng sâu,
352
00:18:50,470 --> 00:18:53,600
tới khi nhiệt và áp lực
biến rừng cổ thành than đá,
353
00:18:53,710 --> 00:18:56,340
tàn tích hóa thạch
của 1 kỷ nguyên đã mất.
354
00:19:02,720 --> 00:19:04,780
Sâu dưới lòng đất 4 km. Càng đi sâu xuống,
355
00:19:04,890 --> 00:19:07,720
càng có nhiều thứ quý giá
để con người khai thác.
356
00:19:09,560 --> 00:19:11,290
Sâu 4 km, ta đi qua 1 vỉa vàng
357
00:19:11,390 --> 00:19:15,020
lấp lánh đang hình thành.
358
00:19:16,530 --> 00:19:19,400
Chất lỏng sục sôi
chứa vàng hòa tan...
359
00:19:19,500 --> 00:19:21,970
sủi bong bóng
qua các vết nứt trên đá.
360
00:19:24,010 --> 00:19:26,670
Càng lên cao, nó càng nguội,
361
00:19:26,780 --> 00:19:30,010
cho tới khi vàng hòa tan
kết lại thành vỉa.
362
00:20:02,720 --> 00:20:04,910
Lớp vỏ mỏng của trái đất ...
363
00:20:05,020 --> 00:20:09,280
nơi đó là cuộc sống phức tạp,
đầy màu sắc, vô hạn.
364
00:20:10,820 --> 00:20:14,660
Bên dưới nó là một nơi không thân thiện,
thế giới vô hồn.
365
00:20:15,790 --> 00:20:17,460
Hoặc có vẻ như thế.
366
00:20:18,660 --> 00:20:22,730
Các nhà khoa học đang tìm kiếm sự sống
sâu bên trong trái đất.
367
00:20:24,200 --> 00:20:29,440
Đây là 1 phát hiện đáng chú ý. Thực hiện trong các mỏ
sâu nhất thế giới.
368
00:20:31,310 --> 00:20:34,870
Đây là vùng Witwatersrands
của Nam Phi.
369
00:20:34,980 --> 00:20:40,650
Mỏ sâu tới 4 km
dưới lớp vỏ Trái đất.
370
00:20:40,750 --> 00:20:44,520
Dường như chúng kéo dài
xuống tận dưới.
371
00:20:45,660 --> 00:20:49,390
Nhưng thực ra chúng chỉ
nằm trên bề mặt.
372
00:20:55,430 --> 00:20:58,100
Đây là môi trường khắc nghiệt
với con người.
373
00:21:00,310 --> 00:21:04,210
Nhiệt độ 53 độ C,
độ ẩm 100% và rất bí.
374
00:21:04,310 --> 00:21:06,400
và cực kỳ chật hẹp.
375
00:21:08,710 --> 00:21:10,510
Mỏ sâu tới mức thợ mỏ
376
00:21:10,620 --> 00:21:14,050
phải xuống thành 2 giai đoạn.
377
00:21:15,820 --> 00:21:18,880
Một dây cáp thang máy
trải dài 4 km...
378
00:21:18,990 --> 00:21:21,050
sẽ đứt do sức căng.
379
00:21:23,330 --> 00:21:26,660
Hành trình đi xuống
có thể kéo dài 2 giờ.
380
00:21:32,000 --> 00:21:33,030
Như thợ mỏ, các nhà sinh học
381
00:21:33,140 --> 00:21:36,040
từ Đại học Bloemfontein...
382
00:21:36,140 --> 00:21:39,770
có thể bị sốc nhiệt
khi họ xuống mỏ.
383
00:21:42,410 --> 00:21:44,310
Nhưng họ không quan tâm tới vàng.
384
00:21:46,420 --> 00:21:49,290
Họ tìm kiếm sự sống.
385
00:21:49,390 --> 00:21:51,580
Lãnh địa của các sinh vật lạ
386
00:21:51,690 --> 00:21:54,250
sinh sôi trong điều kiện này.
387
00:21:55,930 --> 00:21:58,660
Họ tin vi khuẩn có thể là
hậu duệ trực hệ...
388
00:21:58,760 --> 00:22:01,760
của các dạng sự sống
đầu tiên trên Trái đất.
389
00:22:03,640 --> 00:22:06,760
Dẫn đầu đoàn
là giáo sư Derek Litthauner.
390
00:22:06,870 --> 00:22:10,140
Có những nhóm vi khuẩn,
391
00:22:10,240 --> 00:22:13,110
thậm chí có cả nấm
392
00:22:13,210 --> 00:22:14,240
mà chúng tôi chưa biết.
393
00:22:14,350 --> 00:22:17,750
Nhưng phần lớn là vi khuẩn
394
00:22:17,850 --> 00:22:19,820
sống trong đó.
395
00:22:19,920 --> 00:22:20,850
Chủng loại được căn cứ vào
396
00:22:20,950 --> 00:22:23,150
thành phần hóa học của nước.
397
00:22:23,260 --> 00:22:25,090
Nhưng kinh nghiệm cho thấy
398
00:22:25,190 --> 00:22:29,590
ở đây có vài loại độc đáo.
399
00:22:34,230 --> 00:22:37,130
Các nhà khoa học nối vòi
nước ngầm cổ...
400
00:22:37,240 --> 00:22:40,470
chảy ra trong quá trình khai thác mỏ.
401
00:22:42,010 --> 00:22:44,200
Nước và vi khuẩn trong đó
402
00:22:44,310 --> 00:22:49,210
vẫn vô sự suốt hàng tỉ năm.
403
00:22:50,350 --> 00:22:53,380
Các loại vi khuẩn này rất mạnh.
404
00:22:53,490 --> 00:22:58,950
Chúng chỉ cần đá, nước
và nhiệt độ cao để sống.
405
00:23:01,160 --> 00:23:03,990
Sâu dưới lòng đất,
406
00:23:04,100 --> 00:23:05,890
sự sống rất đa dạng.
407
00:23:06,000 --> 00:23:08,360
Ở vài nơi,
có thể tìm ra sự sống,
408
00:23:08,470 --> 00:23:11,370
ngay cả ở độ sâu 10 km.
409
00:23:12,370 --> 00:23:15,500
Chúng cực kỳ phức tạp,
410
00:23:15,610 --> 00:23:18,510
thích nghi cao với môi trường.
411
00:23:18,610 --> 00:23:20,810
Tại đó, chúng sống nhờ
những dinh dưỡng trong đá.
412
00:23:20,910 --> 00:23:23,070
Đây là phát hiện phi thường...
413
00:23:23,180 --> 00:23:25,510
làm thay đổi nhận thức
414
00:23:25,620 --> 00:23:27,520
về nguồn gốc sự sống.
415
00:23:27,620 --> 00:23:30,020
Vi khuẩn là loài gần nhất
416
00:23:30,120 --> 00:23:31,710
trong nhóm sinh vật lạ...
417
00:23:31,820 --> 00:23:33,920
sinh sôi ở điều kiện khắc nghiệt...
418
00:23:34,030 --> 00:23:36,220
gọi là vi khuẩn cực trị.
419
00:23:39,430 --> 00:23:40,960
Vào thập niên 60,
420
00:23:41,070 --> 00:23:43,530
các nhà khoa học bất ngờ
tìm thấy vi khuẩn...
421
00:23:43,640 --> 00:23:46,700
sống trong các hồ axit
sôi sục của Yellowstone.
422
00:23:48,110 --> 00:23:49,840
Sang thập niên 70,
423
00:23:49,940 --> 00:23:53,740
các nhà sinh học tìm thấy
sự sống ở 2, 5 km dưới đáy biển...
424
00:23:53,850 --> 00:23:57,440
gần các ống khí dưới đáy biển
gọi là các ống khói đen.
425
00:23:58,620 --> 00:24:01,050
Các dạng sống chỉ
426
00:24:01,150 --> 00:24:03,280
phát triển nhờ khí núi lửa.
427
00:24:04,720 --> 00:24:07,890
Nếu sự sống tồn tại
ở điều khiện khắc nghiệt đó,
428
00:24:08,930 --> 00:24:11,190
rất có thể có nhiều sinh vật
429
00:24:11,300 --> 00:24:14,270
tồn tại dưới chân ta.
430
00:24:15,300 --> 00:24:18,460
Theo ước tính, các loài
vi khuẩn trong lòng đất...
431
00:24:18,570 --> 00:24:22,400
có thể nặng hơn các loài
sống trên mặt đất cộng lại.
432
00:24:23,580 --> 00:24:26,540
Nó cũng dấy lên khả năng...
433
00:24:26,650 --> 00:24:29,710
sự sống không bắt đầu
từ trên mặt đất,
434
00:24:29,820 --> 00:24:31,980
mà là sâu trong lòng đất.
435
00:24:34,750 --> 00:24:38,850
Sự sống dưới lòng đất
436
00:24:38,960 --> 00:24:40,390
đa dạng hơn trên mặt đất.
437
00:24:40,490 --> 00:24:42,460
Về mặt tiến hóa của sự sống,
438
00:24:42,560 --> 00:24:45,030
phát hiện này gây ngạc nhiên,
439
00:24:45,130 --> 00:24:46,030
vì quan điểm cũ sự sống
440
00:24:46,130 --> 00:24:50,470
bắt nguồn từ các hồ nước...
441
00:24:50,570 --> 00:24:54,700
ấm lặng trên mặt đất
442
00:24:54,810 --> 00:24:56,170
có thể sai hoàn toàn.
443
00:24:56,280 --> 00:24:58,270
Sự sống có thể
bắt nguồn từ trong lòng đất.
444
00:25:00,850 --> 00:25:02,780
Nếu sự sống bắt đầu dưới lòng đất,
445
00:25:02,880 --> 00:25:05,610
đôi khi trong lịch sử Trái đất,
446
00:25:05,720 --> 00:25:08,150
nó đã tìm được đường lên mặt đất.
447
00:25:09,520 --> 00:25:11,510
Có lẽ lúc năng lượng trong
448
00:25:11,620 --> 00:25:13,060
lòng đất đẩy lên mặt đất,
449
00:25:13,160 --> 00:25:15,750
nó đã đẩy các loài
vi khuẩn cực trị lên.
450
00:25:17,100 --> 00:25:19,590
Hoặc nó bám vào
1 ống khói đen,
451
00:25:19,700 --> 00:25:23,100
một loại thang máy đưa
vi khuẩn cực trị lên mặt đất.
452
00:25:23,200 --> 00:25:25,900
Hoặc nổi lên từ
các dòng suối nóng,
453
00:25:26,000 --> 00:25:27,870
phun lên từ lòng đất.
454
00:25:30,040 --> 00:25:34,100
Chưa biết sự sống nguyên thủy
có thể sống sâu tới đâu,
455
00:25:34,210 --> 00:25:37,010
nhưng để khám phá bí ẩn
dưới mỏ sâu nhất...
456
00:25:37,120 --> 00:25:39,680
đã đẩy công nghệ tới giới hạn.
457
00:25:41,420 --> 00:25:44,550
Cách duy nhất để vươn tới
độ sâu này là khoan.
458
00:25:48,560 --> 00:25:50,590
Nhưng áp suất và nhiệt làm khó
cả mũi khoan tinh vi nhất.
459
00:25:50,700 --> 00:25:54,220
Lỗ khoan sâu nhất...
460
00:25:54,330 --> 00:25:57,860
cũng mới sâu 12 km so với
461
00:25:57,970 --> 00:26:00,870
độ dày 45 km của vỏ Trái đất,
462
00:26:00,970 --> 00:26:03,910
Thập niên 70, Liên Xô chạy đua
463
00:26:04,010 --> 00:26:06,880
khoan sâu nhất thế giới ở Nga.
464
00:26:08,310 --> 00:26:09,580
Mũi khoan rất dài,
465
00:26:09,680 --> 00:26:13,310
nó uốn cong và trải dài
như một đoạn chun.
466
00:26:13,420 --> 00:26:15,050
Nhưng độ sâu này mới chỉ
467
00:26:15,150 --> 00:26:17,880
bằng gần nửa lớp vỏ Trái đất.
468
00:26:19,990 --> 00:26:23,720
Mới bằng 1/500
quãng đường tới tâm Trái đất.
469
00:26:23,830 --> 00:26:27,560
12 km tương đương đi từ
470
00:26:27,670 --> 00:26:29,460
nội thành Chicago ra ngoại ô.
471
00:26:31,500 --> 00:26:35,910
Còn 6.400 km nữa
mới tới tâm Trái đất.
472
00:26:36,010 --> 00:26:39,210
Tương đương quãng đường
từ Chicago tới London.
473
00:26:40,980 --> 00:26:42,570
Các nhà khoa học gặp khó khăn
474
00:26:42,680 --> 00:26:45,550
khi khám phá lớp vỏ Trái đất,
475
00:26:45,650 --> 00:26:48,640
hành trình khám phá
của họ vẫn chưa hết.
476
00:26:48,750 --> 00:26:52,660
Họ tìm ra những cách khác
để tìm hiểu lòng đất,
477
00:26:52,760 --> 00:26:54,730
trong quá trình đó, họ tìm ra
những họ hàng bất ngờ...
478
00:26:54,830 --> 00:26:57,060
với sự tiến hóa sự sống.
479
00:26:57,160 --> 00:26:59,220
với sự tiến hóa
của chính cuộc sống.
480
00:27:14,500 --> 00:27:18,410
Sự sống trên trái đất có thể đã bắt đầu
sâu trong vỏ trái đất,
481
00:27:18,510 --> 00:27:21,270
nhưng những biến động bạo lực
thậm chí còn thấp hơn
482
00:27:21,380 --> 00:27:23,540
đóng một vai trò quan trọng
đẩy mạnh cuộc sống
483
00:27:23,650 --> 00:27:26,380
đến giai đoạn tiếp theo
của tiến hóa ...
484
00:27:26,480 --> 00:27:29,810
một trong đó sẽ dẫn đến tất cả cuộc sống
như chúng ta đã biết.
485
00:27:29,920 --> 00:27:33,350
Đáng chú ý, chúng tôi biết điều này
486
00:27:33,460 --> 00:27:34,980
những tảng đá cổ của lớp vỏ.
487
00:27:48,100 --> 00:27:49,090
Những ngọn núi ở Công viên
488
00:27:49,200 --> 00:27:51,800
quốc gia Karijini ở Tây Úc...
489
00:27:51,910 --> 00:27:56,340
được tạo nên từ đá 3, 5 tỉ năm.
490
00:27:56,450 --> 00:28:00,040
Chúng từng là đáy biển cổ xưa.
491
00:28:00,150 --> 00:28:03,080
Màu đỏ của chúng là do
492
00:28:03,190 --> 00:28:05,240
quặng sắt nằm trong đá.
493
00:28:06,560 --> 00:28:09,750
Nhưng quặng này là bằng chứng
của điều rất nổi bật.
494
00:28:11,560 --> 00:28:12,930
Vì quặng này được tạo ra
495
00:28:13,030 --> 00:28:14,590
trong 1 sự kiện quan trọng...
496
00:28:14,700 --> 00:28:17,360
trong câu chuyện cuộc đời Trái đất.
497
00:28:22,900 --> 00:28:26,930
Các dải quặng sắt đỏ
từng là các lớp trầm tích.
498
00:28:27,040 --> 00:28:30,600
Chúng chứa dấu tích của
các dạng sống nguyên thủy.
499
00:28:31,810 --> 00:28:34,510
Martin Van Kranendonk
là nhà địa chất học.
500
00:28:34,620 --> 00:28:38,310
Anh đã dành cả đời
nghiên cứu loại đá này.
501
00:28:38,420 --> 00:28:39,980
Mỗi dải đá nhỏ này
502
00:28:40,090 --> 00:28:42,250
chỉ dài bằng móng tay.
503
00:28:42,360 --> 00:28:44,190
Có thể nó đã tích tụ trong 1 năm.
504
00:28:44,290 --> 00:28:45,320
Có thể thấy hàng trăm mét
505
00:28:45,430 --> 00:28:48,360
trầm tích tích tụ...
506
00:28:48,460 --> 00:28:50,730
biểu thị hàng trăm ngàn năm địa chất.
507
00:28:54,870 --> 00:28:57,270
Đây không phải trầm tích bình thường.
508
00:28:57,370 --> 00:29:01,740
Chúng chứa hóa thạch của cấu trúc đá...
gọi là đá stromatolie,
509
00:29:01,840 --> 00:29:04,570
được tạo ra từ một số
dạng sống đầu tiên.
510
00:29:04,680 --> 00:29:06,980
Các vi khuẩn đơn bào.
511
00:29:08,950 --> 00:29:09,970
Thật khó tưởng tượng nhưng
512
00:29:10,090 --> 00:29:13,020
khối lượng giàu sắt này...
513
00:29:13,120 --> 00:29:16,420
được hình thành
từ các vi sinh vật nhỏ bé.
514
00:29:16,530 --> 00:29:19,360
Chúng đã tạo nên các kết cấu
515
00:29:19,460 --> 00:29:21,450
được bảo quản trong đá cổ này.
516
00:29:21,560 --> 00:29:23,590
Đây là ví dụ của đá stromatolie...
517
00:29:23,700 --> 00:29:27,160
được tạo ra từ các cơ quan
518
00:29:27,270 --> 00:29:30,400
đơn bào trong đá 3, 45 tỉ năm.
519
00:29:30,510 --> 00:29:33,410
Đây là hóa thạch cổ nhất trên Trái đất.
520
00:29:38,380 --> 00:29:40,310
Những vi khuẩn này vẫn đang
521
00:29:40,420 --> 00:29:43,210
tạo nên các loại đá đặc biệt...
522
00:29:43,320 --> 00:29:45,980
cách 600 km về phía Tây.
523
00:29:47,660 --> 00:29:50,850
Những ụ đá trông kỳ lạ này
là đá stromatolie khổng lồ...
524
00:29:50,960 --> 00:29:53,120
do vi khuẩn tạo nên.
525
00:29:58,330 --> 00:30:00,230
Stromatolie là đá,
526
00:30:00,340 --> 00:30:03,790
nhưng là đá cấu tạo từ
527
00:30:03,910 --> 00:30:05,870
sinh vật sống hay vi khuẩn.
528
00:30:08,080 --> 00:30:10,480
Đá stromatolie
529
00:30:10,580 --> 00:30:12,480
phát triển nhờ mưa đá.
530
00:30:12,580 --> 00:30:16,880
Chúng tích tụ từng lớp
từng lớp nhưng rất chậm.
531
00:30:17,920 --> 00:30:20,980
Vi khuẩn cũng tạo ra một thứ khác.
532
00:30:21,090 --> 00:30:25,150
Một thứ khơi mào
cuộc cách mạng sinh học.
533
00:30:25,260 --> 00:30:26,820
Ôxy.
534
00:30:28,200 --> 00:30:30,190
Nếu sự sống
bắt nguồn dưới lòng đất,
535
00:30:30,300 --> 00:30:34,060
nó có thể đã lên mặt đất...
536
00:30:34,170 --> 00:30:37,870
nhờ một lực đẩy trong lòng đất.
537
00:30:37,970 --> 00:30:40,310
Sau khi lên mặt đất,
538
00:30:40,410 --> 00:30:43,710
các vi khuẩn này tìm cách mới
để sản sinh năng lượng.
539
00:30:43,810 --> 00:30:47,300
Không phải từ đá và nhiệt
trong lòng đất,
540
00:30:47,420 --> 00:30:51,180
mà từ ánh sáng Mặt trời,
quá trình ta gọi là quang hợp.
541
00:30:51,290 --> 00:30:55,020
Một phụ phẩm rất quan trọng
542
00:30:55,120 --> 00:30:56,890
của quang hợp là Ôxy.
543
00:30:56,990 --> 00:31:00,120
Đá stromatolie rất quan trọng.
544
00:31:00,230 --> 00:31:01,460
Chúng giúp sự sống tiến hóa
545
00:31:01,560 --> 00:31:05,020
từ biển lên đất liền...
546
00:31:05,130 --> 00:31:06,860
và hít thở không khí.
547
00:31:06,970 --> 00:31:08,770
Không có Ôxy, sự sống phức tạp
548
00:31:08,870 --> 00:31:12,740
như ta biết không tồn tại.
549
00:31:12,840 --> 00:31:16,500
Nhưng Ôxy cũng làm
thay đổi cấu tạo Trái đất,
550
00:31:16,610 --> 00:31:19,580
tạo ra lớp quặng sắt
trên vỏ Trái đất.
551
00:31:19,680 --> 00:31:22,650
Lúc đó đa số sắt trên mặt đất
bị hòa tan dưới biển,
552
00:31:22,750 --> 00:31:26,210
làm chúng có màu xanh nhạt.
553
00:31:27,790 --> 00:31:31,190
Nhưng Ôxy mới giải phóng
liên kết với sắt...
554
00:31:31,290 --> 00:31:33,350
tạo nên Ôxít sắt hay gỉ sắt.
555
00:31:34,700 --> 00:31:37,190
Ôxít sắt rơi xuống đáy biển
556
00:31:37,300 --> 00:31:40,170
và biển chuyển thành màu xanh.
557
00:31:40,270 --> 00:31:43,030
Ôxít sắt tạo nên khoáng sản
558
00:31:43,140 --> 00:31:45,610
chúng ta thấy ở núi Karijini.
559
00:31:46,710 --> 00:31:50,370
Các lớp Ôxít sắt chồng chất
tồn tại ở vỏ Trái đất...
560
00:31:50,480 --> 00:31:52,880
là nhờ vi khuẩn nguyên thủy.
561
00:31:54,220 --> 00:31:56,120
Chúng ta chiết được từ quặng
562
00:31:56,220 --> 00:31:59,280
1, 7 tỉ tấn sắt mỗi năm.
563
00:31:59,390 --> 00:32:02,360
Nó cũng rất giàu Ôxy.
564
00:32:04,130 --> 00:32:06,860
Ôxy trong các dải quặng sắt
565
00:32:06,960 --> 00:32:08,720
nhiều gấp 20 lần...
566
00:32:08,830 --> 00:32:11,530
Ôxy lơ lửng trong khí quyển.
567
00:32:12,930 --> 00:32:15,460
Đây là ví dụ cho thấy
thế giới của ta...
568
00:32:15,570 --> 00:32:17,730
hình thành từ các lực mạnh
569
00:32:17,840 --> 00:32:19,570
sâu trong lòng đất.
570
00:32:20,880 --> 00:32:23,740
Nhưng các lực này xuất phát từ đâu?
571
00:32:23,850 --> 00:32:25,900
Bây giờ chúng ta vào
phần của trái đất
572
00:32:26,010 --> 00:32:28,850
chứa câu trả lời ...
lớp phủ.
573
00:32:28,950 --> 00:32:31,420
Đó là một khối lượng năng động của
đá phiến
574
00:32:31,520 --> 00:32:34,010
tiếp tục di chuyển bằng năng lượng
từ cốt lõi ...
575
00:32:34,120 --> 00:32:36,960
năng lượng của hành tinh
576
00:32:45,530 --> 00:32:47,930
Bên dưới vỏ Trái đất 45 km,
giờ ta sẽ đi vào sâu hơn.
577
00:32:48,030 --> 00:32:51,930
Nơi chưa người nào tới được.
578
00:32:52,030 --> 00:32:53,930
Vào lớp trung gian của Trái đất.
579
00:32:54,040 --> 00:32:56,100
Đây là chìa khóa giúp ta
580
00:32:56,210 --> 00:32:58,640
hiểu hoạt động của thế giới.
581
00:32:58,740 --> 00:33:00,830
Khi thấy dung nham chảy,
582
00:33:00,940 --> 00:33:03,540
ta thường nghĩ
lớp trung gian là chất lỏng.
583
00:33:03,650 --> 00:33:07,410
Thực ra, nó là lớp đá rắn nóng,
584
00:33:07,520 --> 00:33:09,310
dài gần 3.200 km.
585
00:33:09,420 --> 00:33:13,150
Nó chiếm 80% thể tích Trái đất.
586
00:33:13,260 --> 00:33:14,880
Không gì có thể sống ở đây.
587
00:33:14,990 --> 00:33:19,320
Những gì diễn ra ở độ sâu này...
rất quan trọng với
sự sống trên Trái đất.
588
00:33:19,430 --> 00:33:21,900
Ta có thể không tới được
lớp trung gian,
589
00:33:22,000 --> 00:33:24,400
nhưng đôi khi
nó lại vươn tới chỗ ta.
590
00:33:27,240 --> 00:33:28,730
Đá hóa lỏng khi áp lực lên
591
00:33:28,840 --> 00:33:32,070
lớp trung gian giải phóng...
592
00:33:32,170 --> 00:33:34,070
qua các khe nứt trên vỏ Trái đất.
593
00:33:35,280 --> 00:33:40,370
Sự biến đổi lớn về áp lực
biến đá thành dung nham.
594
00:33:41,550 --> 00:33:44,280
Lớp đá bên dưới vỏ Trái đất
595
00:33:44,390 --> 00:33:45,440
không thể tiếp cận được.
596
00:33:45,550 --> 00:33:46,780
Nhưng bất chấp khó khăn,
597
00:33:46,890 --> 00:33:48,880
đá trung gian ở vài nơi...
598
00:33:48,990 --> 00:33:51,050
bị đẩy lên mặt đất.
599
00:33:52,190 --> 00:33:54,560
Một trong số đó là bán đảo
600
00:33:54,660 --> 00:33:57,000
Lizard ở mũi Bắc của Anh.
601
00:34:07,980 --> 00:34:09,600
Trên bờ biển yên bình này
602
00:34:09,710 --> 00:34:12,680
là dấu tích 1 hiện tượng lớn mạnh.
603
00:34:12,780 --> 00:34:14,910
Một cục đá trung gian
604
00:34:15,020 --> 00:34:17,750
đã bị vỡ và đẩy lên 50 km...
605
00:34:17,850 --> 00:34:20,450
do chuyển động của vỏ Trái đất.
606
00:34:20,560 --> 00:34:22,920
Với nhà địa chất học Robin Shail,
607
00:34:23,030 --> 00:34:25,650
nơi này rất hợp
để nghiên cứu đá trung gian,
608
00:34:25,760 --> 00:34:28,560
chúng thường nằm
ngoài tầm với của ông.
609
00:34:29,930 --> 00:34:33,030
So với đá trên mặt đất
thì chúng thế nào?
610
00:34:34,740 --> 00:34:38,330
Chúng cho ta biết gì
về những thứ trong lòng đất?
611
00:34:43,680 --> 00:34:46,910
Đá ở đây khác hẳn.
612
00:34:47,020 --> 00:34:49,510
Chúng có các màu thay đổi
613
00:34:49,620 --> 00:34:51,450
từ xanh tới cam và vàng.
614
00:34:51,550 --> 00:34:53,450
Đây là đá trung gian đặc thù
615
00:34:53,560 --> 00:34:56,750
khi nó lộ ra trên mặt đất.
616
00:35:00,030 --> 00:35:01,930
Khác loại đá thường mà ta biết,
617
00:35:02,030 --> 00:35:05,090
đá trung gian rất cứng và nặng.
618
00:35:05,200 --> 00:35:07,830
Gần gấp đôi đá granite.
619
00:35:12,740 --> 00:35:16,640
Đó là 1 khối khoáng chất đặc
giàu các nguyên tố...
620
00:35:16,750 --> 00:35:20,110
như sắt và magie.
621
00:35:20,220 --> 00:35:22,450
Đây là nguồn đá quý
622
00:35:22,550 --> 00:35:25,850
như đá xanh đặc biệt.
623
00:35:28,260 --> 00:35:30,420
Nhìn cận cảnh,
các kết cấu đá lộ ra một thứ...
624
00:35:30,530 --> 00:35:32,430
chỉ có thể hình thành dưới
625
00:35:32,530 --> 00:35:35,160
áp lực và nhiệt độ cực lớn.
626
00:35:42,910 --> 00:35:47,170
Trên mặt đất,
đá này có vẻ đủ cứng.
627
00:35:49,140 --> 00:35:52,580
Tuy nhiên ở dưới lòng đất,
nó khác hẳn,
628
00:35:52,680 --> 00:35:55,710
một thứ như kẹo mềm.
629
00:35:55,820 --> 00:36:00,650
Khi xem xét đá trung gian,
nó có vẻ cứng.
630
00:36:00,760 --> 00:36:04,850
Trái lại,
khi đá trung gian ấm lên,
631
00:36:04,960 --> 00:36:08,360
bạn có thể kéo dài
và làm nó chảy.
632
00:36:08,460 --> 00:36:10,360
Nó rất quan trọng vì các lớp
633
00:36:10,470 --> 00:36:13,630
đá trung gian mềm này...
634
00:36:13,740 --> 00:36:17,260
cho phép các mảng
chồng chất di chuyển từ từ.
635
00:36:17,370 --> 00:36:20,500
Chất rắn chảy được có vẻ kỳ lạ.
636
00:36:20,610 --> 00:36:24,410
Tính chảy của nó rất cần
cho sự sống trên Trái đất.
637
00:36:24,510 --> 00:36:26,540
Vì các dòng nhiệt từ lõi
đi lên qua lớp trung gian,
638
00:36:26,650 --> 00:36:28,810
các mảng vỏ của Trái đất
639
00:36:28,920 --> 00:36:32,250
có thể di chuyển trên bề mặt.
640
00:36:32,350 --> 00:36:35,150
Không có hoạt động nay,
sẽ không có các lục địa,
641
00:36:35,260 --> 00:36:38,520
và các điều kiện sống
không bao giờ tồn tại.
642
00:36:38,630 --> 00:36:40,320
Thiếu các vùng này...
643
00:36:40,430 --> 00:36:43,460
giúp các mảng di chuyển
trên bề mặt Trái đất,
644
00:36:43,570 --> 00:36:46,860
ta sẽ có một hành tinh chết.
645
00:36:46,970 --> 00:36:48,440
Không có mảng dịch chuyển.
646
00:36:48,540 --> 00:36:50,400
Không có các dãy núi.
647
00:36:50,510 --> 00:36:52,970
Không có các lòng chảo đại dương.
648
00:36:53,080 --> 00:36:56,070
Nên lớp trung gian
cực kỳ quan trọng.
649
00:36:58,380 --> 00:37:00,250
Đây là các tảng đá sâu nhất
650
00:37:00,350 --> 00:37:01,750
còn thấy trên mặt đất.
651
00:37:01,850 --> 00:37:03,580
Để nhìn sâu hơn
vào lớp trung gian,
652
00:37:03,690 --> 00:37:06,310
các nhà khoa học
phải tìm cách khác.
653
00:37:43,390 --> 00:37:45,090
Ở lớp trung gian của Trái đất
654
00:37:45,200 --> 00:37:48,650
nằm dưới hàng trăm kilomet đá,
655
00:37:48,770 --> 00:37:51,530
áp lực cao gấp 50.000 lần
656
00:37:51,640 --> 00:37:53,930
trên mặt đất.
657
00:37:54,040 --> 00:37:57,560
Giống như mang
20 con tàu Titanic trên vai.
658
00:37:59,940 --> 00:38:01,640
Từ môi trường khắc nghiệt này,
659
00:38:01,750 --> 00:38:05,110
một kho báu lớn
của Trái đất được tạo ra.
660
00:38:07,020 --> 00:38:09,450
Áp lực đã tạo ra kim cương.
661
00:38:10,420 --> 00:38:12,890
Nó nén cacbon thành khoáng sản
662
00:38:12,990 --> 00:38:15,890
cứng nhất khoa học từng biết.
663
00:38:15,990 --> 00:38:19,720
Nhưng ta không cần
đào xuống 160 km để tìm chúng.
664
00:38:19,830 --> 00:38:23,960
Kim cương chỉ nằm sâu
dưới mặt đất vài trăm mét.
665
00:38:26,340 --> 00:38:27,830
Chúng bị đẩy lên mặt đất
666
00:38:27,940 --> 00:38:30,240
qua các vụ phun trào tiền sử,
667
00:38:30,340 --> 00:38:32,740
xảy ra do nhiệt lượng
bên trong Trái đất tạo ra.
668
00:38:34,580 --> 00:38:38,040
Ngày nay, các thợ mỏ
đào các miệng phun này...
669
00:38:38,150 --> 00:38:41,140
để tìm kim cương.
670
00:38:42,290 --> 00:38:43,580
Mỏ kim cương Letseng nằm
671
00:38:43,690 --> 00:38:46,380
trên vương quốc núi Lesotho.
672
00:38:47,620 --> 00:38:50,990
Một đất nước nhỏ giữa Nam Phi.
673
00:38:53,130 --> 00:38:56,690
Kim cương nằm trong đá kimberlite,
674
00:38:56,800 --> 00:38:59,270
bên trong một miệng núi lửa cũ.
675
00:38:59,370 --> 00:39:01,360
Các nhà địa chất
của công ty như Claire Palmer...
676
00:39:01,470 --> 00:39:03,340
có nhiệm vụ tìm ra chúng.
677
00:39:04,410 --> 00:39:07,210
Ta đang đứng ở nơi
678
00:39:07,310 --> 00:39:10,180
từng là miệng núi lửa,
679
00:39:10,280 --> 00:39:12,840
mặt đất trước đây
680
00:39:12,950 --> 00:39:15,040
cao hơn ta ít nhất 200 mét.
681
00:39:15,150 --> 00:39:17,520
Chúng tôi đang
682
00:39:17,620 --> 00:39:19,520
khai thác lại nơi đó.
683
00:39:21,160 --> 00:39:23,020
Phần lớn kim cương
được đẩy lên mặt đất...
684
00:39:23,130 --> 00:39:26,960
trong các vụ phun trào
685
00:39:27,060 --> 00:39:29,090
núi lửa lớn từ 1 tỉ năm trước.
686
00:39:39,580 --> 00:39:44,170
Những ngọn núi này
phun trào với tốc độ siêu âm.
687
00:39:44,280 --> 00:39:47,910
Bạn có thể tưởng tượng
sức mạnh bùng nổ của nó.
688
00:39:50,320 --> 00:39:52,690
Tương tự núi St. Helen.
689
00:39:52,790 --> 00:39:54,050
Nhưng núi St. Helen
690
00:39:54,160 --> 00:39:56,520
phun trào rộng khắp mặt đất,
691
00:39:56,630 --> 00:39:59,600
trong khi các vụ phun trào này
692
00:39:59,700 --> 00:40:01,660
lại theo chiều thẳng đứng.
693
00:40:06,440 --> 00:40:08,170
Các vụ phun trào mạnh
694
00:40:08,270 --> 00:40:11,000
đẩy khoáng sản từ độ sâu 160 km...
695
00:40:11,110 --> 00:40:13,940
lên mặt đất trong vài phút.
696
00:40:16,380 --> 00:40:20,320
Hiện nay kim cương
nằm trong đá núi lửa này.
697
00:40:20,420 --> 00:40:22,940
Chỉ có một cách lấy chúng ra.
698
00:40:42,040 --> 00:40:45,170
Letseng là một mỏ quý.
699
00:40:45,280 --> 00:40:47,180
Tất cả kim cương được
700
00:40:47,280 --> 00:40:49,680
tìm thấy chỉ trong hơn 2 tuần.
701
00:40:49,780 --> 00:40:52,980
Những viên kim cường này
702
00:40:53,080 --> 00:40:54,810
nổi tiếng về chất lượng cao,
703
00:40:54,920 --> 00:40:59,050
và thu về nhiều tiền nhất
trên mỗi cara.
704
00:40:59,160 --> 00:41:00,680
Mỏ kim cương Letseng nổi tiếng
705
00:41:00,790 --> 00:41:03,320
với những viên kim cương lớn.
706
00:41:03,430 --> 00:41:06,520
một trong những viên nổi tiếng nhất
là Lesotho Promise,
707
00:41:06,630 --> 00:41:10,190
603 cara, được tìm thấy
vào tháng 8 năm 2006.
708
00:41:10,300 --> 00:41:14,530
Nó được bán với giá
12, 4 triệu đôla.
709
00:41:14,640 --> 00:41:16,870
Không phải kim cương đều hoàn hảo.
710
00:41:16,970 --> 00:41:19,640
Một số có những vết nhỏ.
711
00:41:19,740 --> 00:41:22,510
Một viên kim cương hoàn hảo
đáng giá nhiều tiền hơn.
712
00:41:22,610 --> 00:41:26,570
Nhưng với các nhà địa chất,
các vết này là kho báu.
713
00:41:26,680 --> 00:41:29,450
Đó là những mảnh đá trung gian
714
00:41:29,550 --> 00:41:31,540
nhỏ xíu bị kẹt trong kim cương.
715
00:41:31,650 --> 00:41:35,090
Chúng là các mẫu vật
sâu nhất có thể lấy được.
716
00:41:35,190 --> 00:41:36,950
Chúng kể câu chuyện đặc biệt
giống như cỗ máy thời gian.
717
00:41:37,060 --> 00:41:38,190
Chúng giữ chìa khóa mở bí ẩn
718
00:41:38,290 --> 00:41:40,560
lịch sử sơ khai của Trái đất.
719
00:41:40,660 --> 00:41:42,860
Từ thành phần hóa học,
720
00:41:42,970 --> 00:41:44,560
họ suy ra...
721
00:41:44,670 --> 00:41:47,300
phần lớn các viên kim cương
722
00:41:47,400 --> 00:41:50,170
đã 3, 2 tỉ năm tuổi.
723
00:41:50,270 --> 00:41:54,570
Họ có thể tính toán chúng
hình thành ở độ sâu 160 km.
724
00:41:55,780 --> 00:41:57,680
Các mẫu kim cương
từ các nơi khác nhau...
725
00:41:57,780 --> 00:42:00,480
cho thấy khác biệt lớn trong cấu tạo.
726
00:42:00,580 --> 00:42:04,140
Nó chỉ ra lớp trung gian
là lớp động khuấy động...
727
00:42:04,250 --> 00:42:07,050
ngay cả ở buổi sơ khai của Trái đất.
728
00:42:08,660 --> 00:42:10,320
Bên dưới 160 km,
729
00:42:10,430 --> 00:42:14,160
rất ít mẫu vật lên được mặt đất.
730
00:42:14,260 --> 00:42:18,220
Nhưng hành trình tới
lõi Trái đất chưa dừng lại.
731
00:42:18,330 --> 00:42:21,170
Có một cách khác
để biết có gì dưới đó.
732
00:42:22,940 --> 00:42:26,400
Nó như ảnh chụp X-quang
của Trái đất.
733
00:42:45,350 --> 00:42:47,080
Họ làm được việc này...
734
00:42:47,180 --> 00:42:50,580
bằng cách phân tích
735
00:42:50,690 --> 00:42:54,180
sức mạnh của động đất.
736
00:42:58,160 --> 00:43:00,290
Động đất là kết quả quá trình
737
00:43:00,400 --> 00:43:03,090
xảy ra trong lòng đất.
738
00:43:04,930 --> 00:43:07,530
Bị lớp trung gian đẩy lên,
739
00:43:07,640 --> 00:43:10,000
các mảng lớn tạo nên bề mặt...
740
00:43:10,110 --> 00:43:14,100
liên tục va đập,
chồng chéo lên nhau.
741
00:43:15,540 --> 00:43:18,810
Áp lực tích tụ
cho tới khi một thứ bị đứt.
742
00:43:18,910 --> 00:43:22,940
Khi điều này xảy ra,
Trái đất rung, nhô lên và lăn.
743
00:43:23,050 --> 00:43:25,320
Hậu quả có thể rất tai hại,
744
00:43:25,420 --> 00:43:29,050
nhất là khi chúng xảy ra
ở các khu vực đông dân.
745
00:43:29,160 --> 00:43:31,750
Trận động đất
ở Trung Quốc năm 2008...
746
00:43:31,860 --> 00:43:37,770
làm chết 70.000 người,
và gây thiệt hại lên tới 150 tỉ đôla.
747
00:43:39,070 --> 00:43:41,870
Các trận động đất lớn là thảm họa,
748
00:43:41,970 --> 00:43:46,530
nhưng chúng cũng là cửa sổ
nhìn vào lòng đất.
749
00:43:46,640 --> 00:43:50,540
Các nhà khoa học có thể
dùng sức mạnh của động đất...
750
00:43:50,650 --> 00:43:54,140
để tìm hiểu
khu vực sâu nhất Trái đất.
751
00:43:54,250 --> 00:43:57,690
Họ dùng hệ thống thiết bị
rộng khắp gọi là địa chấn kế,
752
00:43:57,790 --> 00:43:59,550
để dò rung chấn
753
00:43:59,650 --> 00:44:01,950
khi chúng lan qua Trái đất.
754
00:44:07,830 --> 00:44:10,820
Dữ liệu thu được có thể
755
00:44:10,930 --> 00:44:13,330
giúp ta hiểu rõ về lòng đất.
756
00:44:13,440 --> 00:44:18,300
Giáo sư Ed Garnero
dùng kỹ thuật này...
757
00:44:18,410 --> 00:44:21,340
để nghiên cứu lớp trung gian,
tất cả là 2.900 km.
758
00:44:21,440 --> 00:44:23,100
Khi động đất xảy ra,
759
00:44:23,210 --> 00:44:25,700
các sóng lan truyền ra
từ chỗ động đất,
760
00:44:25,810 --> 00:44:28,150
qua Trái đất
trong và trên mặt đất...
761
00:44:28,250 --> 00:44:30,180
giống như khi
bạn ném đá xuống hồ.
762
00:44:30,290 --> 00:44:32,620
Các vòng trong lan ra
763
00:44:32,720 --> 00:44:34,780
từ điểm ném ngày càng to ra.
764
00:44:34,890 --> 00:44:36,790
Chúng tôi đặt các micro
765
00:44:36,890 --> 00:44:39,290
nhạy cảm trên khắp Trái đất...
766
00:44:39,390 --> 00:44:41,830
ghi lại địa chấn.
767
00:44:41,930 --> 00:44:44,360
Chúng tôi theo dõi
thời điểm chính xác nó tới đây.
768
00:44:44,470 --> 00:44:46,730
Nên khi phối hợp
các dụng cụ này,
769
00:44:46,840 --> 00:44:49,000
bạn có thể nó gì đó
770
00:44:49,100 --> 00:44:52,230
về khoáng sản, cách di chuyển.
771
00:44:52,340 --> 00:44:54,740
Như bác sĩ dùng sóng siêu âm
772
00:44:54,840 --> 00:44:56,400
để soi đứa trẻ trong dạ con,
773
00:44:56,510 --> 00:44:59,070
Sóng động đất cho
nhà khoa học biết về thế giới...
774
00:44:59,180 --> 00:45:02,640
nằm sâu dưới lớp vỏ Trái đất.
775
00:45:03,820 --> 00:45:06,720
Sóng di chuyển và bật lại
776
00:45:06,820 --> 00:45:08,620
khi gặp vật cản trong lòng đất.
777
00:45:09,660 --> 00:45:12,960
Nếu có đủ dữ liệu địa chấn,
778
00:45:13,060 --> 00:45:15,090
bạn có thể mô tả hình dạng
779
00:45:15,200 --> 00:45:19,260
của những vật trong lòng đất,
780
00:45:21,200 --> 00:45:22,670
phản hồi năng lượng địa chấn.
781
00:45:22,770 --> 00:45:25,040
Vì sóng động đất di chuyển
khác nhau ở vật liệu khác nhau,
782
00:45:25,140 --> 00:45:27,610
ta biết Trái đất hình thành
783
00:45:27,710 --> 00:45:29,970
từ nhiều lớp như củ hành.
784
00:45:30,080 --> 00:45:34,540
Sóng chứng tỏ lớp trung gian
trải dài tới 2.900 km.
785
00:45:34,650 --> 00:45:38,350
Nó giúp ta hiểu sơ qua
về điểm đến cuối cùng.
786
00:45:38,450 --> 00:45:40,440
Lõi Trái đất.
787
00:45:41,620 --> 00:45:42,990
Kết quả của Garnero
cho thấy hoạt động mạnh...
788
00:45:43,090 --> 00:45:45,920
trong lớp trung gian.
789
00:45:46,030 --> 00:45:49,260
Chúng cho thấy chuyển động
liên tục của dòng đá nóng...
790
00:45:49,360 --> 00:45:52,300
qua toàn bộ lớp.
791
00:45:52,400 --> 00:45:54,730
Nó quá chậm để quan sát trực tiếp.
792
00:45:54,840 --> 00:45:57,100
Nhưng tăng tốc lên,
793
00:45:57,210 --> 00:46:01,670
rõ ràng trong hàng triệu năm,
lớp trung gian liên tục chảy.
794
00:46:01,780 --> 00:46:03,510
Giống như cây nấm,
795
00:46:03,610 --> 00:46:05,840
các cột thẳng đứng trong hình động...
796
00:46:05,950 --> 00:46:08,440
cho thấy chuyển động đều
của tâm Trái đất.
797
00:46:08,550 --> 00:46:10,950
Ta đang thấy mô phỏng
798
00:46:11,050 --> 00:46:14,920
sự chuyển động đối lưu.
799
00:46:15,020 --> 00:46:17,690
Khi chúng lên tới mặt đất,
nguội rồi rơi trở lại.
800
00:46:17,790 --> 00:46:19,260
Giống một hồ dung nham,
801
00:46:19,360 --> 00:46:22,350
giọt nước bay lên rồi khi
802
00:46:22,460 --> 00:46:23,690
nhiệt độ hết, nó rơi trở lại.
803
00:46:23,800 --> 00:46:25,230
Đây là chu trình hoạt động
804
00:46:25,330 --> 00:46:27,360
của vật chất từ hàng triệu năm.
805
00:46:28,670 --> 00:46:31,070
Đây là quá trình
đang diễn ra ngày nay.
806
00:46:32,640 --> 00:46:35,010
Các dòng đối lưu
qua lớp trung gian...
807
00:46:35,110 --> 00:46:38,810
truyền nhiệt từ lõi
tới vỏ Trái đất.
808
00:46:38,910 --> 00:46:41,810
Nhiệt điều khiển và đẩy
809
00:46:41,920 --> 00:46:43,820
các mảng lục địa trên mặt đất.
810
00:46:43,920 --> 00:46:45,250
Nhờ đó, năng lượng lớn ở lõi...
811
00:46:45,350 --> 00:46:49,810
hình thành nên thế giới
ta đang sống.
812
00:46:49,920 --> 00:46:52,650
Lớp vỏ gồm 2 kiểu mảng,
813
00:46:52,760 --> 00:46:56,930
mảng đại dương và mảng lục địa.
814
00:46:57,030 --> 00:46:59,830
Mảng đại dương nặng hơn
nên khi cả 2 va chạm,
815
00:46:59,930 --> 00:47:02,530
mảng đại dương chìm xuống
816
00:47:02,640 --> 00:47:05,300
dưới mảng lục địa nhẹ hơn.
817
00:47:05,410 --> 00:47:07,400
Toàn bộ các mảng vỏ Trái đất
818
00:47:07,510 --> 00:47:10,380
kéo dài xuống gờ lõi Trái đất.
819
00:47:12,010 --> 00:47:13,480
Khi mảng hạ xuống
820
00:47:13,580 --> 00:47:15,670
và kéo nước xuống cùng,
821
00:47:15,780 --> 00:47:17,840
một số trầm tích trên vỏ
822
00:47:17,950 --> 00:47:21,150
vẫn bão hòa nên chìm xuống.
823
00:47:21,260 --> 00:47:24,660
Nước đó có thể nằm trong
đá trung gian.
824
00:47:26,060 --> 00:47:29,160
Qua hàng triệu năm,
825
00:47:29,260 --> 00:47:31,460
các mảng đại dương chìm kéo
nhiều nước xuống lớp trung gian.
826
00:47:31,570 --> 00:47:33,970
Các nhà khoa học dự đoán
dưới lòng đất có nhiều nước hơn.
827
00:47:38,370 --> 00:47:39,740
Gộp tất cả nước
828
00:47:39,840 --> 00:47:42,280
ở biển, hồ, sông băng,
829
00:47:42,380 --> 00:47:44,540
mọi thứ trên mặt đất,
830
00:47:44,650 --> 00:47:50,640
cũng chỉ bằng 2 - 10 hay 12 %...
831
00:47:50,750 --> 00:47:53,350
lượng nước nằm trong lòng đất.
832
00:47:53,460 --> 00:47:56,520
Nếu nước dâng lên mặt đất
833
00:47:56,620 --> 00:47:59,620
sẽ có ngập lụt trên diện rộng.
834
00:48:01,100 --> 00:48:04,090
Sẽ không còn đất liền.
835
00:48:04,200 --> 00:48:06,000
Mực nước biển dâng
836
00:48:06,100 --> 00:48:10,330
cao hơn đỉnh Everest 4 km.
837
00:48:10,440 --> 00:48:13,670
May mắn thay
điều đó sẽ không xảy ra.
838
00:48:13,780 --> 00:48:16,010
Nhưng nước ngầm đã
839
00:48:16,110 --> 00:48:19,010
tìm đường quay về mặt đất.
840
00:48:19,110 --> 00:48:22,520
Nước theo các mảng đại dương
vào lớp trung gian...
841
00:48:22,620 --> 00:48:26,640
trở nên siêu nóng
và quay trở lại mặt đất.
842
00:48:26,760 --> 00:48:29,820
Một sự thay đổi về áp suất
hóa lỏng đá trung gian nóng,
843
00:48:29,920 --> 00:48:31,820
hòa với nước đang rút,
844
00:48:31,930 --> 00:48:34,860
dung nham đẩy lên
quay lớp vỏ Trái đất.
845
00:48:34,960 --> 00:48:38,800
Tại điểm phun trào,
lực của nó rất mạnh.
846
00:48:47,540 --> 00:48:51,100
St. Helen là ngọn núi lửa
nổi tiếng nhất nước Mỹ...
847
00:48:51,210 --> 00:48:53,510
nằm ở ranh giới của mảng.
848
00:48:53,620 --> 00:48:56,980
Đá vụn và hơi nước dâng lên
849
00:48:57,090 --> 00:48:58,920
sau vụ phun trào năm 1980...
850
00:48:59,020 --> 00:49:02,920
từng là một phần của mảng
nằm dưới Thái Bình Dương.
851
00:49:07,560 --> 00:49:11,290
Có một vành đai núi lửa
như núi St. Helen...
852
00:49:11,400 --> 00:49:13,630
quanh Thái Bình Dương.
853
00:49:13,740 --> 00:49:16,100
Nó được gọi là Vành đai lửa.
854
00:49:17,410 --> 00:49:19,130
Mỗi ngọn núi là một điểm,
855
00:49:19,240 --> 00:49:24,440
nơi mảng Thái Bình Dương
chìm xuống lớp trung gian.
856
00:49:24,550 --> 00:49:27,170
Chúng ta đang xuống
lớp trung gian thấp hơn,
857
00:49:27,280 --> 00:49:30,680
một khu vực ở rìa
của hiểu biết khoa học.
858
00:49:30,790 --> 00:49:32,910
Không ai biết trông nó thế nào.
859
00:49:33,020 --> 00:49:35,920
Các nhà khoa học dự đoán
các điều khiện khắc nghiệt...
860
00:49:36,020 --> 00:49:40,020
có thể tạo ra
các hiệu ứng hóa học kỳ lạ.
861
00:49:40,130 --> 00:49:43,360
Nếu có thể vào lớp trung gian,
862
00:49:43,460 --> 00:49:46,260
bạn sẽ thấy những điều kỳ lạ.
863
00:49:46,370 --> 00:49:48,460
Các chất hóa học
mà ta chưa được hiểu hết.
864
00:49:48,570 --> 00:49:51,560
Nhưng có dấu tích của nó.
865
00:49:51,670 --> 00:49:54,510
Bạn sẽ thấy nhiều kiểu xếp lớp.
866
00:49:54,610 --> 00:49:56,980
Như khi đang lái xe,
bạn thấy 1 con đường cắt qua,
867
00:49:57,080 --> 00:50:00,380
đá xếp lớp.
868
00:50:02,080 --> 00:50:06,380
Nhưng ở một số nơi,
một thứ đan xen vào các lớp.
869
00:50:08,420 --> 00:50:13,220
Các dòng đá nóng dâng lên
vỏ Trái đất từ lõi Trái đất.
870
00:50:15,900 --> 00:50:18,800
Nếu bạn sống
trên các dòng đá này,
871
00:50:18,900 --> 00:50:23,390
kết quả vừa có tính sáng tạo
vừa có tính phá hủy.
872
00:50:23,500 --> 00:50:26,630
Bạn sẽ thấy
các ống nước nhỏ tách biệt.
873
00:50:26,740 --> 00:50:29,140
Ta chưa hiểu cụ thể về chúng.
874
00:50:29,240 --> 00:50:33,150
Nhưng chúng có thể có
bán kính tới vài trăm kilomet.
875
00:50:33,250 --> 00:50:36,180
Vật chất cực nóng
tìm đường lên mặt đất...
876
00:50:36,280 --> 00:50:41,240
và đẩy những thứ
chúng ta gọi là núi lửa lên.
877
00:50:41,360 --> 00:50:42,380
Trong ảnh có các cột
878
00:50:42,490 --> 00:50:46,390
vật chất nóng dâng lên bề mặt.
879
00:50:46,490 --> 00:50:49,900
Những thứ trào lên đó
cũng là những thứ trào lên...
880
00:50:50,000 --> 00:50:52,730
ở những nơi như Hawaii,
881
00:50:52,830 --> 00:50:54,860
đảo Phục sinh và Kirk Whalen.
882
00:50:54,970 --> 00:50:58,530
Hình ảnh động này tạo từ
883
00:50:58,640 --> 00:51:00,010
những máy dò, các điểm đen này.
884
00:51:00,110 --> 00:51:03,480
Ta thấy sự chậm chạp của
vật chất chảy qua...
885
00:51:03,580 --> 00:51:05,810
ranh giới lõi - trung gian
886
00:51:05,910 --> 00:51:09,370
tới khi tìm ra ống để phun lên.
887
00:51:09,480 --> 00:51:11,610
Chúng bắn lên rất nhanh.
888
00:51:20,190 --> 00:51:22,190
Vài núi lửa lớn nhất thế giới,
889
00:51:22,300 --> 00:51:23,760
Yellowstone,
890
00:51:23,870 --> 00:51:25,730
Iceland,
891
00:51:25,830 --> 00:51:26,960
Hawaii,
892
00:51:27,070 --> 00:51:31,600
nằm ngay trên
các ống khổng lồ này.
893
00:51:31,710 --> 00:51:35,840
Đảo lớn Hawaii là bằng chứng
sức mạnh tái tạo của nó.
894
00:51:35,940 --> 00:51:38,040
Được đo từ đáy biển,
895
00:51:38,150 --> 00:51:40,610
đây là núi cao nhất thế giới,
896
00:51:40,720 --> 00:51:44,280
cao hơn đỉnh Everest 1.200 mét.
897
00:51:44,390 --> 00:51:46,820
Nó được tạo ra từ dung nham
898
00:51:46,920 --> 00:51:50,720
phun ra từ đỉnh của ống.
899
00:51:50,830 --> 00:51:53,390
Mảng bề mặt liên tục di chuyển,
900
00:51:53,490 --> 00:51:55,430
trong khi ống đá
trung gian đứng yên,
901
00:51:55,530 --> 00:51:57,930
nên mắc-ma tiếp tục phun qua
902
00:51:58,030 --> 00:51:59,230
lớp vỏ ở chỗ khác,
903
00:51:59,330 --> 00:52:03,700
và để lại một chuỗi các đảo
núi lửa đang bừng tỉnh.
904
00:52:08,440 --> 00:52:10,340
Trong khi các ống có sức mạnh
905
00:52:10,450 --> 00:52:13,210
tạo ra chuỗi hòn đảo,
906
00:52:13,310 --> 00:52:17,250
chúng cũng có sức mạnh
phá hủy dải đất liền rộng lớn.
907
00:52:20,490 --> 00:52:24,020
Mạch nước và hồ bùn
ở Yellowstone...
làm du khách thích thú.
908
00:52:24,130 --> 00:52:26,960
Nó cũng chứng tỏ công viên
909
00:52:27,060 --> 00:52:29,760
nằm trên đỉnh ống phun lớn.
910
00:52:31,730 --> 00:52:35,670
Với chiếc hang dài 70 km
và rộng 56 km,
911
00:52:35,770 --> 00:52:40,170
đây là siêu núi lửa
lớn nhất thế giới.
912
00:52:42,180 --> 00:52:46,110
Nhà địa chất Hank Heasler
muốn hiểu hoạt động của nó.
913
00:52:47,720 --> 00:52:51,980
Có nhiều vụ phun trào
rất lớn ở Yellowstone.
914
00:52:52,090 --> 00:52:55,250
Ba vụ phun trào lớn:
915
00:52:55,360 --> 00:52:57,450
một vụ cách đây 2, 1 triệu năm.
916
00:52:57,560 --> 00:53:00,790
Đó là 1 trong các vụ lớn nhất
917
00:53:00,900 --> 00:53:02,260
giới địa chất thấy trên mặt đất.
918
00:53:02,360 --> 00:53:07,270
Một vụ cách đây 1, 3 triệu năm,
và 1 vụ cách đây 640.000 năm.
919
00:53:08,240 --> 00:53:10,970
Yellowstone không giống
núi lửa lắm.
920
00:53:11,070 --> 00:53:13,170
Nó rộng và bằng hơn
921
00:53:13,270 --> 00:53:17,440
do hình dạng dốc của nó.
922
00:53:17,550 --> 00:53:20,710
Yellowstone là
1 ngọn núi lửa lớn.
923
00:53:20,820 --> 00:53:24,580
nên rất nhiều vật chất
bị phun trào,
924
00:53:24,690 --> 00:53:27,920
hàng trăm ngàn mét khối
925
00:53:28,020 --> 00:53:30,820
mắc-ma bị đẩy lên không.
926
00:53:30,930 --> 00:53:32,920
Trong khi mắc-ma phun lên,
927
00:53:33,030 --> 00:53:36,930
mặt đất lún xuống
928
00:53:37,030 --> 00:53:39,120
do mắc-ma phun trào tạo ra.
929
00:53:39,230 --> 00:53:42,530
640.000 năm nay,
930
00:53:42,640 --> 00:53:45,040
Yellowstone chưa phun trào.
931
00:53:45,140 --> 00:53:47,660
Nhiệt lượng tỏa ra từ công viên...
có thể là dấu hiệu vụ
932
00:53:47,780 --> 00:53:50,400
phun trào tiếp theo đã quá hạn.
933
00:53:50,510 --> 00:53:53,500
Nếu núi lửa Yellowstone phun,
934
00:53:53,610 --> 00:53:56,480
nó sẽ giải phóng hàng tấn tro
935
00:53:56,580 --> 00:53:58,310
và khí vào khí quyển.
936
00:53:58,420 --> 00:54:01,250
Nó sẽ che Mặt trời,
937
00:54:01,360 --> 00:54:04,150
và đưa thế giới vào
938
00:54:09,160 --> 00:54:10,760
mùa đông núi lửa hủy diệt.
939
00:54:10,870 --> 00:54:13,560
Các ống phun là một phần
940
00:54:15,440 --> 00:54:16,660
hệ thống làm mát của lòng đất.
941
00:54:16,770 --> 00:54:18,360
Chúng có thể tạo ra phong cảnh đẹp
942
00:54:18,470 --> 00:54:20,870
và nguy hiểm nhất thế giới.
943
00:54:23,080 --> 00:54:26,640
Vấn đề là cái gì tạo ra ống phun.
944
00:54:26,750 --> 00:54:28,680
Không ai biết chắc
945
00:54:28,780 --> 00:54:31,080
nhưng có 1 điều chắc chắn,
946
00:54:31,190 --> 00:54:35,380
Câu trả lời nằm đâu đó
trong cái lò sôi sục...
947
00:54:35,490 --> 00:54:37,460
của lõi Trái đất.
948
00:54:48,300 --> 00:54:51,030
1, 800 dặm
sâu trong lòng trái đất
949
00:54:51,130 --> 00:54:53,430
phía dưới chúng ta,
chính là lõi trái đất
950
00:54:58,370 --> 00:55:01,810
Lớp lõi ngoài của Trái đất
là 1 quả cầu kim loại lỏng...
951
00:55:01,910 --> 00:55:04,570
lớn hơn Mặt trăng.
952
00:55:04,680 --> 00:55:06,480
Các điều kiện ở lõi ngoài
953
00:55:06,580 --> 00:55:08,450
rất khắc nghiệt.
954
00:55:08,550 --> 00:55:12,490
Nhiệt độ hơn 3.000 độ C.
955
00:55:12,590 --> 00:55:15,320
Áp suất cực lớn.
956
00:55:15,420 --> 00:55:18,220
Gấp 1 triệu lần áp suất không khí.
957
00:55:19,260 --> 00:55:20,630
Nếu bạn có thể gỡ bỏ
958
00:55:20,730 --> 00:55:22,320
lớp trung gian để lại phần lõi,
959
00:55:22,430 --> 00:55:25,090
nó rất nóng và tỏa nhiệt mạnh,
960
00:55:25,200 --> 00:55:27,290
rất giống bề mặt Mặt trời,
961
00:55:27,400 --> 00:55:29,030
và cũng nóng như vậy.
962
00:55:30,010 --> 00:55:31,700
Nếu có thể mở không gian
963
00:55:31,810 --> 00:55:36,470
giữa lớp trung gian và lớp vỏ,
nó sẽ giống thế này.
964
00:55:41,480 --> 00:55:43,140
Trong lớp trung gian,
965
00:55:43,250 --> 00:55:45,050
kim loại lỏng gặp lớp trung gian.
966
00:55:45,150 --> 00:55:47,850
Có một vùng hình nấm
nơi kim loại hóa lỏng...
967
00:55:47,960 --> 00:55:49,790
hòa với những mảnh vật chất
968
00:55:49,890 --> 00:55:52,190
cuối cùng của lớp trung gian.
969
00:55:52,290 --> 00:55:53,630
Trong đó là một đại dương
970
00:55:53,730 --> 00:55:57,530
kim loại lỏng,
971
00:55:57,630 --> 00:56:01,360
nóng đỏ, chảy.
972
00:56:01,470 --> 00:56:03,900
Có chuyển động hỗn loạn
973
00:56:04,010 --> 00:56:06,570
và những thứ tương tự,
974
00:56:06,680 --> 00:56:09,370
mây và những thứ đặc và lỏng hơn...
975
00:56:09,480 --> 00:56:12,610
hòa trộn khi lõi di chuyển.
976
00:56:16,120 --> 00:56:19,640
Các nhà địa chất học biết
vẻ ngoài của phần lõi ngoài,
977
00:56:19,750 --> 00:56:24,050
vì các sóng địa chấn bật lại
khi gặp bề mặt lỏng của nó.
978
00:56:27,360 --> 00:56:29,390
Nhà khoa học như Dan Lathrop...
979
00:56:29,500 --> 00:56:32,560
đang tìm hiểu những điều
diễn ra trong lõi Trái đất.
980
00:56:32,670 --> 00:56:35,600
Bằng cách đo năng lượng
điện từ nó tạo ra.
981
00:56:35,700 --> 00:56:39,870
Từ trường của Trái đất.
982
00:56:40,980 --> 00:56:43,210
Nếu xem xét mẫu từ trường
983
00:56:43,310 --> 00:56:44,640
bên ngoài Trái đất,
984
00:56:44,750 --> 00:56:48,150
rõ ràng mẫu từ trường đó
di chuyển từ từ...
985
00:56:48,250 --> 00:56:52,280
và từ từ biến đổi cách
dễ dàng được mô tả...
986
00:56:52,390 --> 00:56:54,720
bằng sự bốc lên từ 1 kim loại lỏng...
987
00:56:54,820 --> 00:56:57,260
cũng di chuyển và biến đổi từ từ.
988
00:56:57,360 --> 00:56:59,090
Từ trường của Trái đất
989
00:56:59,190 --> 00:57:02,130
được biết đến hơn 1.000 năm.
990
00:57:02,230 --> 00:57:04,630
Qua nhiều thế kỷ,
các nhà thám hiểm và thủy thủ...
991
00:57:04,730 --> 00:57:09,260
đã ghi lại chi tiết về
Cực Bắc chuyển động từ tính.
992
00:57:09,370 --> 00:57:12,340
Ta biết rằng chim và động vật
dùng nó để định hướng...
993
00:57:12,440 --> 00:57:17,140
trong các chuyến di cư
xuyên lục địa và đại dương.
994
00:57:17,250 --> 00:57:18,440
Tới thập niên 50,
995
00:57:18,550 --> 00:57:21,210
các nhà khoa học biết
một vật bằng kim loại...
996
00:57:21,320 --> 00:57:24,340
có thể sinh từ trường.
997
00:57:24,450 --> 00:57:26,110
Đó là lõi Trái đất.
998
00:57:27,990 --> 00:57:31,980
Dan Lathrop muốn biết
từ trường sinh ra như thế nào.
999
00:57:32,090 --> 00:57:33,990
Ông dựng mô hình lõi Trái đất,
1000
00:57:34,100 --> 00:57:37,690
một quả cầu đầy kim loại lỏng.
1001
00:57:39,370 --> 00:57:42,430
Không phải bằng sắt
mà là Natri.
1002
00:57:45,940 --> 00:57:50,070
Sắt quá nặng và rất nóng.
1003
00:57:52,610 --> 00:57:55,520
Nhưng Natri cũng không hoàn hảo.
1004
00:57:58,220 --> 00:58:01,250
Chắc chắn Natri
1005
00:58:01,360 --> 00:58:02,910
có ưu và nhược điểm.
1006
00:58:03,020 --> 00:58:04,420
Đó là một chất dẫn điện tốt,
1007
00:58:04,530 --> 00:58:06,990
dẫn điện rất tốt,
1008
00:58:07,100 --> 00:58:08,460
Nó giúp các thử nghiệm giống hành tinh hơn.
1009
00:58:08,560 --> 00:58:11,330
Nhược điểm là: nó là
chất lỏng phản ứng, dễ cháy.
1010
00:58:11,430 --> 00:58:14,930
Nó cháy nhanh trong không khí
1011
00:58:15,040 --> 00:58:17,370
và phản ứng mạnh với nước.
1012
00:58:20,040 --> 00:58:23,840
13 tấn Natri
được bịt kín bên trong,
1013
00:58:23,950 --> 00:58:26,140
một quả cầu 3 mét bắt đầu xoay
1014
00:58:26,250 --> 00:58:28,080
tái tạo chuyển động Trái đất.
1015
00:58:29,850 --> 00:58:32,680
Các lò nung làm Natri tan chảy.
1016
00:58:36,960 --> 00:58:38,220
Vài phút sau,
1017
00:58:38,330 --> 00:58:42,760
từ trường tràn ra khỏi
quả cầu theo mọi hướng.
1018
00:58:44,900 --> 00:58:46,560
Đây là thể hiện của sóng.
1019
00:58:46,670 --> 00:58:49,400
Thử nghiệm này xác thực cách
từ trường Trái đất được tạo ra.
1020
00:58:49,500 --> 00:58:50,840
Chịu tác động của nhiệt,
1021
00:58:50,940 --> 00:58:52,930
các dòng đối lưu trong lõi...
1022
00:58:53,040 --> 00:58:54,440
cùng chuyển động quay
của Trái đất...
1023
00:58:54,540 --> 00:58:58,210
tạo ra một Dynamo khổng lồ.
1024
00:58:58,310 --> 00:59:00,340
Dynamo như một máy phát điện,
1025
00:59:00,450 --> 00:59:02,780
nhưng nó chạy nhờ
1026
00:59:02,880 --> 00:59:05,250
chuyển động của lõi ngoài lỏng.
1027
00:59:05,350 --> 00:59:06,620
Chuyển động hỗn loạn
1028
00:59:06,720 --> 00:59:08,880
đối lưu trong lõi,
1029
00:59:08,990 --> 00:59:10,620
cùng với từ trường
1030
00:59:10,730 --> 00:59:12,750
liên tục tái tạo từ trường.
1031
00:59:12,860 --> 00:59:15,260
Nó như chuyển động xoay
của máy phát.
1032
00:59:15,360 --> 00:59:18,590
Trong trường hợp này đó là
chuyển động đối lưu.
1033
00:59:19,870 --> 00:59:21,300
Mối quan tâm về từ trường
1034
00:59:21,400 --> 00:59:24,130
còn lớn hơn kiến thức về địa chất.
1035
00:59:24,240 --> 00:59:27,570
Bởi nó rất quan trọng với sự sống trên Trái đất.
1036
00:59:27,680 --> 00:59:31,440
Từ trường bảo vệ ta khỏi
kẻ thù nguy hiểm và gần nhất.
1037
00:59:31,550 --> 00:59:32,510
Mặt trời.
1038
00:59:34,020 --> 00:59:36,010
Một lò phản ứng hạt nhân khổng lồ,
1039
00:59:36,120 --> 00:59:39,250
những cơn bão lớn
hoành hành trên bề mặt.
1040
00:59:41,160 --> 00:59:44,560
Bão đẩy các hạt phóng xạ
1041
00:59:44,660 --> 00:59:45,990
nguy hiểm vào không gian.
1042
00:59:46,090 --> 00:59:51,790
Đây là gió mặt trời,
và Trái đất nằm trên
đường đi của nó.
1043
00:59:51,900 --> 00:59:53,960
Như viên đá dưới suối,
1044
00:59:54,070 --> 00:59:58,060
từ trường Trái đất
tách dòng phóng xạ,
1045
00:59:58,170 --> 01:00:00,440
làm nó lệch hướng
đi quanh Trái đất.
1046
01:00:04,680 --> 01:00:07,580
Ta nằm trong vùng
1047
01:00:07,680 --> 01:00:09,120
bảo vệ của từ trường.
1048
01:00:09,220 --> 01:00:13,680
Sự sống ra đời là do lõi
bí ẩn của Trái đất mà nó sống.
1049
01:00:16,830 --> 01:00:19,490
Trái đất cần từ trường để
1050
01:00:19,590 --> 01:00:21,460
thành 1 hành tinh sống được.
1051
01:00:21,560 --> 01:00:25,360
Vì bức xạ Mặt trời tỏa ra...
1052
01:00:25,470 --> 01:00:29,900
đi rìa ngoài của bong bóng...
1053
01:00:30,000 --> 01:00:32,130
hình thành quanh Trái đất
do từ trường.
1054
01:00:32,240 --> 01:00:34,710
Nên từ trường mở rộng
1055
01:00:34,810 --> 01:00:39,710
1 kiểu lá chắn là quyển từ,
1056
01:00:39,810 --> 01:00:41,080
bảo vệ chúng ta
và khí quyển khỏi bức xạ.
1057
01:00:41,180 --> 01:00:43,240
Nếu không có nó,
1058
01:00:43,350 --> 01:00:45,820
bức xạ Mặt trời sẽ liên tục
bắn phá khí quyển,
1059
01:00:45,920 --> 01:00:47,950
phá hủy khí quyển,
1060
01:00:48,060 --> 01:00:50,920
một số tia bức xạ
sẽ xuống được mặt đất.
1061
01:00:52,690 --> 01:00:55,490
Bên trên các cực 64.000 km,
1062
01:00:55,600 --> 01:00:57,390
các hạt mặt trời tích điện
1063
01:00:57,500 --> 01:01:00,590
gặp vùng ngoài của từ trường.
1064
01:01:01,570 --> 01:01:03,590
Một số bị trệch hướng xuống
1065
01:01:03,710 --> 01:01:05,700
cực từ trường của Trái đất.
1066
01:01:05,810 --> 01:01:10,040
Tại đó chúng tạo ra ánh hồng
tuyệt đẹp lấp lánh trên trời.
1067
01:01:10,140 --> 01:01:12,140
Hình ảnh này xuất hiện khi
1068
01:01:12,250 --> 01:01:14,610
các hạt đâm vào phân tử khí...
1069
01:01:14,720 --> 01:01:16,840
ở tầng khí quyển
cao hơn của Trái đất.
1070
01:01:18,690 --> 01:01:19,850
Dù đẹp, đây là dấu hiệu
1071
01:01:19,950 --> 01:01:22,150
một cuộc chiến dữ dội...
1072
01:01:22,260 --> 01:01:23,720
giữa lõi Trái đất và dòng
1073
01:01:23,830 --> 01:01:26,990
bức xạ Mặt trời xâm chiếm.
1074
01:01:29,000 --> 01:01:31,800
Từ trường bảo vệ ta
khỏi các rủi ro khác,
1075
01:01:31,900 --> 01:01:34,160
không chỉ từ Mặt trời.
1076
01:01:34,270 --> 01:01:37,400
Các tia vũ trụ nguy hiểm
chứa các hạt phóng xạ...
1077
01:01:37,510 --> 01:01:40,440
tỏa vào không gian.
1078
01:01:40,540 --> 01:01:42,910
Dưới Trái đất,
ta không biết tới chúng.
1079
01:01:43,010 --> 01:01:45,950
Nhưng trong không gian,
mọi chuyện lại khác.
1080
01:01:46,050 --> 01:01:49,310
Ngày 20 tháng 7 năm 1969,
1081
01:01:49,420 --> 01:01:54,410
Neil Armstrong là người
đầu tiên lên Mặt trăng.
1082
01:01:56,120 --> 01:02:00,030
Đó là 1 trong những thành tựu
lớn nhất của loài người.
1083
01:02:03,400 --> 01:02:05,420
Khi tới Mặt trăng, Armstrong
1084
01:02:05,530 --> 01:02:07,830
và cộng sự Buzz Aldrin...
1085
01:02:07,940 --> 01:02:11,840
nhìn thấy các tia sáng nháy
trong con tàu Apollo tối đen.
1086
01:02:15,210 --> 01:02:19,410
Kỳ lạ, họ thấy cả tia sáng
lấp lánh khi nhắm mắt.
1087
01:02:21,850 --> 01:02:25,380
Khi trở về Trái đất,
họ báo cáo những gì nhìn thấy.
1088
01:02:25,490 --> 01:02:27,980
Các nhà khoa học NASA bối rối.
1089
01:02:30,990 --> 01:02:34,390
6 năm sau,
họ tin các tia sáng này...
1090
01:02:34,500 --> 01:02:37,120
là kết quả của tia vũ trụ
năng lượng cao...
1091
01:02:37,230 --> 01:02:41,130
xuyên qua tàu vũ trụ
và mắt phi hành đoàn.
1092
01:02:43,500 --> 01:02:46,340
Armstrong và Aldrin
1093
01:02:46,440 --> 01:02:48,000
bị nhiễm các tia này,
1094
01:02:48,110 --> 01:02:50,010
vì tàu Apollo gần rìa
1095
01:02:50,110 --> 01:02:52,840
của tấm chắn của từ trường.
1096
01:02:52,950 --> 01:02:55,140
3, 2, 1, phóng tàu Discovery.
1097
01:02:58,950 --> 01:03:00,420
Nhiều năm sau đó,
1098
01:03:00,520 --> 01:03:02,180
ít nhất 39 nhà du hành...
1099
01:03:02,290 --> 01:03:04,350
mắc bệnh đục nhãn mắt,
1100
01:03:04,460 --> 01:03:08,160
sau vài năm tiếp xúc
bức xạ nguy hiểm này.
1101
01:03:12,030 --> 01:03:14,130
Không có từ trường,
1102
01:03:14,240 --> 01:03:17,530
ta sẽ gặp nguy hiểm.
1103
01:03:17,640 --> 01:03:21,170
Chính lõi Trái đất
là người bảo vệ lớn nhất.
1104
01:03:22,840 --> 01:03:26,010
Từ trường xuất hiện
do chuyển động của lõi,
1105
01:03:26,110 --> 01:03:29,480
và sự hỗn loạn của kim loại
nóng chảy bên trong nó.
1106
01:03:29,580 --> 01:03:33,850
Nhưng làm sao ta biết
chuyện gì diễn ra trong lõi?
1107
01:03:33,960 --> 01:03:37,620
Peter Olson là nhà khoa học
1108
01:03:37,730 --> 01:03:39,490
đã nghĩ ra thử nghiệm...
1109
01:03:39,590 --> 01:03:40,930
có thể đưa ra lời giải thích.
1110
01:03:41,030 --> 01:03:44,590
Đây là 1 bình nước lớn
1111
01:03:44,700 --> 01:03:48,100
nằm trên bàn xoay.
1112
01:03:48,200 --> 01:03:50,600
Nó mô phỏng lõi ngoài của Trái đất.
1113
01:03:50,710 --> 01:03:53,970
Chúng ta sẽ cho thuốc nhuộm
1114
01:03:54,080 --> 01:03:56,980
vào bình nước lớn này.
1115
01:03:57,080 --> 01:04:00,640
Ta sẽ biết kết quả
1116
01:04:00,750 --> 01:04:01,940
của chuyển động hỗn loạn.
1117
01:04:04,020 --> 01:04:05,750
Có một dòng chảy hỗn độn
1118
01:04:05,850 --> 01:04:08,290
muốn chìm xuống đáy bình.
1119
01:04:08,390 --> 01:04:11,220
Nhưng nó bắt đầu cảm nhận
được tác động của lực xoáy,
1120
01:04:11,330 --> 01:04:16,060
nó bị xoắn thành xoắn ốc.
1121
01:04:16,160 --> 01:04:20,500
Đó là kiểu dòng chảy
xoắn ốc ở lõi Trái đất...
1122
01:04:20,600 --> 01:04:22,500
mà ta đã nghĩ là rất quan trọng
1123
01:04:22,600 --> 01:04:25,730
trong việc tạo ra từ trường.
1124
01:04:25,840 --> 01:04:27,670
Các chuyển động bình thường
1125
01:04:27,780 --> 01:04:30,770
không có cấu trúc xoắn ốc này.
1126
01:04:30,880 --> 01:04:34,010
Nhưng do tác động của
chuyển động Trái đất,
1127
01:04:34,120 --> 01:04:36,780
sự hỗn loạn ở lõi
trở nên xoắn ốc.
1128
01:04:38,650 --> 01:04:40,250
Các cột xoắn ốc này có thể
1129
01:04:40,350 --> 01:04:43,120
giải thích từ trường Trái đất.
1130
01:04:44,060 --> 01:04:46,360
Chúng thể hiện các cột sắt lỏng,
1131
01:04:46,460 --> 01:04:50,490
hoạt động giống các cuộn dây
trong nam châm điện.
1132
01:04:51,830 --> 01:04:56,200
Khi chuyển động cùng Trái đất,
chúng sinh ra từ tính.
1133
01:05:00,780 --> 01:05:03,840
Bên dưới mặt đất 4.000 km,
1134
01:05:03,950 --> 01:05:06,970
có thể có các cột sắt lỏng
1135
01:05:07,080 --> 01:05:08,610
cao hàng trăm dặm?
1136
01:05:08,720 --> 01:05:11,880
Do kết quả của chuyển động
1137
01:05:11,990 --> 01:05:13,580
hỗn loạn của sắt lỏng,
1138
01:05:13,690 --> 01:05:16,320
các dòng điện chảy trong lõi.
1139
01:05:16,420 --> 01:05:18,820
Từ địa trường trên mặt đất là
1140
01:05:18,930 --> 01:05:21,520
kết quả của các dòng điện này.
1141
01:05:21,630 --> 01:05:24,660
Không có nam châm thỏi
hay nam châm vĩnh cữu...
1142
01:05:24,770 --> 01:05:27,670
có tác động đáng kể
trong lõi Trái đất.
1143
01:05:27,770 --> 01:05:31,730
Từ trường được tạo ra
nhờ dòng điện.
1144
01:05:33,780 --> 01:05:36,270
Hệ thống hồi đáp tinh vi này
1145
01:05:36,380 --> 01:05:38,810
làm cho lõi trở nên yếu ớt.
1146
01:05:38,910 --> 01:05:42,870
Thiếu nhiệt hay chuyển động xoay,
nó không hoạt động.
1147
01:05:46,850 --> 01:05:47,980
Để mô phỏng,
1148
01:05:48,090 --> 01:05:51,390
Olson dừng bình lại.
1149
01:05:51,490 --> 01:05:53,980
Nước vẫn chuyển động.
Nhưng khi chậm lại,
1150
01:05:54,100 --> 01:05:58,400
các dòng đối lưu dần mất đi.
1151
01:05:58,500 --> 01:06:00,060
Nếu điều này xảy ra trong lõi,
1152
01:06:00,170 --> 01:06:03,870
từ trường sẽ mau biến mất.
1153
01:06:44,140 --> 01:06:45,900
Bên trong lõi của trái đất,
1154
01:06:46,010 --> 01:06:48,600
điều bí ẩn
đang xảy ra.
1155
01:06:48,710 --> 01:06:51,180
Dòng xoáy
kim loại nóng chảy
1156
01:06:51,280 --> 01:06:55,620
đang tạo ra một từ trường
bao trùm hành tinh.
1157
01:06:55,720 --> 01:06:56,780
Chúng tôi phụ thuộc vào từ trường này
1158
01:06:56,890 --> 01:07:00,690
để bảo vệ chúng ta
từ bức xạ mặt trời chết người.
1159
01:07:00,790 --> 01:07:02,190
Nhưng dữ liệu khoa học
1160
01:07:02,290 --> 01:07:05,460
cho thấy từ trường
đang suy yếu.
1161
01:07:06,930 --> 01:07:08,160
Trong thế kỷ trước,
1162
01:07:08,270 --> 01:07:10,100
cường độ của từ trường
1163
01:07:10,200 --> 01:07:15,730
đã giảm đi gần 10%.
Các nhà khoa học chưa lí giải được.
1164
01:07:15,840 --> 01:07:18,430
Trong phần lớn lịch sử nhân loại,
1165
01:07:18,540 --> 01:07:21,200
từ trường rất mạnh,
1166
01:07:21,310 --> 01:07:23,210
Giờ nó đang yếu đi.
1167
01:07:23,310 --> 01:07:25,280
Từ trường Trái đất được
1168
01:07:25,380 --> 01:07:28,870
nghiên cứu gần 160 năm qua.
1169
01:07:28,990 --> 01:07:31,040
Con người đang phát hiện từ trường
1170
01:07:31,150 --> 01:07:34,210
đang dần giảm cường độ.
1171
01:07:35,390 --> 01:07:36,620
Có một khu vực,
1172
01:07:36,730 --> 01:07:39,360
từ trường yếu đi 1/3,
1173
01:07:40,700 --> 01:07:43,100
tại Đại Tây Dương,
1174
01:07:43,200 --> 01:07:45,670
ngoài khơi Brazil.
1175
01:07:45,770 --> 01:07:49,400
Nó gọi là Dị điểm
Nam Đại Tây Dương.
1176
01:07:49,510 --> 01:07:51,870
Đoạn từ trường đứt gãy
1177
01:07:51,980 --> 01:07:54,440
kéo dài 1/4 chu vi Trái đất...
1178
01:07:54,540 --> 01:07:56,270
và đang phát triển.
1179
01:07:58,550 --> 01:08:00,140
Hàng ngày tại nơi này,
1180
01:08:00,250 --> 01:08:04,210
bức xạ vũ trụ tiến gần hơn
đến bề mặt Trái đất.
1181
01:08:05,520 --> 01:08:08,820
Lớp từ trường bảo vệ ta
khỏi bức xạ Mặt trời...
1182
01:08:08,930 --> 01:08:11,790
đã yếu đi ở chỗ đó.
1183
01:08:11,900 --> 01:08:14,230
Nên nó có hệ quả chủ yếu...
1184
01:08:14,330 --> 01:08:18,730
đến phi hành gia
và người điều hành vệ tinh.
1185
01:08:18,840 --> 01:08:20,600
Nó thực sự nổi cộm...
1186
01:08:20,700 --> 01:08:23,970
sau khi tàu vũ trụ vào
quỹ đạo dài ngày.
1187
01:08:24,070 --> 01:08:26,300
Ví dụ, kính thiên văn Hubble
1188
01:08:26,410 --> 01:08:29,000
gặp trục trặc từ lâu...
1189
01:08:29,110 --> 01:08:31,580
do đi qua Dị điểm
Nam Đại Tây Dương.
1190
01:08:31,680 --> 01:08:33,880
Vấn đề lớn đến nỗi...
1191
01:08:33,980 --> 01:08:36,110
khi kính Hubble trị giá
1192
01:08:36,220 --> 01:08:37,450
hàng tỉ đôla qua đây,
1193
01:08:37,550 --> 01:08:40,650
các thiết bị quan trọng
thường được tắt đi để bảo vệ.
1194
01:08:46,930 --> 01:08:49,690
Gần tâm Trái đất,
bên dưới Đại Tây Dương,
1195
01:08:49,800 --> 01:08:53,100
còn có 1 sự việc kỳ lạ hơn.
1196
01:08:53,200 --> 01:08:56,430
Từ trường ở đây
không chỉ yếu đi,
1197
01:08:56,540 --> 01:08:58,840
mà còn bị đảo lộn hoàn toàn.
1198
01:09:00,340 --> 01:09:01,830
Nếu quan sát vị trí
1199
01:09:01,950 --> 01:09:04,070
từ trường ở rìa tâm Trái đất,
1200
01:09:04,180 --> 01:09:05,610
từ trường dưới đó đã bị đảo.
1201
01:09:09,150 --> 01:09:10,880
Giờ nó sẽ là dấu hiệu...
1202
01:09:10,990 --> 01:09:13,510
nếu thứ này sâu và rộng hơn,
1203
01:09:13,620 --> 01:09:15,280
ta sẽ bị đảo ngược.
1204
01:09:16,390 --> 01:09:19,330
Đảo lộn là sự đổi cực
1205
01:09:19,430 --> 01:09:21,230
của lớp vỏ từ trường.
1206
01:09:21,330 --> 01:09:23,390
Cực Bắc sẽ trượt xuống Nam,
1207
01:09:23,500 --> 01:09:25,830
Cực Nam đi lên phía Bắc.
1208
01:09:25,940 --> 01:09:27,430
Đảo lộn xảy ra khi
1209
01:09:27,540 --> 01:09:30,940
các cực Nam và Bắc đảo nhau.
1210
01:09:31,040 --> 01:09:33,810
Bạn có một thời gian dài
1211
01:09:33,910 --> 01:09:36,170
ổn định khi chúng ở 1 hướng.
1212
01:09:36,280 --> 01:09:37,680
Rồi đảo lộn xảy ra,
1213
01:09:37,780 --> 01:09:41,440
phải mất 1 rất lâu
để ổn định ở hướng đối diện.
1214
01:09:43,220 --> 01:09:44,880
Sự đảo lộn đã từng xảy ra.
1215
01:09:44,990 --> 01:09:47,320
Ta biết vì khi
dung nham nguội đi,
1216
01:09:47,420 --> 01:09:50,550
nó lưu lại bằng chứng
về từ trường của Trái đất.
1217
01:09:50,660 --> 01:09:55,500
Tinh thể bên trong dung nham
xếp thành hàng với từ trường.
1218
01:09:56,700 --> 01:09:58,030
Khi cứng lại, nó tạo dấu tích
1219
01:09:58,130 --> 01:10:00,130
về độ mạnh và hướng...
1220
01:10:00,240 --> 01:10:02,430
tại thời điểm nhất định.
1221
01:10:03,340 --> 01:10:05,500
Nghiên cứu
dòng dung nham tiền sử...
1222
01:10:05,610 --> 01:10:09,380
cho thấy lần đảo lộn cuối
là 700.000 năm trước,
1223
01:10:09,480 --> 01:10:12,610
khi các tổ tiên giống khỉ
của ta đi trên Trái đất.
1224
01:10:14,080 --> 01:10:16,580
Bạn có thể nghĩ nếu từ trường
1225
01:10:16,690 --> 01:10:19,120
đã ổn định hàng tỉ năm,
1226
01:10:19,220 --> 01:10:21,320
sao nó đột ngột thay đổi?
1227
01:10:21,420 --> 01:10:22,320
Nhưng nó có xảy ra.
1228
01:10:22,430 --> 01:10:24,020
Ta biết từ trường Trái đất
1229
01:10:24,130 --> 01:10:26,030
đã đảo lộn hàng trăm lần.
1230
01:10:26,130 --> 01:10:29,100
Ta chỉ không biết
bao giờ nó lại xảy ra.
1231
01:10:29,200 --> 01:10:31,790
Ta cũng không rõ
chuyện gì sẽ diễn ra khi đó.
1232
01:10:31,900 --> 01:10:35,460
Từ trường yếu đi và
Dị điểm Nam Đại Tây Dương...
1233
01:10:35,570 --> 01:10:39,440
báo hiệu ta sắp chịu
đợt đảo lộn tiếp.
1234
01:10:39,540 --> 01:10:43,140
Có thể nó sẽ xảy ra
trong vòng 1.500 năm tới.
1235
01:10:43,250 --> 01:10:49,080
Tốc độ suy giảm từ trường
khoảng 6% mỗi thế kỷ.
1236
01:10:49,190 --> 01:10:51,950
Nó có vẻ không nhiều,
1237
01:10:52,060 --> 01:10:55,580
nhưng xét về mặt địa chất,
thế là quá nhanh.
1238
01:10:57,130 --> 01:10:59,360
Không ai biết tác động của nó
1239
01:10:59,460 --> 01:11:00,950
đến cuộc sống trên Trái đất.
1240
01:11:02,570 --> 01:11:04,660
Nhưng khi từ trường đảo lộn,
1241
01:11:04,770 --> 01:11:07,760
ta không được bảo vệ
trong vài tháng.
1242
01:11:08,840 --> 01:11:12,600
Bức xạ Mặt trời có thể
đâm thủng hệ thống điện.
1243
01:11:15,610 --> 01:11:19,410
Đường dây điện của thế giới
sẽ bị quá tải.
1244
01:11:25,160 --> 01:11:26,550
Cùng lúc, dơi, chim và cá voi
1245
01:11:26,660 --> 01:11:29,890
sẽ mất phương hướng,
1246
01:11:29,990 --> 01:11:33,830
vì hệ thống tự dẫn đường
của chúng bị rối loạn.
1247
01:11:35,670 --> 01:11:39,030
Thậm chí tỷ lệ
mắc ung thư sẽ tăng...
1248
01:11:39,140 --> 01:11:42,130
do bức xạ Mặt trời
tấn công ADN của tế bào.
1249
01:11:45,680 --> 01:11:50,240
Ta có thể thấy cực quang
xuất hiện khắp hành tinh,
1250
01:11:51,380 --> 01:11:53,870
kể cả ở các đô thị lớn.
1251
01:11:57,020 --> 01:12:00,420
Không ai biết chính xác
khi nào đến đợt đảo lộn tới.
1252
01:12:00,520 --> 01:12:04,080
Đáp án có thể ẩn sâu hơn,
1253
01:12:04,190 --> 01:12:06,820
ở lõi trong của Trái đất.
1254
01:12:06,930 --> 01:12:09,400
Đó là nơi bí ẩn, xa xôi,
1255
01:12:09,500 --> 01:12:12,490
khó tiếp cận nhất hành tinh.
1256
01:12:12,600 --> 01:12:15,700
Ở đâu đó trong thế giới
bí mật, thù địch đó,
1257
01:12:15,810 --> 01:12:18,740
có lời giải
cho tương lai Trái đất.
1258
01:12:19,840 --> 01:12:23,180
Lõi Trái đất là khối cầu
gồm kim loại cứng...
1259
01:12:23,280 --> 01:12:26,270
trôi bên trong lõi lỏng ngoài.
1260
01:12:27,680 --> 01:12:32,050
Hàng tỉ Ampe điện
đi qua bề mặt của nó.
1261
01:12:32,160 --> 01:12:33,590
Nóng hơn lõi ngoài,
1262
01:12:33,690 --> 01:12:36,990
tâm của lõi trong
gây ra lực lớn...
1263
01:12:37,090 --> 01:12:39,650
sau lớp vỏ từ trường Trái đất.
1264
01:12:41,630 --> 01:12:43,660
Áp lực lên
tâm Trái đất rất cao,
1265
01:12:43,770 --> 01:12:45,600
do nó bị đè
1266
01:12:45,700 --> 01:12:49,190
bởi rất nhiều vật chất.
1267
01:12:49,310 --> 01:12:51,430
Do đó dù rất nóng,
1268
01:12:51,540 --> 01:12:53,100
vật chất vẫn ở thể rắn.
1269
01:12:54,210 --> 01:12:56,240
Các nghiên cứu địa chấn
1270
01:12:56,350 --> 01:12:57,640
cho biết thêm về lõi trong.
1271
01:12:57,750 --> 01:13:01,340
Nó đang phát triển từ từ
và chắc chắn.
1272
01:13:01,450 --> 01:13:04,610
Mỗi năm nó rộng thêm 1 mm,
1273
01:13:04,720 --> 01:13:07,250
vì Trái đất mất nhiệt.
1274
01:13:07,360 --> 01:13:10,190
Chưa ai thấy tận mắt
quá trình này,
1275
01:13:10,290 --> 01:13:13,350
nhưng nhà khoa học
có thể dùng trí tưởng tượng...
1276
01:13:13,460 --> 01:13:16,090
để chỉ ra điều tương tự.
1277
01:13:16,200 --> 01:13:17,890
Khi Trái đất nguội dần,
1278
01:13:18,000 --> 01:13:22,500
lõi trong mở rộng
do sắt kết tinh trên đó.
1279
01:13:22,610 --> 01:13:25,400
Ta có thể hình dung ra...
1280
01:13:25,510 --> 01:13:30,470
khi nhìn băng kết tinh
trên khối cầu lạnh này.
1281
01:13:35,620 --> 01:13:38,350
Rất nhiều người nghĩ về phần lõi,
1282
01:13:38,460 --> 01:13:41,480
ngồi đó và tranh cãi
về bề mặt của nó,
1283
01:13:41,590 --> 01:13:44,530
gồ ghề, bằng phẳng, hay xốp?
1284
01:13:44,630 --> 01:13:46,090
Ta chỉ biết
1285
01:13:46,200 --> 01:13:48,060
khi động đất đi qua đó,
1286
01:13:48,160 --> 01:13:49,600
nếu gồ ghề, độ dày của nó
1287
01:13:49,700 --> 01:13:54,360
sẽ chưa đến 0, 8 km.
1288
01:13:54,470 --> 01:13:56,440
Nhưng vẫn còn
rất nhiều khoảng trống...
1289
01:13:56,540 --> 01:13:59,270
cho các vùng xốp
1290
01:13:59,380 --> 01:14:00,970
hay các lỗ và núi nhỏ.
1291
01:14:01,080 --> 01:14:04,210
Ta thực sự không biết
bề mặt đó trông thế nào.
1292
01:14:04,310 --> 01:14:07,280
Nếu nhìn vào mọi bề mặt...
1293
01:14:07,380 --> 01:14:09,370
trên Trái đất và các hành tinh
của hệ mặt trời,
1294
01:14:09,490 --> 01:14:11,390
chúng đều gồ ghề.
1295
01:14:11,490 --> 01:14:13,390
Cả bề mặt đại dương cũng vậy,
1296
01:14:13,490 --> 01:14:15,010
nhưng nó có sóng di chuyển.
1297
01:14:15,130 --> 01:14:16,750
Do đó, tôi nghĩ
1298
01:14:16,860 --> 01:14:19,230
chúng khá gồ ghề và phức tạp.
1299
01:14:20,860 --> 01:14:22,920
Độ phức tạp của chúng
1300
01:14:23,030 --> 01:14:24,730
đang được tranh luận.
1301
01:14:25,970 --> 01:14:28,340
Dan Lathrop tin
bề mặt của lõi trong...
1302
01:14:28,440 --> 01:14:32,310
được bọc trong
các đoạn kim loại nhô ra,
1303
01:14:33,640 --> 01:14:35,840
gọi là đá dạng cành.
1304
01:14:35,950 --> 01:14:39,010
Chắc hẳn các tinh thể sắt
1305
01:14:39,120 --> 01:14:41,910
có bề mặt gồ ghề,
1306
01:14:42,020 --> 01:14:44,450
có lẽ đá dạng cành chìa ra,
1307
01:14:44,550 --> 01:14:46,780
và cả lõi xếp dạng tinh thể.
1308
01:14:46,890 --> 01:14:48,860
Nó là hình cầu gồ ghề,
1309
01:14:48,960 --> 01:14:51,830
có các đoạn tinh thể đâm ra,
1310
01:14:51,930 --> 01:14:53,990
liên tục phát triển.
1311
01:14:55,670 --> 01:14:58,260
Khi lõi nguội đi,
đá hình cành phát triển.
1312
01:14:58,370 --> 01:15:01,430
Nó báo hiệu nhiệt
bị truyền liên tục...
1313
01:15:01,540 --> 01:15:04,170
từ lõi trong ra lõi ngoài.
1314
01:15:05,380 --> 01:15:08,640
Trái đất đang từ từ
1315
01:15:08,750 --> 01:15:10,840
nguội đi từ bên trong.
1316
01:15:10,950 --> 01:15:13,780
Khi nào nó nóng hơn ở trong
và lạnh hơn ở ngoài,
1317
01:15:13,880 --> 01:15:16,440
nó sẽ có các dòng chảy,
cuộn xoáy.
1318
01:15:16,550 --> 01:15:18,110
Chúng giống chuyển động lớn
1319
01:15:18,220 --> 01:15:20,190
hỗn loạn của mây,
1320
01:15:20,290 --> 01:15:22,320
nhưng nằm trong
kim loại cứng của lõi.
1321
01:15:24,590 --> 01:15:28,260
Trao đổi nhiệt là nền tảng
cho sự sống trên Trái đất.
1322
01:15:28,360 --> 01:15:31,770
Nó nuôi sống lõi ngoài
và từ trường Trái đất.
1323
01:15:31,870 --> 01:15:34,360
Nhưng nó không kéo dài mãi.
1324
01:15:36,440 --> 01:15:40,470
Với hành tinh Trái Đất mất nhiệt
mỗi giây, mỗi ngày,
1325
01:15:40,580 --> 01:15:42,670
có một điều chắc chắn ...
1326
01:15:42,780 --> 01:15:46,940
lõi bên trong
sẽ tiếp tục phát triển và nguội đi
1327
01:15:47,050 --> 01:15:49,020
Trong tương lai xa,
1328
01:15:49,120 --> 01:15:52,580
toàn bộ cốt lõi
sẽ nguội cứng lại
1329
01:15:52,690 --> 01:15:53,950
Đối với cuộc sống trên trái đất,
1330
01:15:54,060 --> 01:15:57,420
hậu quả của việc đó
là không thể tưởng tượng.
1331
01:16:11,300 --> 01:16:14,790
Lõi trong của Trái đất
là 1 nơi bí ẩn,
1332
01:16:14,900 --> 01:16:16,770
nóng hơn bề mặt Mặt trời
1333
01:16:16,870 --> 01:16:19,130
nhưng lại là kim loại cứng.
1334
01:16:19,240 --> 01:16:22,440
Nó tỏa ra nhiệt năng cực lớn.
1335
01:16:22,540 --> 01:16:23,670
Cùng lúc đó nó ép mọi thứ
1336
01:16:23,780 --> 01:16:26,340
ở quanh với lực rất lớn.
1337
01:16:28,350 --> 01:16:31,370
Ta không thể xem hay thử nó.
1338
01:16:31,480 --> 01:16:35,010
Làm thế nào nó ở đó?
Nó đến từ đâu?
1339
01:16:35,120 --> 01:16:37,150
Ta có các manh mối.
1340
01:16:38,460 --> 01:16:41,830
Trái đất có chung nguồn gốc
với các hành tinh đá khác,
1341
01:16:41,930 --> 01:16:45,190
sao Hỏa, sao Kim, sao Thủy.
1342
01:16:45,300 --> 01:16:48,390
Ban đầu, sau khi Mặt trời cháy sáng,
1343
01:16:48,500 --> 01:16:50,370
trước khi hành tinh ra đời,
1344
01:16:50,470 --> 01:16:55,870
các đám mây lớn gồm đá vũ trụ
đi quanh ngôi sao mới này.
1345
01:16:55,980 --> 01:16:57,570
Những khối đá lõi này
1346
01:16:57,680 --> 01:17:00,810
đâm vào nhau với lực rất lớn.
1347
01:17:02,920 --> 01:17:04,820
Vật thể càng to lên,
1348
01:17:04,920 --> 01:17:07,150
chúng càng có lực hút lớn,
1349
01:17:07,250 --> 01:17:10,980
cho tới khi tạo nên hành tinh.
1350
01:17:11,090 --> 01:17:12,460
Các hành tinh tạo thành
1351
01:17:12,560 --> 01:17:14,190
từ hỗn hợp vật liệu khác nhau.
1352
01:17:16,260 --> 01:17:19,200
Các mảnh nặng hơn
1353
01:17:19,300 --> 01:17:21,670
rơi xuống do trọng lực,
1354
01:17:21,770 --> 01:17:24,240
và tích tụ bên trong Trái đất.
1355
01:17:24,340 --> 01:17:25,670
Các mảnh vật chất
1356
01:17:25,770 --> 01:17:27,000
tạo nên tâm của hành tinh...
1357
01:17:27,110 --> 01:17:28,870
có nhiều quặng sắt.
1358
01:17:28,980 --> 01:17:31,000
Nó sẽ chìm xuống,
1359
01:17:31,110 --> 01:17:35,410
tạo ra phần lõi đồ sộ cho Trái đất.
1360
01:17:35,520 --> 01:17:38,280
Hệ mặt trời
đã hoàn thiện và ổn định.
1361
01:17:38,380 --> 01:17:41,410
Nhưng quá trình
1362
01:17:41,520 --> 01:17:43,180
tạo địa tầng chưa kết thúc.
1363
01:17:44,660 --> 01:17:46,180
Các phần còn lại
sau khi Hệ mặt trời ra đời,
1364
01:17:46,290 --> 01:17:47,880
tiểu hành tinh,
1365
01:17:47,990 --> 01:17:50,360
sao chổi, thiên thạch...
1366
01:17:50,460 --> 01:17:54,400
vẫn quay quanh Mặt trời
và đâm vào Trái đất,
1367
01:17:54,500 --> 01:17:56,730
như thứ đã tạo ra
1368
01:17:56,840 --> 01:17:59,170
hố sao băng tại Arizona.
1369
01:18:01,210 --> 01:18:05,010
Nó hình thành do vụ va chạm
50.000 năm trước.
1370
01:18:07,380 --> 01:18:09,910
Với nhà hóa học vũ trụ
Meenakshi Wadwha,
1371
01:18:10,020 --> 01:18:13,040
ta cần xem xét lực và vật liệu...
1372
01:18:13,150 --> 01:18:15,680
tạo nên lõi Trái đất.
1373
01:18:17,390 --> 01:18:19,880
Hố sao băng bạn thấy
ở đây được tạo...
1374
01:18:19,990 --> 01:18:22,930
do va chạm với vật thể,
1375
01:18:23,030 --> 01:18:26,730
đường kính khoảng 90-120 mét.
1376
01:18:26,830 --> 01:18:31,460
Đó là 1 sự việc bất ngờ và thảm khốc.
1377
01:18:31,570 --> 01:18:33,040
Nhiều năng lượng được giải phóng,
1378
01:18:33,140 --> 01:18:35,570
khoảng 20 triệu tấn.
1379
01:18:39,510 --> 01:18:41,280
Tưởng tượng hành tinh trải qua
1380
01:18:41,380 --> 01:18:43,610
hàng tỉ va chạm thế này,
1381
01:18:43,720 --> 01:18:45,950
mỗi vụ lại mang đến sắt, kẽm,
1382
01:18:46,050 --> 01:18:48,710
và các nguyên tố khác
tạo nên thế giới quanh ta.
1383
01:18:48,820 --> 01:18:53,050
Chúng cũng mang đến
nhiệt năng khổng lồ.
1384
01:18:55,260 --> 01:18:57,200
Đây là các khối đá lớn
1385
01:18:57,300 --> 01:18:58,760
bắn ra từ hố.
1386
01:18:58,870 --> 01:19:00,060
Chúng bị bắn khỏi hố
1387
01:19:00,170 --> 01:19:02,690
hàng trăm kilomet,
1388
01:19:02,800 --> 01:19:04,740
do hệ quả của cú va chạm.
1389
01:19:07,310 --> 01:19:09,600
Vụ va chạm rất lớn,
1390
01:19:09,710 --> 01:19:11,700
làm thiên thạch bốc hơi.
1391
01:19:11,810 --> 01:19:14,540
Nhưng vài mảnh còn sót lại.
1392
01:19:14,650 --> 01:19:16,740
Thiên thạch này là
1393
01:19:16,850 --> 01:19:19,010
Canyon Diablo.
1394
01:19:19,120 --> 01:19:23,560
Nó rất giàu sắt,
1395
01:19:23,660 --> 01:19:25,520
là một phần của va chạm
tạo ra hố sao băng.
1396
01:19:25,630 --> 01:19:27,150
Tất nhiên rất khó lấy mẫu
1397
01:19:27,260 --> 01:19:29,690
từ lõi Trái đất,
1398
01:19:29,800 --> 01:19:33,130
nhưng các thiên thạch này...
1399
01:19:33,230 --> 01:19:35,860
cho ta manh mối
khám phá bên trong hành tinh.
1400
01:19:35,970 --> 01:19:37,600
Bạn có thể biết thêm
1401
01:19:37,700 --> 01:19:39,030
về quá trình cấu thành lõi...
1402
01:19:39,140 --> 01:19:41,370
khi nhìn các thiên thạch giàu sắt.
1403
01:19:41,470 --> 01:19:42,840
Nhìn gần có thể thấy cấu trúc
1404
01:19:42,940 --> 01:19:45,380
tinh thể của kim loại.
1405
01:19:45,480 --> 01:19:47,910
ở ngay tâm Trái đất,
1406
01:19:48,010 --> 01:19:51,310
một hành tinh độc nhất Hệ mặt trời.
1407
01:19:51,420 --> 01:19:54,610
Điều gì khiến Trái đất đặc biệt?
1408
01:19:54,720 --> 01:19:57,450
Nếu các hành tinh đá khác
được tạo ra cùng 1 cách,
1409
01:19:57,560 --> 01:20:00,120
tạo sao ngày nay
chúng khác nhau đến vậy?
1410
01:20:02,160 --> 01:20:03,560
Việc xảy ra có thể cho ta biết
1411
01:20:03,660 --> 01:20:07,260
về tương lai của Trái đất.
1412
01:20:08,600 --> 01:20:10,930
Các nhà khoa học
tìm manh mối từ chúng...
1413
01:20:11,040 --> 01:20:14,970
để biết thêm về số phận
của lõi Trái đất.
1414
01:20:15,070 --> 01:20:19,270
Hành tinh họ quan tâm nhất
là sao Hỏa,
1415
01:20:20,350 --> 01:20:23,110
hàng xóm gần nhất của ta.
1416
01:20:23,220 --> 01:20:26,340
Giống Trái đất,
nước đã từng chảy trên đó.
1417
01:20:26,450 --> 01:20:28,220
Nó có lớp khí quyển dày.
1418
01:20:28,320 --> 01:20:31,480
Nhưng đó là chuyện
hàng tỉ năm trước.
1419
01:20:31,590 --> 01:20:35,430
Ngày nay,
nó là sa mạc băng giá.
1420
01:20:35,530 --> 01:20:39,620
Phần lớn nước
và không khí đã biến mất.
1421
01:20:39,730 --> 01:20:42,390
Tuy sao Hỏa có lõi kim loại,
1422
01:20:42,500 --> 01:20:44,990
nhưng từ trường của nó rất nhỏ.
1423
01:20:46,310 --> 01:20:48,870
Điều kiện này chỉ là tình cờ,
1424
01:20:48,980 --> 01:20:52,840
hay sao Hỏa là hình ảnh
Trái đất trong tương lai?
1425
01:21:00,910 --> 01:21:02,940
Tàu thăm dò sao Hỏa (MGS)
của NASA.
1426
01:21:03,050 --> 01:21:07,540
Năm 1996,
NASA phóng tàu MGS,
1427
01:21:07,650 --> 01:21:11,780
với nhiệm vụ giải đáp
bí ẩn của hành tinh Đỏ.
1428
01:21:11,890 --> 01:21:14,730
Nước Mỹ bắt đầu hành trình
1429
01:21:14,830 --> 01:21:15,890
trở lại sao Hỏa.
1430
01:21:16,000 --> 01:21:19,590
Trong quá trình đó, giải đáp
1431
01:21:19,700 --> 01:21:23,070
vài bí ẩn về hành tinh của ta,
1432
01:21:23,170 --> 01:21:25,430
làm sáng tỏ
về tâm Trái đất, lõi trong.
1433
01:21:25,540 --> 01:21:30,270
Dữ liệu của MGS làm
các nhà khoa học kinh ngạc.
1434
01:21:30,380 --> 01:21:33,740
Nó cho thấy từ trường
sao Hỏa rất yếu,
1435
01:21:33,850 --> 01:21:37,870
nhưng vỏ sao Hỏa
bị từ tính hóa mạnh.
1436
01:21:39,790 --> 01:21:43,590
Nó có ẩn ý rất lớn
cho hành tinh của ta.
1437
01:21:46,230 --> 01:21:49,960
Giống Trái đất, sao Hỏa
từng có từ trường rất mạnh.
1438
01:21:50,060 --> 01:21:53,930
Nhưng ở 1 thời điểm,
lõi của nó nguội đi, đóng băng,
1439
01:21:54,030 --> 01:21:56,230
và từ trường bị phá bỏ.
1440
01:21:58,210 --> 01:22:01,900
Vấn đề là liệu nó có xảy ra
với chúng ta?
1441
01:22:07,250 --> 01:22:09,220
Mario Acuna là nhà khoa học...
1442
01:22:09,320 --> 01:22:12,510
chế tạo cảm ứng từ
thu dữ liệu của sao Hỏa.
1443
01:22:12,620 --> 01:22:16,720
Ông dùng nó để vẽ bản đồ về
lớp vỏ nhiễm từ của sao Hỏa.
1444
01:22:16,820 --> 01:22:21,260
Ông phát hiện
có 1 khu vực không có từ tính.
1445
01:22:21,360 --> 01:22:24,690
Điều đó phù hợp với
1 tính chất vật lý đặc biệt.
1446
01:22:24,800 --> 01:22:26,660
Chúng tôi quan sát lỗ
1447
01:22:26,770 --> 01:22:30,530
rất lớn này trên sao Hỏa.
1448
01:22:30,640 --> 01:22:31,760
Nó thực sự là dấu tích
1449
01:22:31,870 --> 01:22:35,310
của vụ va chạm lớn,
1450
01:22:35,410 --> 01:22:38,100
xảy ra từ rất sớm trên sao Hỏa.
1451
01:22:40,210 --> 01:22:43,670
Lỗ này là 1 hố sao băng khổng lồ.
1452
01:22:43,780 --> 01:22:45,680
Chắc chắn đá ở đây khác
1453
01:22:45,790 --> 01:22:47,840
các nơi khác trên vỏ sao Hỏa,
1454
01:22:47,950 --> 01:22:50,180
vẫn chưa bị nhiễm từ.
1455
01:22:50,290 --> 01:22:51,780
Nên hố này xuất hiện sau khi
1456
01:22:51,890 --> 01:22:54,520
lõi sao Hỏa dừng hoạt động.
1457
01:22:56,960 --> 01:22:59,230
Theo các nhà khoa học,
vụ va chạm này...
1458
01:22:59,330 --> 01:23:00,990
giải phóng nhiều năng lượng.
1459
01:23:01,100 --> 01:23:03,870
Nó hóa lỏng lớp vỏ khi va chạm.
1460
01:23:08,540 --> 01:23:10,530
Tinh thể trong dung nham nguội đi...
1461
01:23:10,640 --> 01:23:13,410
đã ghi lại từ trường
1462
01:23:13,510 --> 01:23:15,850
xung quanh, như ở Trái đất.
1463
01:23:15,950 --> 01:23:18,210
Nhưng trong lỗ khổng lồ
trên sao Hỏa,
1464
01:23:18,320 --> 01:23:22,220
các viên đá không có
dấu tích bị nhiễm từ.
1465
01:23:22,320 --> 01:23:23,810
Khoa học giải thích đó là do
1466
01:23:23,920 --> 01:23:26,650
không còn từ trường...
1467
01:23:26,760 --> 01:23:29,350
khi xảy ra va chạm.
1468
01:23:29,460 --> 01:23:34,400
Hố có kích thước cỡ bằng 1 lục địa
được tạo ra 4 tỉ năm trước.
1469
01:23:34,500 --> 01:23:36,770
Tức là lõi sao Hỏa
ngừng hoạt động...
1470
01:23:36,870 --> 01:23:41,570
từ khi hành tinh mới hình thành.
1471
01:23:41,680 --> 01:23:42,900
Lần đầu tiên ta có thể tính
1472
01:23:43,010 --> 01:23:46,470
thời gian nó ngừng hoạt động.
1473
01:23:46,580 --> 01:23:50,170
Sao Hỏa mới hình thành
4, 5 tỉ năm trước,
1474
01:23:50,280 --> 01:23:52,620
nên nhiệt hạch chỉ tồn tại
1475
01:23:52,720 --> 01:23:54,740
vài trăm triệu năm.
1476
01:23:57,690 --> 01:23:59,890
Lý do khiến sao Hỏa chết yểu...
1477
01:23:59,990 --> 01:24:02,360
nằm ở kích thước của nó.
1478
01:24:04,560 --> 01:24:06,860
Đường kính sao Hỏa
chỉ bằng nửa Trái đất,
1479
01:24:06,970 --> 01:24:09,430
nên nó nguội nhanh hơn nhiều.
1480
01:24:09,540 --> 01:24:11,060
Lõi đông lại
1481
01:24:11,170 --> 01:24:14,440
và lá chắn từ trường sụp đổ.
1482
01:24:14,540 --> 01:24:18,440
Sự sống trên sao Hỏa không còn.
1483
01:24:20,310 --> 01:24:23,080
Hành tinh nằm trơ dưới gió mặt trời.
1484
01:24:26,750 --> 01:24:30,480
Khí quyển và nước biến mất.
1485
01:24:31,560 --> 01:24:33,580
Từ trường biến mất
tác động rất lớn...
1486
01:24:33,690 --> 01:24:37,090
đến việc mất nước của sao Hỏa.
1487
01:24:37,200 --> 01:24:42,600
Chúng tôi đang tìm
nước ở độ sâu 450 mét...
1488
01:24:42,700 --> 01:24:47,500
đã biến mất khỏi sao Hỏa.
1489
01:24:51,380 --> 01:24:53,810
Trái đất lớn hơn sao Hỏa nhiều.
1490
01:24:53,910 --> 01:24:57,140
nên lõi của nó vẫn nóng và hoạt động.
1491
01:24:57,250 --> 01:25:00,410
Nhưng bài học của sao Hỏa
là điều tất yếu.
1492
01:25:00,520 --> 01:25:03,750
Lõi của Trái đất rồi sẽ nguội đi,
1493
01:25:03,860 --> 01:25:07,550
đến khi các cột đối lưu
của lõi ngoài không còn,
1494
01:25:07,660 --> 01:25:11,600
sau đó lớp vỏ từ trường
sẽ biến mất.
1495
01:25:13,930 --> 01:25:16,730
Không có nó, bức xạ Mặt trời...
1496
01:25:16,840 --> 01:25:21,300
sẽ làm bay hơi cả khí quyển và nước.
1497
01:25:21,410 --> 01:25:25,670
Trái đất sẽ thành nơi
chết chóc, hoang tàn.
1498
01:25:26,780 --> 01:25:29,540
Nhưng ta chưa cần lo sợ.
1499
01:25:32,250 --> 01:25:34,450
Nhiệt độ rất lớn ở lõi trong
1500
01:25:34,550 --> 01:25:36,820
cho thấy còn nhiều thời gian,
1501
01:25:36,920 --> 01:25:39,820
có lẽ hàng tỉ năm nữa.
1502
01:25:43,030 --> 01:25:45,790
Gần 6.400 km dưới lòng đất,
1503
01:25:45,900 --> 01:25:47,700
ta đã đến đích,
1504
01:25:47,800 --> 01:25:50,270
trung tâm Trái đất.
1505
01:25:50,370 --> 01:25:53,000
Đó là phần nóng nhất hành tinh.
1506
01:25:55,480 --> 01:25:58,380
Nhiệt độ đạt 12.000 độ,
1507
01:25:58,480 --> 01:26:01,140
nóng hơn bề mặt Mặt trời.
1508
01:26:02,580 --> 01:26:06,350
Nó không có trọng lực,
khác mọi nơi trên Trái đất.
1509
01:26:08,050 --> 01:26:09,650
Nhân Trái đất có lẽ là nơi
1510
01:26:09,760 --> 01:26:13,160
khác Trái đất nhất,
1511
01:26:13,260 --> 01:26:16,350
trọng lực yếu dần khi đi xuống,
1512
01:26:16,460 --> 01:26:19,190
và khi đến tâm Trái đất
sẽ không còn trọng lực,
1513
01:26:19,300 --> 01:26:22,290
sẽ không còn hướng đi xuống.
1514
01:26:22,400 --> 01:26:23,700
Trọng lực bằng 0,
1515
01:26:23,800 --> 01:26:26,470
nhiệt độ cao nhất Trái đất,
1516
01:26:26,570 --> 01:26:29,570
nó sôi sục, không trọng lực,
1517
01:26:29,680 --> 01:26:32,240
áp lực rất cao.
1518
01:26:32,350 --> 01:26:34,440
Lực nén của phần còn lại
1519
01:26:34,550 --> 01:26:35,880
của Trái đất đều đè lên nó.
1520
01:26:35,980 --> 01:26:38,110
Do đó nó vừa khắc nghiệt,
1521
01:26:38,220 --> 01:26:41,240
vừa vô cùng kỳ lạ.
1522
01:26:43,320 --> 01:26:45,220
Thế giới dưới chân ta
1523
01:26:45,330 --> 01:26:47,050
có thể là nơi xa lạ,
1524
01:26:47,160 --> 01:26:48,820
nhưng chuyến đi này chỉ ra
1525
01:26:48,930 --> 01:26:51,190
nó rất giống thế giới bên trên.
1526
01:26:53,470 --> 01:26:55,930
Mọi thứ về nó đều phù hợp.
1527
01:26:57,140 --> 01:27:00,160
Trái đất quay đúng vận tốc,
1528
01:27:00,270 --> 01:27:02,240
và có kích cỡ vừa đủ...
1529
01:27:02,340 --> 01:27:06,750
để nhiệt tỏa từ lõi không quá nhiều.
1530
01:27:08,720 --> 01:27:11,810
Kết quả là, ta có từ trường.
1531
01:27:11,920 --> 01:27:14,250
Lớp vỏ trung gian di chuyển vừa đủ
1532
01:27:14,350 --> 01:27:16,750
để dòng nhiệt đi lên,
1533
01:27:16,860 --> 01:27:19,120
cho ta các lục địa để sinh sống.
1534
01:27:22,100 --> 01:27:24,590
Trọng lực vừa đủ mạnh...
1535
01:27:24,700 --> 01:27:28,660
để giữ khí quyển
và đại dương trên bề mặt.
1536
01:27:29,700 --> 01:27:32,600
Từ vỏ đến lõi, mỗi lớp, đất đá,
1537
01:27:32,710 --> 01:27:36,330
mỗi mảnh đều khớp nhau,
1538
01:27:36,440 --> 01:27:39,710
để sự sống nảy sinh trên bề mặt.
1539
01:27:39,810 --> 01:27:42,780
Bí mật của sự sống ăn sâu trong
1540
01:27:42,880 --> 01:27:45,750
bên trong Trái đất.
129000
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Czech
Danish
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish (Latin American)
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof