Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:06,400 --> 00:00:08,646
Laat me je terugvoeren in de tijd...
2
00:00:08,760 --> 00:00:12,685
naar een plek zonder de wonderen
van de moderne wereld.
3
00:00:13,840 --> 00:00:16,889
500 jaar geleden
was de aarde duister.
4
00:00:17,000 --> 00:00:20,800
Het was een wereld
van mysterie en bijgeloof.
5
00:00:30,280 --> 00:00:33,329
Maar toen veranderde
de wetenschap alles.
6
00:00:42,720 --> 00:00:46,247
Deze serie verhaalt
over de Britse wetenschappers...
7
00:00:46,360 --> 00:00:48,681
die de wereld hebben veranderd.
8
00:00:51,800 --> 00:00:55,510
We laten enkele wetenschappers
en uitvinders van vandaag...
9
00:00:55,160 --> 00:00:58,209
over hun helden vertellen.
10
00:00:59,800 --> 00:01:00,923
Starten maar.
11
00:01:01,400 --> 00:01:05,125
Het legde een geheel nieuwe
microscopische wereld bloot.
12
00:01:05,240 --> 00:01:07,811
Hitte was Thomsons grootse idee.
13
00:01:07,920 --> 00:01:10,207
Ik vind Hunter een echte held.
14
00:01:10,320 --> 00:01:15,406
Spannende mogelijkheden.
- Hij zette de wetenschap op de kaart.
15
00:01:16,360 --> 00:01:20,251
Groot-Brittannië heeft een rijk
wetenschappelijk verleden...
16
00:01:20,360 --> 00:01:23,489
waar de meeste mensen
weinig van afweten.
17
00:01:24,280 --> 00:01:27,284
We willen daar verandering in brengen...
18
00:01:27,400 --> 00:01:30,563
en de wetenschap
weer laten meetellen.
19
00:01:32,200 --> 00:01:34,567
De wereld zit vol wonderen.
20
00:01:34,680 --> 00:01:39,163
Maar ze worden wonderlijker
door de ogen van de wetenschap.
21
00:01:51,400 --> 00:01:54,100
Het begon met een handjevol mannen...
22
00:01:54,120 --> 00:01:58,125
die de mysteries van het heelal
begonnen te ontrafelen.
23
00:01:59,680 --> 00:02:03,446
Hun opvolgers bouwden voort
op hun ontdekkingen...
24
00:02:03,560 --> 00:02:07,326
en gebruikten stoom voor vermogen,
waterstof om te vliegen...
25
00:02:07,440 --> 00:02:10,683
en elektriciteit
om de wereld te verlichten.
26
00:02:14,800 --> 00:02:17,926
Maar nu volgt een sombere wending:
27
00:02:18,400 --> 00:02:22,841
De eerste helft van de 20e eeuw
werd beheerst door oorlog.
28
00:02:29,720 --> 00:02:33,520
Maar oorlog brengt naast afschuw
ook verandering...
29
00:02:33,640 --> 00:02:36,803
en naast moed ook innovatie.
30
00:02:39,000 --> 00:02:45,565
Dit is het verhaal van de geleerden en
technici die op de achtergrond werkten...
31
00:02:45,680 --> 00:02:50,129
en dankzij wie we de duisternis
de rug hebben toegekeerd.
32
00:02:50,240 --> 00:02:55,246
UIT DE DUISTERNIS
33
00:02:59,280 --> 00:03:05,367
Een Duitse verkenner die in de herfst
van 1939 boven Engeland vloog...
34
00:03:05,480 --> 00:03:10,800
zou een land zien
dat zich voorbereidde op oorlog.
35
00:03:10,120 --> 00:03:14,842
Hij zou mysterieuze stalen torens
langs de kust zien staan...
36
00:03:14,960 --> 00:03:17,691
en zich afvragen waar die toe dienden.
37
00:03:17,800 --> 00:03:23,569
Hij zou een land zien dat open lag voor
een aanval en zelfs voor een invasie.
38
00:03:26,760 --> 00:03:30,480
Het Kanaal
had Napoleon buiten gehouden.
39
00:03:30,160 --> 00:03:35,610
Maar in 1939 luidde de vraag
of het ook Hitler buiten kon houden.
40
00:03:35,720 --> 00:03:41,284
In het vliegtuigtijdperk leek Engeland
erg kwetsbaar voor een aanval.
41
00:03:41,400 --> 00:03:46,804
In WO I had men al gezien wat een
luchtmachtpotentieel kon aanrichten.
42
00:03:47,680 --> 00:03:50,843
Op 25 mei 1917...
43
00:03:50,960 --> 00:03:56,330
bombardeerden 21 reusachtige
Gotha-dubbeldekkers Folkestone.
44
00:03:57,360 --> 00:04:03,208
Er vielen 95 doden en 192 gewonden.
45
00:04:03,320 --> 00:04:07,484
In de jaren '20 vreesde men
dat elke nieuwe oorlog...
46
00:04:07,600 --> 00:04:12,640
met zware bombardementen en veel
burgerslachtoffers gepaard zou gaan.
47
00:04:12,760 --> 00:04:17,891
Daarom bouwden de Britten
een radarsysteem dat er zo uitzag:
48
00:04:31,200 --> 00:04:35,489
Deze betonnen geluidsspiegel
werd gebouwd in 1928.
49
00:04:35,600 --> 00:04:40,447
De doorsnee is 6 meter
en hij zou nu een paar mille kosten.
50
00:04:40,560 --> 00:04:45,805
Hij functioneerde niet best: de bediener
stond ervoor met een stethoscoop.
51
00:04:45,920 --> 00:04:50,562
Hij hoopte zo het geluid van naderende
bommenwerpers op te vangen.
52
00:04:50,680 --> 00:04:55,129
Mits hij geluk had. De resultaten
werden beïnvloed door het weer...
53
00:04:55,240 --> 00:04:59,962
en zaken
als schroeven van schepen op zee.
54
00:05:00,800 --> 00:05:03,448
Er was duidelijk behoefte
aan iets beters.
55
00:05:06,800 --> 00:05:13,524
Het eerste idee hiervoor leek afkomstig
te zijn uit een sciencefictionfilm.
56
00:05:13,640 --> 00:05:17,690
Begin jaren '30
ving de geheime dienst geruchten op...
57
00:05:17,800 --> 00:05:21,407
dat de Duitsers een dodelijke straal
hadden uitgevonden:
58
00:05:21,520 --> 00:05:27,163
Met krachtige radiosignalen zouden ze
dood en verderf kunnen zaaien.
59
00:05:28,000 --> 00:05:33,245
De minister van Luchtvaart besefte dat
de Britten er ook een moesten hebben.
60
00:05:33,360 --> 00:05:37,649
Een commissie
loofde een prijs van 1000 pond uit...
61
00:05:37,760 --> 00:05:43,483
aan de eerste die vanaf 90 meter
een schaap met een straal kon doden.
62
00:05:46,400 --> 00:05:48,520
De prijs is nooit opgeëist.
63
00:05:48,640 --> 00:05:53,168
Daarom wendde de commissie zich
in januari 1935 tot een man...
64
00:05:53,280 --> 00:05:56,841
die hopelijk
een doodsstraal kon bouwen.
65
00:05:58,000 --> 00:06:02,927
Het vernuft dat deze held van mij bij het
dreigende gevaar aan de dag legde...
66
00:06:03,400 --> 00:06:05,930
zou het verloop van de geschiedenis
veranderen.
67
00:06:06,400 --> 00:06:08,725
Hij was Robert Watson-Watt.
68
00:06:14,520 --> 00:06:19,731
Watson-Watt was natuurkundige
en radiogolvenexpert.
69
00:06:19,840 --> 00:06:22,200
Met een collega berekende hij...
70
00:06:22,120 --> 00:06:24,726
hoeveel elektromagnetische energie
het vergde...
71
00:06:24,840 --> 00:06:27,764
om een bommenwerper
uit te schakelen.
72
00:06:27,880 --> 00:06:33,171
Al snel toonden ze aan
dat een doodsstraal niet kon werken.
73
00:06:33,280 --> 00:06:35,900
Maar ze hadden nog een idee:
74
00:06:35,120 --> 00:06:41,605
Het verslag dat Watson-Watt indiende,
bevatte een nu beroemde zin:
75
00:06:41,720 --> 00:06:45,930
'We kunnen met radiogolven
geen vliegtuigen vernietigen...
76
00:06:46,400 --> 00:06:52,491
maar ze wel detecteren met radio-
golven die op de romp terugkaatsen.'
77
00:06:52,600 --> 00:06:55,171
Het ministerie wilde bewijzen zien.
78
00:06:57,800 --> 00:07:02,211
Watson-Watt genoot van die uitdaging.
De Schotse timmermanszoon...
79
00:07:02,320 --> 00:07:07,121
was een trotse afstammeling
van stoompionier James Watt.
80
00:07:08,560 --> 00:07:10,927
In februari 1935...
81
00:07:11,400 --> 00:07:18,367
op de dag waarop Hitler opdracht gaf de
Luftwaffe als luchtmacht op te richten...
82
00:07:18,480 --> 00:07:24,203
stelden Watson-Watt en Arnold Wilkins
hun cruciale experiment op...
83
00:07:24,320 --> 00:07:27,164
om vliegtuigen op afstand te detecteren.
84
00:07:27,880 --> 00:07:31,168
Ze kozen een geheime plek
in Northamptonshire...
85
00:07:31,280 --> 00:07:37,401
in de buurt van de kortegolf-radiozender
van de BBC in Daventry.
86
00:07:39,120 --> 00:07:42,203
Het gedenkteken
van het ontstaan van radar.
87
00:07:42,320 --> 00:07:47,281
'Op 26 februari 1935
in het veld aan de overzijde.'
88
00:07:47,400 --> 00:07:52,691
Watson-Watt en Wilkins lieten
een RAF-bommenwerper overvliegen.
89
00:07:52,800 --> 00:07:57,966
Ze stemden hun antennes zo af
dat de ontvanger in hun auto...
90
00:07:58,800 --> 00:08:01,163
het BBC-signaal
niet rechtstreeks oppikte...
91
00:08:01,280 --> 00:08:04,807
maar alleen de door de bommenwerper
weerkaatste energie.
92
00:08:04,920 --> 00:08:12,202
Ze konden de kist 13 km volgen
met echo's op een kathodestraalbuis.
93
00:08:12,320 --> 00:08:15,563
Het was
's werelds eerste radar-aflezing.
94
00:08:16,640 --> 00:08:20,929
De man van het ministerie ijlde
naar Londen om het succes te melden.
95
00:08:21,400 --> 00:08:25,682
Watson-Watt en z'n collega's
kregen een toelage van 10.000 pond...
96
00:08:25,800 --> 00:08:28,883
om een prototype
van een radarsysteem te bouwen.
97
00:08:29,000 --> 00:08:35,963
Ze kregen vijf jaar de tijd om een toestel
vanaf 80 km te kunnen detecteren.
98
00:08:36,800 --> 00:08:39,243
Dit lukte hen al na vijf maanden.
99
00:08:42,480 --> 00:08:47,361
In 1939 stonden er
20 volledig operationele radarbases...
100
00:08:47,480 --> 00:08:51,610
langs de gehele,
kwetsbare Britse kustlijn.
101
00:08:54,760 --> 00:08:57,240
Aan de overkant van het Kanaal...
102
00:08:57,360 --> 00:09:00,807
keek de Luftwaffe uit
naar een eenvoudige zege...
103
00:09:00,920 --> 00:09:04,367
en de voordelen
van een verrassingsaanval.
104
00:09:09,000 --> 00:09:14,370
13 augustus 1940.
Adlertag, ofwel Operatie Adelaar.
105
00:09:14,480 --> 00:09:19,407
De Duitse codenaam voor het begin
van Hitlers invasie van Engeland.
106
00:09:20,120 --> 00:09:25,729
Ruim 1000 Duitse kisten verduisterden
de hemel boven Zuid-Engeland.
107
00:09:25,840 --> 00:09:27,763
De Luftwaffe had berekend...
108
00:09:27,880 --> 00:09:33,808
dat ze de RAF Southern Command
met vier dagen zou hebben vernietigd.
109
00:09:33,920 --> 00:09:40,690
Alleen de veel minder talrijke Hurricanes
en Spitfires stonden nog in de weg.
110
00:09:40,800 --> 00:09:45,601
Deze toestellen, en het geheime wapen:
Watson-Watts radar.
111
00:09:45,720 --> 00:09:50,726
In vredestijd was de test geslaagd.
Maar zou het ook in de oorlog werken?
112
00:09:56,240 --> 00:10:00,245
Drie spannende maanden lang,
in de nazomer van 1940...
113
00:10:00,360 --> 00:10:07,448
duelleerden de RAF en de Luftwaffe
in de lucht boven Zuid-Engeland.
114
00:10:07,560 --> 00:10:13,602
Het was kantje boord, maar Watson-
Watts radar maakte het verschil.
115
00:10:13,720 --> 00:10:18,601
Fighter Command wist dankzij radar
wanneer de Duitsers kwamen.
116
00:10:18,720 --> 00:10:22,930
Zo kon men
de weinige Spitfires en Hurricanes...
117
00:10:23,400 --> 00:10:26,840
op de juiste tijd en plek inzetten...
118
00:10:26,960 --> 00:10:30,521
om de vijand te onderscheppen
en te vernietigen.
119
00:10:37,400 --> 00:10:39,771
Radar gaf Engeland het voordeel.
120
00:10:39,880 --> 00:10:43,805
Zonder radar
zou de strijd verloren zijn geweest.
121
00:10:51,160 --> 00:10:56,769
Watson-Watts uitvinding maakte
onze wereld vol vliegverkeer mogelijk.
122
00:10:56,880 --> 00:11:01,249
Zonder radar zouden vliegtuigen botsen
en schepen aan de grond lopen.
123
00:11:01,360 --> 00:11:08,500
Nu probeert men militaire vliegtuigen
onzichtbaar te maken voor radar.
124
00:11:10,000 --> 00:11:12,844
Toestellen als dit
zouden onbestuurbaar zijn...
125
00:11:12,960 --> 00:11:16,328
zonder nog twee Britse
technische wonderen...
126
00:11:16,440 --> 00:11:21,970
die WO II voortbracht en
die de geallieerden aan de zege hielpen:
127
00:11:22,800 --> 00:11:25,880
De straalmotor en de computer.
128
00:11:27,480 --> 00:11:31,326
Onze wereld wordt gestuurd
door computers.
129
00:11:31,440 --> 00:11:34,683
70 jaar geleden
bestonden computers alleen...
130
00:11:34,800 --> 00:11:40,682
in het hoofd van de briljante
Cambridge-wiskundige Alan Turing.
131
00:11:42,160 --> 00:11:47,530
Niemand weet waar zijn geesteskind
de mens heen zal leiden.
132
00:11:51,200 --> 00:11:57,446
Alan Turings verhaal is bijzonder.
Laten we eens beginnen bij het einde.
133
00:11:57,560 --> 00:12:01,645
'BREIN'MAN DOOD GEVONDEN
134
00:12:01,760 --> 00:12:06,163
GELEERDE DOOD IN BED,
HAD CYANIDE INGENOMEN
135
00:12:06,280 --> 00:12:11,320
Op 8 juni 1954 trof Alan Turings
huishoudster hem dood aan...
136
00:12:11,440 --> 00:12:13,920
in z'n woning bij Manchester.
137
00:12:14,400 --> 00:12:17,965
Volgens het sectierapport
was het cyanidevergiftiging.
138
00:12:18,800 --> 00:12:23,883
Z'n moeder dacht aan een ongeluk,
sommige mensen dachten aan moord.
139
00:12:24,000 --> 00:12:27,925
Volgens de lijkschouwer
was het zelfmoord.
140
00:12:28,400 --> 00:12:30,441
Voor elke theorie valt iets te zeggen.
141
00:12:30,560 --> 00:12:34,884
Zelfs de ongeluk-theorie
is niet zo onwaarschijnlijk.
142
00:12:35,000 --> 00:12:39,850
Turing voerde experimenten uit
en hij gebruikte cyanide.
143
00:12:40,000 --> 00:12:43,288
De moordtheorie
kon een motief aanwijzen:
144
00:12:43,400 --> 00:12:47,121
Hij vormde een veiligheidsrisico
en kon worden gechanteerd.
145
00:12:47,240 --> 00:12:55,125
Hij was homo toen dit nog onwettig was
en hij kende geheimen uit WO II.
146
00:12:56,840 --> 00:13:03,121
Hij leidde het hoofdkwartier
van de Britse codekrakers in de oorlog.
147
00:13:03,240 --> 00:13:10,283
Hij bouwde een codekraker die de basis
vormde voor alle computertechnologie.
148
00:13:12,360 --> 00:13:15,967
Het idee van een denkende machine
kreeg vat op hem...
149
00:13:16,800 --> 00:13:19,289
door een boek
dat hij op z'n tiende kreeg.
150
00:13:19,400 --> 00:13:23,689
Een hoofdstuk was getiteld:
'Waar ons denken plaatsvindt.'
151
00:13:23,800 --> 00:13:28,283
Het verstand en de werking ervan
lieten hem niet meer los.
152
00:13:28,400 --> 00:13:34,203
Door z'n passie voor wetenschap
was hij op school een buitenbeentje.
153
00:13:34,320 --> 00:13:39,531
Op z'n 15e zei z'n docent dat hij
zich moest richten op een opleiding:
154
00:13:39,640 --> 00:13:42,450
'Als hij wetenschapper wil worden...
155
00:13:42,560 --> 00:13:46,246
verdoet hij z'n tijd
op een openbare school.'
156
00:13:46,360 --> 00:13:52,322
Toch maakte hij er iets mee wat zijn
leven en dat van ons zou vormgeven.
157
00:13:54,840 --> 00:13:58,447
Alan werd verliefd
op Christopher Morcom.
158
00:13:58,560 --> 00:14:01,484
Hij wilde samen met hem
naar Cambridge...
159
00:14:01,600 --> 00:14:04,763
en in 1929
kreeg Christopher een studiebeurs.
160
00:14:05,800 --> 00:14:11,603
Maar Christopher overleed helaas
aan tbc. Alan was er kapot van.
161
00:14:12,960 --> 00:14:17,488
Gekweld vroeg hij zich af
of Christophers verstand...
162
00:14:17,600 --> 00:14:20,206
de dood van z'n lichaam
had kunnen overleven.
163
00:14:20,320 --> 00:14:25,611
Wat was de relatie tussen verstand
en lichaam, tussen geest en materie?
164
00:14:28,360 --> 00:14:31,204
Deze vragen
deden Turing ertoe besluiten...
165
00:14:31,320 --> 00:14:35,245
de aard van de gedachte
te doorgronden.
166
00:14:35,360 --> 00:14:39,968
Hij kon niet z'n vriend tot leven wekken
maar wel iets anders doen:
167
00:14:40,800 --> 00:14:44,881
Een studiebeurs voor wiskunde
aan Cambridge verkrijgen.
168
00:14:45,000 --> 00:14:50,860
Behalve studeren hield Turing ook
van roeien en hij liep marathons.
169
00:14:50,200 --> 00:14:55,889
En op een dag in 1935 kreeg hij tijdens
het hardlopen door Grantchester...
170
00:14:56,000 --> 00:15:00,324
een van de grootste
wiskundige inzichten aller tijden.
171
00:15:03,240 --> 00:15:07,529
Hij zag voor zich
hoe een denkbeeldige machine...
172
00:15:07,640 --> 00:15:12,168
die werkte met simpele instructies
en oneindig veel tijd...
173
00:15:12,280 --> 00:15:16,888
ieder denkbaar wiskundig probleem
kon oplossen.
174
00:15:18,880 --> 00:15:24,444
De Turingmachine was een logisch
denkbeeld, geen echte machine.
175
00:15:26,240 --> 00:15:30,962
Maar hij had hiermee het idee van een
programmeerbare computer bedacht...
176
00:15:31,800 --> 00:15:35,369
jaren voordat iemand wist
hoe zoiets moest worden gebouwd.
177
00:15:37,440 --> 00:15:42,924
Jarenlang wist men de mogelijkheden
van z'n ideeën niet te waarderen.
178
00:15:43,400 --> 00:15:46,169
En Turing zelf
raakte betrokken bij iets...
179
00:15:46,280 --> 00:15:49,921
wat weinig te maken had
met de schoonheid van wiskunde.
180
00:15:52,560 --> 00:15:58,249
Al voor de oorlog had men ontdekt
dat hij goed codes kon kraken.
181
00:16:00,160 --> 00:16:03,130
Toen de oorlog uitbrak,
werd de 27-jarige Turing...
182
00:16:03,240 --> 00:16:07,768
dan ook direct ingedeeld
in Room 47 van BuZa.
183
00:16:07,880 --> 00:16:12,522
Dit was het postadres
van de geheimste plek in Engeland.
184
00:16:15,360 --> 00:16:18,250
Hier, in Bletchley Park,
zaten de codekrakers...
185
00:16:18,360 --> 00:16:21,284
zonder wie we de oorlog
mogelijk hadden verloren.
186
00:16:21,400 --> 00:16:23,448
Hier werkten 10.000 mensen...
187
00:16:23,560 --> 00:16:27,770
maar velen van hen
wisten niet eens wat ze deden.
188
00:16:27,880 --> 00:16:32,169
Ze werden geleid door wiskundigen,
ingenieurs, statistici...
189
00:16:32,280 --> 00:16:36,569
en zelfs schaakgrootmeesters
en kruiswoordpuzzelmakers.
190
00:16:37,680 --> 00:16:42,811
Aan het hoofd van dit grillige intellect
stond Alan Turing.
191
00:16:49,120 --> 00:16:53,170
Dit is Alan Turings kantoor
in Barak 8 in Bletchley Park.
192
00:16:53,280 --> 00:16:56,727
Het is in z'n oude staat hersteld.
193
00:16:57,840 --> 00:17:02,323
Z'n buitenissigheden
waren legendarisch en vertederend.
194
00:17:02,440 --> 00:17:05,887
Hij woonde
in een kroeg buiten Bletchley...
195
00:17:06,000 --> 00:17:09,243
en fietste naar z'n werk
met z'n gasmasker op:
196
00:17:09,360 --> 00:17:13,410
Niet tegen gas
maar omdat hij last had van hooikoorts.
197
00:17:13,520 --> 00:17:19,801
Hij legde z'n mok vast aan de radiator,
uit angst dat hij werd gestolen.
198
00:17:19,920 --> 00:17:24,482
Velen vonden hem excentriek
maar iedereen wist dat hij geniaal was.
199
00:17:26,640 --> 00:17:30,850
Turing en z'n collega's
moesten het opnemen tegen dit:
200
00:17:30,960 --> 00:17:35,284
De verfijnde Duitse codeermachine
Enigma.
201
00:17:37,920 --> 00:17:44,410
Hiermee werden berichten gecodeerd
die dan amper nog te ontcijferen waren.
202
00:17:46,360 --> 00:17:51,685
Stel dat ik een Duitse marconist ben
en ik wil 'Heil Hitler' versturen.
203
00:17:51,800 --> 00:17:57,603
Dit kan ik gewoon seinen:
H-E-I, enzovoorts.
204
00:17:57,720 --> 00:18:00,405
Maar dat kan iedereen lezen.
205
00:18:00,520 --> 00:18:03,444
Daarom codeer je het bericht
met een machine.
206
00:18:03,560 --> 00:18:08,805
Elke dag werd de Enigma
met tellerwieltjes anders ingesteld.
207
00:18:08,920 --> 00:18:11,526
Afhankelijk van de beginpositie...
208
00:18:11,640 --> 00:18:16,487
verving de Enigma elke letter door
een andere via een doolhof van wieltjes.
209
00:18:16,600 --> 00:18:20,525
Deze maakten er
steeds andere combinaties van.
210
00:18:20,640 --> 00:18:24,964
Met elke druk op een knop
veranderde de code.
211
00:18:25,800 --> 00:18:31,804
Als de ontvanger SJFX ontving,
stelde hij de wieltjes goed in...
212
00:18:31,920 --> 00:18:39,361
en tikte vervolgens S-J-F-X in:
213
00:18:40,800 --> 00:18:41,491
Heil.
214
00:18:43,280 --> 00:18:48,810
Het aantal combinaties
dat je zou moeten uitproberen...
215
00:18:48,920 --> 00:18:53,840
om met de Enigma
bij toeval het juiste antwoord krijgen...
216
00:18:53,200 --> 00:18:57,569
bedroeg 158 triljoen.
217
00:18:57,680 --> 00:19:04,600
De kans dat je de loterij wint,
is slechts een op 14 miljoen.
218
00:19:05,200 --> 00:19:08,807
Volgens de Duitsers
was de code niet te kraken.
219
00:19:08,920 --> 00:19:11,161
De Britten dachten daar anders over.
220
00:19:11,280 --> 00:19:15,604
Wiskundigen als Turing
overtuigden de politici ervan...
221
00:19:15,720 --> 00:19:20,408
dat het in principe mogelijk was
de code te kraken.
222
00:19:22,480 --> 00:19:27,964
Een konvooi op zee, een levenslijn voor
de oorlogsinspanningen van de VN.
223
00:19:29,920 --> 00:19:34,642
De prijs voor het winnen van de Enigma-
loterij was Engelands voortbestaan.
224
00:19:34,760 --> 00:19:38,810
De Wolfpacks
kelderden dagelijks konvooien op zee...
225
00:19:38,920 --> 00:19:41,890
en sneden de levenslijn naar de VS af.
226
00:19:42,000 --> 00:19:45,766
Alle U-boten communiceerden
middels de Enigma.
227
00:19:49,400 --> 00:19:55,764
Met buitgemaakte Enigma's en
codeboeken, rekenwerk en giswerk...
228
00:19:55,880 --> 00:20:00,522
probeerde men zwaktes
in het Enigmasysteem te vinden.
229
00:20:01,480 --> 00:20:06,281
Men vond ze: menselijke fouten,
herhaling van zinnen en begroetingen...
230
00:20:06,400 --> 00:20:10,530
zoals 'Heil Hitler',
of patronen in weerberichten.
231
00:20:12,120 --> 00:20:18,480
Maar het zoeken naar die spelden in
de hooiberg vergde duizenden manuren.
232
00:20:21,400 --> 00:20:26,420
Turing bedacht een briljante sluipweg
in de jacht op de instellingen.
233
00:20:31,280 --> 00:20:35,171
Een elektromagnetische machine:
de Bombe.
234
00:20:35,280 --> 00:20:40,207
Het was z'n eerste poging
om z'n idee van een mechanisch brein...
235
00:20:40,320 --> 00:20:42,368
in de praktijk te brengen.
236
00:20:43,440 --> 00:20:47,729
De codekrakers moesten elke dag
proberen uit te zoeken...
237
00:20:47,840 --> 00:20:52,289
wat de beginpositie
voor de drie wieltjes was.
238
00:20:53,120 --> 00:20:58,604
Elke draaiende trommel
stelt een van de drie wieltjes voor.
239
00:20:58,720 --> 00:21:04,110
Terwijl ze draaien,
proberen ze elke mogelijke positie uit...
240
00:21:04,120 --> 00:21:07,727
om te zien of het iets zinnigs oplevert.
241
00:21:07,840 --> 00:21:15,566
Vervolgens giste men
wat een bericht mogelijk kon betekenen.
242
00:21:15,680 --> 00:21:21,210
Zo wist men dat de Duitsers vaak
weerberichten verstuurden...
243
00:21:21,320 --> 00:21:25,928
en men kende het Duitse woord
voor weer: Wetter.
244
00:21:26,400 --> 00:21:30,284
Men zocht dus een beginpositie
die iets zinnigs gaf...
245
00:21:30,400 --> 00:21:35,167
aangenomen dat het verzonden woord
'Wetter' was.
246
00:21:35,280 --> 00:21:40,446
Vervolgens kon men die dag elk
met die Enigma verstuurd bericht lezen.
247
00:21:42,320 --> 00:21:44,721
In de tweede helft van 1941...
248
00:21:44,840 --> 00:21:50,483
las men op Bletchley Park het meeste
seinverkeer van de Kriegsmarine mee.
249
00:21:50,600 --> 00:21:55,766
Nu konden de Noord-Atlantische
konvooien worden omgeleid...
250
00:21:55,880 --> 00:21:59,566
en kon het belegerde Engeland
worden bevoorraad.
251
00:21:59,680 --> 00:22:04,891
De plezierige tijd van
de U-bootcommandanten was voorbij.
252
00:22:09,880 --> 00:22:12,360
De Bombe was geen echte computer...
253
00:22:12,480 --> 00:22:16,326
maar hij legde wel de basis
voor de ontwikkeling ervan.
254
00:22:16,440 --> 00:22:22,846
Aan het eind van de oorlog had Turing
nog een codekraker ontwikkeld:
255
00:22:22,960 --> 00:22:28,649
Colossus. Dit was echt
's werelds eerste digitale computer.
256
00:22:29,320 --> 00:22:34,531
Terwijl Alan Turing en z'n
codekrakers de Duitsers afluisterden...
257
00:22:34,640 --> 00:22:40,841
liet een ander Brits genie
110 km verderop de toekomst zien.
258
00:22:40,960 --> 00:22:47,470
Frank Whittle had een vliegtuig gebouwd
dat onze wereld zou transformeren.
259
00:22:48,560 --> 00:22:54,442
Op 15 mei 1941 vond de testvlucht
van Engelands eerste straaljager plaats.
260
00:22:55,880 --> 00:22:59,407
Om 19.45 uur vloog de Gloster E.28...
261
00:22:59,520 --> 00:23:05,971
met 595 km per uur laag en snel
over het vliegveld van Cranwell.
262
00:23:09,240 --> 00:23:13,928
Het ministerie van Luchtvaart
had niet eens een fotograaf gestuurd.
263
00:23:14,400 --> 00:23:17,601
Gelukkig legde een amateurfilmer
het wel vast.
264
00:23:20,880 --> 00:23:25,886
Hij kwam op ons af
en snelde als een patrijs over de grond.
265
00:23:26,000 --> 00:23:30,850
Hij steeg op en verdween in de wolken.
266
00:23:32,160 --> 00:23:36,722
Ik rende naar binnen: Ik had
een vliegtuig zonder propeller gezien.
267
00:23:36,840 --> 00:23:38,729
Niemand geloofde me.
268
00:23:41,280 --> 00:23:46,411
De bedenker, Frank Whittle,
was een briljant ingenieur en RAF-piloot.
269
00:23:46,520 --> 00:23:48,522
Hij is een held van me.
270
00:23:48,640 --> 00:23:53,680
Toestellen als dit hadden het al
tegen de Luftwaffe kunnen opnemen...
271
00:23:53,800 --> 00:23:56,406
in 1940 in de Slag om Engeland.
272
00:23:57,480 --> 00:24:04,125
Wat mij fascineert, is dat niemand
de zo geloofwaardige Whittle geloofde.
273
00:24:04,240 --> 00:24:07,562
Hij was een genie
en een van de grootste uitvinders.
274
00:24:07,680 --> 00:24:12,400
Maar dat viel destijds
geen enkele functionaris op.
275
00:24:12,120 --> 00:24:17,570
Hij gaf Engeland de straalmotor en
zette de luchtvaartindustrie op z'n kop.
276
00:24:17,680 --> 00:24:22,288
En dat terwijl de regering hem
niet aanmoedigde maar tegenwerkte.
277
00:24:24,320 --> 00:24:28,860
Volgens sommigen kwam dit
door z'n arbeidersafkomst...
278
00:24:28,200 --> 00:24:30,806
volgens anderen
door z'n standvastigheid.
279
00:24:30,920 --> 00:24:36,768
Op z'n vierde kreeg hij 'n modelvliegtuig.
Hij besloot piloot te worden.
280
00:24:38,240 --> 00:24:42,768
Op z'n 16e ging hij bij de RAF
als leerling-monteur.
281
00:24:42,880 --> 00:24:45,690
Hij leerde snel.
282
00:24:47,480 --> 00:24:51,166
Al snel werd hij stuntvlieger
bij de vliegshow van Hendon.
283
00:24:51,280 --> 00:24:56,207
Hij maakte ook noodlandingen
op het water, al kon hij niet zwemmen.
284
00:25:00,840 --> 00:25:04,401
Hij was niet alleen dapper
maar ook bevlogen.
285
00:25:04,520 --> 00:25:10,209
In 1928, toen Frank Whittle 21 was,
schreef hij een scriptie:
286
00:25:10,320 --> 00:25:16,168
'Toekomstige ontwikkelingen
in vliegtuigontwerp.' Dit is een kopie.
287
00:25:16,960 --> 00:25:19,884
Hij voorzag
de hele toekomst van de luchtvaart.
288
00:25:20,000 --> 00:25:24,528
Hij zag vliegtuigen met 800 km per uur
vliegen, hoog in de stratosfeer...
289
00:25:24,640 --> 00:25:28,440
waar de lucht te ijl was
voor propellers en zuigermotoren.
290
00:25:28,560 --> 00:25:30,403
Hij voorzag dat de turbine...
291
00:25:30,520 --> 00:25:34,286
de voornaamste
bron voor straalaandrijving kon zijn.
292
00:25:34,400 --> 00:25:38,166
Z'n ideeën
moeten sciencefiction hebben geleken.
293
00:25:38,280 --> 00:25:41,807
Maar hij had z'n ideeën al
wiskundig bewezen.
294
00:25:41,920 --> 00:25:47,290
Hij kreeg een tien voor z'n scriptie
en z'n docent merkte op:
295
00:25:47,400 --> 00:25:52,122
'Ik kon het niet helemaal volgen
maar ik heb geen fouten ontdekt.'
296
00:25:53,480 --> 00:25:57,724
Er bestaat een film
over de uitvinding van de straalmotor...
297
00:25:57,840 --> 00:26:01,481
waarin Whittle, de man met de snor,
zichzelf speelt.
298
00:26:01,600 --> 00:26:05,730
Heb je ooit patent aangevraagd?
- Daar weet ik niets van.
299
00:26:05,840 --> 00:26:09,890
Weet je wat,
we maken nu meteen een ruwe schets.
300
00:26:10,000 --> 00:26:12,128
Prima. Wat gaan we doen?
301
00:26:12,240 --> 00:26:18,900
Jij maakt een betere schets en ik
neem het schrijfwerk voor m'n rekening.
302
00:26:18,120 --> 00:26:24,651
In 1930 nam de pas 22-jarige Whittle
patent op een straalturbine.
303
00:26:24,760 --> 00:26:29,641
Het betreft een adembenemend elegant
en simpel ontwerp.
304
00:26:29,760 --> 00:26:32,969
Brandstofinjectie en -verbranding
verhit de lucht...
305
00:26:33,800 --> 00:26:36,840
die uitzet en een turbine aandrijft.
306
00:26:36,200 --> 00:26:40,649
Hij wilde een motor met slechts
één bewegend onderdeel bouwen...
307
00:26:40,760 --> 00:26:44,924
in plaats van honderden,
zoals bij zuigermotoren.
308
00:26:54,560 --> 00:26:57,166
Dit is de Rolls-Royce Merlin-motor...
309
00:26:57,280 --> 00:27:01,490
die de Spitfires en Hurricanes
in de Slag om Engeland aandreef.
310
00:27:02,280 --> 00:27:05,409
Indrukwekkend maar inefficiënt...
311
00:27:05,520 --> 00:27:09,684
en op de grens van
wat zuigers en propellers konden doen.
312
00:27:10,600 --> 00:27:14,446
Whittles straalmotor
had geen propeller of zuigers.
313
00:27:14,560 --> 00:27:21,409
Hij gebruikte enkel stuwkracht.
Je kon er hoger en sneller mee vliegen.
314
00:27:21,520 --> 00:27:26,162
Er rest genoeg energie om
een snelle stuwstraal te doen ontstaan.
315
00:27:27,800 --> 00:27:31,725
Het ministerie was al tevreden
met de conventionele techniek.
316
00:27:31,840 --> 00:27:35,287
Dus toen Whittles patent
in 1935 verstreek...
317
00:27:35,400 --> 00:27:38,802
wilde het dit niet
voor vijf pond verlengen.
318
00:27:41,600 --> 00:27:45,491
Anderen
waren echter wel geïnteresseerd.
319
00:27:48,520 --> 00:27:51,967
Het patent
kwam in nazi-Duitsland terecht...
320
00:27:52,800 --> 00:27:57,484
waar Hans von Ohain z'n eigen
turbineaandrijving ging ontwikkelen...
321
00:27:57,600 --> 00:28:03,840
in de hypermoderne Heinkelfabriek
in Warnemünde aan de Baltische kust.
322
00:28:04,840 --> 00:28:08,731
Het werd een wedloop:
Heinkel en Von Ohain...
323
00:28:08,840 --> 00:28:11,320
tegen Whittle en Power Jets Ltd...
324
00:28:11,440 --> 00:28:15,889
opgericht met privésteun
in een verlaten gieterij in Coventry.
325
00:28:18,320 --> 00:28:25,681
Whittle deed de eerste test in april 1937,
vijf maanden eerder dan Von Ohain.
326
00:28:28,800 --> 00:28:30,481
Maar wie zou als eerste vliegen?
327
00:28:31,640 --> 00:28:37,900
Antwoord: Hans von Ohain
en de Duitsers, op 27 augustus 1939...
328
00:28:37,200 --> 00:28:39,362
met de Heinkel 178.
329
00:28:42,560 --> 00:28:46,360
Maar het toestel
kon maar zes minuten vliegen...
330
00:28:46,480 --> 00:28:51,800
en na enkele vluchten
moest de motor worden gereviseerd.
331
00:28:52,320 --> 00:28:55,881
Frank Whittles motor
was direct een succes.
332
00:29:02,480 --> 00:29:07,771
Dit is de eerste productiestraalmotor
waarmee de Meteor werd uitgerust.
333
00:29:07,880 --> 00:29:11,805
De lucht wordt in de inlaat versneld...
334
00:29:11,920 --> 00:29:18,201
komt deze verbrandingskamers binnen
en gaat dan naar de turbinekamer...
335
00:29:18,320 --> 00:29:25,408
waar het versneld wordt uitgestoten
en zo komt het toestel vooruit.
336
00:29:25,520 --> 00:29:27,966
Starten maar.
337
00:29:39,800 --> 00:29:43,608
Eindelijk was het ministerie
geïnteresseerd. Rolls-Royce ook.
338
00:29:44,720 --> 00:29:50,841
In juli 1944 dreven Whittles motoren
Meteor-jagers van de RAF aan...
339
00:29:50,960 --> 00:29:56,364
die Londen verdedigden tegen de V-1,
de vliegende bom.
340
00:30:07,800 --> 00:30:11,486
Dit had Whittle in gedachten
toen hij z'n scriptie schreef:
341
00:30:11,600 --> 00:30:17,369
Een toestel dat op 50.000 voet
kon vliegen, met 1000 km per uur.
342
00:30:24,720 --> 00:30:30,489
Ik zit hier letterlijk op nog geen
halve meter van twee straalmotoren.
343
00:30:32,800 --> 00:30:39,524
De buitengewone acceleratiekracht
drukt je in je stoel.
344
00:30:42,880 --> 00:30:47,283
Er beweegt dus maar één onderdeel.
Geniaal, die Whittle.
345
00:30:54,680 --> 00:30:58,446
1944 was een cruciaal jaar in de oorlog.
346
00:30:59,320 --> 00:31:05,680
De geallieerden zouden een van de
grootste invasies aller tijden uitvoeren.
347
00:31:06,400 --> 00:31:11,486
Turings mensen gingen door
met het kraken van de Duitse codes.
348
00:31:11,600 --> 00:31:13,648
Ze lazen geheime berichten...
349
00:31:13,760 --> 00:31:19,483
en verzekerden dat D-day voor Hitler
als een verrassing zou komen.
350
00:31:19,600 --> 00:31:24,731
De invasie zou slagen maar
er vielen ontstellend veel slachtoffers.
351
00:31:25,440 --> 00:31:29,525
Gelukkig was er
hulp voor de gewonden.
352
00:31:29,640 --> 00:31:34,430
De ontdekking van penicilline
is een legende geworden...
353
00:31:34,160 --> 00:31:38,529
maar zoals bij zoveel legenden
is de waarheid heel anders.
354
00:31:44,760 --> 00:31:48,606
Ik ben bioloog en ik ben geboeid
door Alexander Fleming...
355
00:31:48,720 --> 00:31:51,530
en zijn ontdekking van penicilline.
356
00:31:51,640 --> 00:31:56,900
Dit is het St Mary's-ziekenhuis
bij Paddington Station in Londen.
357
00:31:56,120 --> 00:32:00,489
Fleming kwam hier terug
nadat hij in WO I als arts had gediend.
358
00:32:00,600 --> 00:32:04,969
Hij was erop gebrand
een middel tegen infecties te vinden.
359
00:32:05,800 --> 00:32:08,607
Hier valt een bijzonder verhaal
over te vertellen.
360
00:32:08,720 --> 00:32:14,523
In september 1928 kwam er
een schimmelspore dit vertrek binnen.
361
00:32:14,640 --> 00:32:21,171
Hoe? Misschien door de deur, of door
het raam, of aan iemands schoenen.
362
00:32:22,520 --> 00:32:27,686
Waar hij ook vandaan kwam, hij
belandde op een petrischaal als deze.
363
00:32:27,800 --> 00:32:32,601
De petrischaal bevatte nog
gelei en voedingsstoffen.
364
00:32:34,400 --> 00:32:38,568
Fleming was een groot geleerde
maar ook een sloddervos.
365
00:32:38,680 --> 00:32:43,561
Hij had wat glaasjes laten staan
toen hij op vakantie ging.
366
00:32:45,160 --> 00:32:51,167
Toen hij terugkwam,
zat het glaasje onder de stafylokokken.
367
00:32:51,280 --> 00:32:55,330
Dat was normaal.
Deze komen overal voor.
368
00:32:55,440 --> 00:33:00,446
Wat niet normaal was, was de plek
waar deze vreemde schimmel groeide.
369
00:33:00,560 --> 00:33:04,849
De schimmel had de groei
van omliggende bacteriën gestopt.
370
00:33:06,800 --> 00:33:10,168
Fleming dacht
dat deze schimmel wellicht...
371
00:33:10,280 --> 00:33:13,727
een stof aanmaakte
die de bacteriën doodde.
372
00:33:14,520 --> 00:33:17,444
Dit zou de geschiedenis veranderen.
373
00:33:17,560 --> 00:33:21,485
Hiermee begon
het tijdperk van de antibiotica.
374
00:33:24,360 --> 00:33:27,409
Wat was het talent
van Alexander Fleming?
375
00:33:27,520 --> 00:33:34,510
Pasteur zei al dat het toeval
de voorbereide geest gunstig gezind is.
376
00:33:34,160 --> 00:33:41,169
Fleming was in WO I al voorbereid. Hij
had mensen aan infecties zien sterven.
377
00:33:41,280 --> 00:33:48,243
In de jaren '20 zocht hij naar manieren
om de groei van bacteriën te remmen.
378
00:33:48,360 --> 00:33:52,445
Toen die spore bij toeval
op z'n glaasje terechtkwam...
379
00:33:52,560 --> 00:33:56,281
was hij al voorbereid om
over het belang ervan na te denken...
380
00:33:56,400 --> 00:33:59,324
en te zien waar dit toe kon leiden.
381
00:34:00,800 --> 00:34:05,700
De groene schimmel die
op dat glaasje groeide, was penicilline.
382
00:34:05,120 --> 00:34:10,889
Hij wilde zien of dit echt een stof
aanmaakte die bacteriën doodde...
383
00:34:11,000 --> 00:34:17,246
die mensen besmetten. Hij filterde de
vloeistof waar de schimmel in groeide...
384
00:34:17,360 --> 00:34:22,844
en behandelde daarmee allerlei
bacteriën die mensen infecteerden.
385
00:34:22,960 --> 00:34:28,330
De vloeistof bleek veel
van deze bacteriën te kunnen doden.
386
00:34:29,680 --> 00:34:33,401
Het doodde de veroorzakers
van longontsteking, difterie...
387
00:34:33,520 --> 00:34:39,846
syfilis en gonorroe. Hij had dus
een mogelijk nieuwe manier in handen...
388
00:34:39,960 --> 00:34:43,362
waarmee deze ziekten
konden worden behandeld.
389
00:34:44,320 --> 00:34:48,410
Penicilline
leek een wondermiddel te zijn...
390
00:34:48,160 --> 00:34:53,121
maar Fleming kon niet genoeg maken
voor proeven op dieren of mensen.
391
00:34:53,240 --> 00:34:58,201
En z'n proeven duidden erop dat 't toch
niet bij levende wezens zou werken.
392
00:34:58,320 --> 00:35:05,124
Daarom stuurde hij stalen naar andere
labs en ging door met ander onderzoek.
393
00:35:05,240 --> 00:35:10,451
En zo bleef het meer dan tien jaar stil
rond penicilline.
394
00:35:13,000 --> 00:35:18,643
De Australiër Howard Florey pikte
het onderzoek naar penicilline weer op...
395
00:35:18,760 --> 00:35:21,809
en hij loste het productieprobleem op.
396
00:35:21,920 --> 00:35:27,689
Hier, in dit Britse lab tijdens de oorlog,
met alle gebreken en rantsoeneringen...
397
00:35:27,800 --> 00:35:32,169
lukte het Florey en z'n collega's
wat Fleming niet was gelukt:
398
00:35:32,280 --> 00:35:37,889
Genoeg penicilline kweken en winnen
voor proeven op levende wezens.
399
00:35:38,680 --> 00:35:42,605
Toen ze genoeg hadden,
konden ze het op muizen testen.
400
00:35:42,720 --> 00:35:46,167
Ze besmetten acht muizen
met bacteriën.
401
00:35:46,280 --> 00:35:50,444
Vier muizen kregen wel penicilline
en vier niet.
402
00:35:50,560 --> 00:35:54,201
Binnen een dag
waren de vier zonder penicilline dood...
403
00:35:54,320 --> 00:35:59,870
en de andere vier
renden rond in hun kooien.
404
00:35:59,200 --> 00:36:04,730
Penicilline werkte bij muizen,
dus waarschijnlijk ook bij mensen.
405
00:36:06,360 --> 00:36:10,763
Maar een mens is 3000 keer zwaarder
dan een muis.
406
00:36:10,880 --> 00:36:16,110
Om een mens te behandelen, was dus
3000 keer zoveel penicilline nodig.
407
00:36:17,320 --> 00:36:23,123
Ze kweekten het in ziekenhuissteken
en toen die op waren, in aarden potten.
408
00:36:26,800 --> 00:36:30,850
Dit is het Radcliffe-ziekenhuis.
Het is nu dicht...
409
00:36:30,200 --> 00:36:36,287
maar hier testten Florey en z'n collega's
voor het eerst penicilline op een mens...
410
00:36:36,400 --> 00:36:39,165
in de hoop hem te kunnen genezen.
411
00:36:39,280 --> 00:36:44,969
Agent Albert Alexander had z'n gezicht
opengehaald aan een doorn...
412
00:36:45,800 --> 00:36:47,242
en de wond was gaan ontsteken.
413
00:36:48,800 --> 00:36:54,929
De zware ontsteking vrat
aan z'n gezicht. Hij was al een oog kwijt.
414
00:36:55,560 --> 00:37:00,771
Florey had net genoeg penicilline
om hem te behandelen.
415
00:37:00,880 --> 00:37:05,408
Eerst hielp de penicilline
maar toen raakte deze op.
416
00:37:05,520 --> 00:37:11,840
Ze probeerden het uit z'n urine te
filteren en het hem weer toe te dienen.
417
00:37:12,800 --> 00:37:16,210
Maar er was te weinig.
Na vijf dagen kreeg hij een terugval.
418
00:37:16,320 --> 00:37:22,123
Hij ging achteruit en stierf vervolgens.
Maar de theorie was bewezen:
419
00:37:22,240 --> 00:37:26,600
Penicilline werkte
en als ze er meer van konden maken...
420
00:37:26,120 --> 00:37:28,930
hadden ze
een wondermedicijn in handen.
421
00:37:36,320 --> 00:37:43,727
Maar het was 1941 . Londen en de grote
industriesteden lagen onder vuur.
422
00:37:43,840 --> 00:37:47,128
Massaproductie
van een onbeproefd medicijn...
423
00:37:47,240 --> 00:37:51,245
had weinig prioriteit
bij de medicijnfabrikanten.
424
00:37:51,360 --> 00:37:55,810
Florey nam penicilline
daarom mee naar de VS...
425
00:37:55,200 --> 00:37:58,921
waar de wil en het geld voor productie
wel aanwezig waren.
426
00:37:59,400 --> 00:38:05,844
Via massaproductie wordt in de VS
steeds meer penicilline gemaakt...
427
00:38:07,120 --> 00:38:12,445
En zo was er op D-day, op 6 juni 1944...
428
00:38:12,560 --> 00:38:16,870
genoeg penicilline
om elke soldaat te behandelen...
429
00:38:16,200 --> 00:38:20,569
die bij de invasie en bij de opmars
naar Berlijn gewond raakte.
430
00:38:26,760 --> 00:38:33,166
Zoals veel grote ontdekkingen was
penicilline het werk van veel mensen.
431
00:38:33,280 --> 00:38:39,526
Hetzelfde geldt voor de ontdekking
hoe een atoom kan worden gesplitst.
432
00:38:40,160 --> 00:38:45,326
Drie generaties Britse geleerden
hebben aan dit probleem gewerkt.
433
00:38:45,440 --> 00:38:50,526
Toen het was gelukt, kon men bommen
maken die de oorlog deden eindigen...
434
00:38:50,640 --> 00:38:54,486
maar die de mens tevens
een nieuwe, ontzaglijke macht gaven.
435
00:38:54,880 --> 00:39:01,206
De atoombom was het hoogtepunt van
enkele zeer belangrijke ontdekkingen:
436
00:39:01,320 --> 00:39:06,884
De inzichten en experimenten die
de structuur van het atoom blootlegden.
437
00:39:10,440 --> 00:39:15,731
Dit verhaal brengt ons
bij drie generaties Britse geleerden...
438
00:39:15,840 --> 00:39:19,765
in het Cavendish-laboratorium
in Cambridge.
439
00:39:19,880 --> 00:39:25,410
In 1899
ontdekte J.J. Thomson het elektron.
440
00:39:25,520 --> 00:39:31,687
21 jaar later identificeerde
z'n student Ernest Rutherford het proton.
441
00:39:32,400 --> 00:39:38,900
In 1932 droeg Rutherford de fakkel over
aan James Chadwick...
442
00:39:38,120 --> 00:39:40,327
die het neutron identificeerde.
443
00:39:40,440 --> 00:39:45,287
Dat jaar bouwden Cockcroft en Walton
een lineaire versneller...
444
00:39:45,400 --> 00:39:47,482
en splitsten de atoomkern...
445
00:39:47,600 --> 00:39:52,527
die hun voorgangers
in 33 jaar in elkaar hadden gezet.
446
00:39:52,640 --> 00:39:56,870
De prestaties van al deze mannen
zijn enorm.
447
00:39:56,200 --> 00:40:01,127
Maar veel fysici tonen een bijzonder
respect voor het werk van een man...
448
00:40:01,240 --> 00:40:05,643
wiens naam minder bekend is:
Paul Dirac.
449
00:40:05,760 --> 00:40:09,890
Hij ontdekte
een groot geheim van het universum.
450
00:40:12,360 --> 00:40:17,924
Paul Dirac is niet bepaald een begrip
maar dat zou hij wel moeten zijn.
451
00:40:18,400 --> 00:40:25,490
Dirac klinkt niet Brits maar hij was wel
Brit en bovendien een fysicus pur sang.
452
00:40:25,160 --> 00:40:30,769
Hij was bezeten
van schoonheid, eenvoud en wiskunde.
453
00:40:30,880 --> 00:40:34,851
Hij zei ooit
dat God, toen Hij de wereld schiep...
454
00:40:34,960 --> 00:40:37,281
prachtige wiskunde gebruikte.
455
00:40:37,400 --> 00:40:43,567
Toen hij God zei, bedoelde hij mogelijk
de natuur: hij was verstokt atheïst.
456
00:40:44,640 --> 00:40:48,361
Dirac was beslist een bijzonder mens.
457
00:40:48,480 --> 00:40:52,530
Hij zei ooit:
Als kind heb ik nooit liefde gekend.
458
00:40:52,640 --> 00:40:56,850
Er gaan ook veel verhalen rond
over z'n vreemde gedrag.
459
00:40:56,960 --> 00:41:00,328
Hij had eens
een flinke discussie met z'n vrouw.
460
00:41:00,440 --> 00:41:04,889
Ten slotte zei zij:
Wat zou je doen als ik de benen nam?
461
00:41:05,000 --> 00:41:11,870
Hij dacht even na en zei toen:
Ik zou zeggen: Tot ziens, schat.
462
00:41:11,840 --> 00:41:15,447
Er werd geopperd
dat hij wellicht autistisch was.
463
00:41:15,560 --> 00:41:21,363
Als dit zo was, dan hielp dit hem wellicht
zich te concentreren op natuurkunde.
464
00:41:24,400 --> 00:41:28,246
Dirac werkte hier, in Cambridge,
in het Cavendish-lab...
465
00:41:28,360 --> 00:41:32,843
naast kernfysici
als Rutherford en Chadwick.
466
00:41:32,960 --> 00:41:38,460
Zijn werk transformeerde het werk
van vele fysici die na hem kwamen.
467
00:41:38,160 --> 00:41:40,811
In 1928 leverde Paul Dirac...
468
00:41:40,920 --> 00:41:45,369
een van de grootste wiskundige
prestaties uit de geschiedenis:
469
00:41:45,480 --> 00:41:47,847
De Diracvergelijking.
470
00:41:47,960 --> 00:41:50,281
Zie dit niet als een vergelijking...
471
00:41:50,400 --> 00:41:55,850
maar meer als sleutel tot
de diepste werking van het universum.
472
00:41:56,560 --> 00:42:02,522
Dirac had uitgewerkt wat elektronen
doen en dit ziet er zo uit:
473
00:42:02,640 --> 00:42:07,601
Deze vergelijking brengt twee
natuurkundige theorieën bijeen:
474
00:42:07,720 --> 00:42:13,409
De kwantummechanica, die de wereld
op atomair niveau beschrijft...
475
00:42:13,520 --> 00:42:17,206
en Einsteins
speciale relativiteitstheorie...
476
00:42:17,320 --> 00:42:22,690
die de wereld beschrijft van dingen die
zich met bijna de lichtsnelheid bewegen.
477
00:42:24,360 --> 00:42:29,491
Met deze vergelijking
kreeg Dirac in 1933 een Nobelprijs.
478
00:42:29,600 --> 00:42:34,300
Hij wilde de prijs niet
want hij had de pest aan publiciteit.
479
00:42:34,120 --> 00:42:39,923
Maar het schijnt dat Rutherford,
die er in 1908 een had gekregen...
480
00:42:40,400 --> 00:42:45,604
hem ervan overtuigde dat de publiciteit
bij een weigering veel erger zou zijn.
481
00:42:45,720 --> 00:42:47,961
Hij ging dus maar akkoord.
482
00:42:48,800 --> 00:42:55,567
De Diracvergelijking voorspelde ook iets
bizars wat nog nooit was waargenomen.
483
00:42:55,680 --> 00:42:58,968
Niemand geloofde of wist
dat het bestond.
484
00:42:59,800 --> 00:43:02,926
Maar volgens Diracs berekeningen
moest het bestaan.
485
00:43:03,400 --> 00:43:06,886
Dat vreemde iets was antimaterie.
486
00:43:07,520 --> 00:43:10,922
Wetenschappers menen
dat bij de oerknal...
487
00:43:11,400 --> 00:43:15,967
bijna evenveel antimaterie
als materie ontstond.
488
00:43:17,680 --> 00:43:20,889
De wereld die wij kennen,
bestaat uit materie.
489
00:43:21,000 --> 00:43:23,651
Waar is
al die antimaterie dan gebleven?
490
00:43:23,760 --> 00:43:28,840
Het is een van de onbeantwoorde
vragen van de wetenschap.
491
00:43:28,200 --> 00:43:32,728
Als je antimaterie zou samenbrengen
met materie...
492
00:43:32,840 --> 00:43:35,320
zou er veel energie vrijkomen.
493
00:43:38,520 --> 00:43:41,603
Dan is het maar goed
dat men bij het CERN...
494
00:43:41,720 --> 00:43:46,442
in 30 jaar slechts tienmiljardste gram
wisten te creëren.
495
00:43:49,640 --> 00:43:54,680
Paul Dirac was een van de grootste
theoretische kernfysici...
496
00:43:54,800 --> 00:43:56,928
sinds Isaac Newton.
497
00:43:57,400 --> 00:44:01,967
Zijn vergelijking regelt de natuurkunde
goeddeels en de scheikunde helemaal.
498
00:44:02,800 --> 00:44:06,768
Als hij haar had kunnen patenteren,
zou hij steenrijk zijn geweest.
499
00:44:06,880 --> 00:44:12,364
Elke televisie en computer
zou hem royalty's hebben opgeleverd.
500
00:44:16,720 --> 00:44:20,964
In 1945 deelden Alexander Fleming
en Howard Florey...
501
00:44:21,800 --> 00:44:23,731
met Floreys collega Ernst Chain...
502
00:44:23,840 --> 00:44:27,765
de Nobelprijs
voor hun ontdekking van penicilline.
503
00:44:30,600 --> 00:44:33,251
Frank Whittle streek neer in de VS...
504
00:44:33,360 --> 00:44:38,161
waar hij bevriend raakte met
z'n oude Duitse rivaal Hans von Ohain.
505
00:44:39,200 --> 00:44:41,680
Jaren later merkte Von Ohain op...
506
00:44:41,800 --> 00:44:46,488
dat als Whittle steun had gekregen,
WO II misschien nooit was uitgebroken.
507
00:44:46,600 --> 00:44:50,730
Hitler zou hebben getwijfeld
aan z'n Luftwaffe.
508
00:44:50,840 --> 00:44:56,165
Na de oorlog ging Engelands
radarpionier in Canada wonen.
509
00:44:56,280 --> 00:44:59,762
In de jaren '60
kreeg de toen bejaarde Watson-Watts...
510
00:44:59,880 --> 00:45:04,886
een bekeuring
van een agent met een radarpistool.
511
00:45:05,000 --> 00:45:10,325
Hij zei: Als ik had geweten wat jij ermee
zou doen, had ik het nooit bedacht.
512
00:45:12,120 --> 00:45:17,286
En Alan Turing? Na de oorlog ging hij
naar de universiteit van Manchester...
513
00:45:17,400 --> 00:45:21,860
waar hij computerkunde
en programmeren ontwikkelde...
514
00:45:21,200 --> 00:45:24,682
tot z'n raadselachtige dood in 1954.
515
00:45:25,480 --> 00:45:30,725
Was het zelfmoord, een ongeluk
of moord?
516
00:45:30,840 --> 00:45:36,768
Het aannemelijkst is natuurlijk
het zelfmoordoordeel van de schouwer.
517
00:45:36,880 --> 00:45:39,850
Turing had alle reden
om ongelukkig te zijn.
518
00:45:39,960 --> 00:45:44,648
In 1952 werd hij veroordeeld
wegens homoseksueel gedrag.
519
00:45:44,760 --> 00:45:51,245
Hij mocht kiezen: celstraf, of chemische
castratie door hormooninjecties.
520
00:45:51,360 --> 00:45:55,445
Daar kreeg hij borsten van.
Geen wonder dat hij depressief was.
521
00:45:55,560 --> 00:45:59,804
Wat het ook was,
zijn dood op pas 41 -jarige leeftijd...
522
00:45:59,920 --> 00:46:03,481
was een tragedie
in de geschiedenis van de wetenschap.
523
00:46:03,600 --> 00:46:07,844
Als iemand de toekomst
had uitgevonden, was hij het wel.
524
00:46:07,960 --> 00:46:11,169
Maar die heeft hij
niet meer mogen meemaken.
525
00:46:20,200 --> 00:46:25,100
De volgende keer: na alle
eerder geleverde grootse prestaties...
526
00:46:25,120 --> 00:46:27,771
restten er nog twee belangrijke vragen:
527
00:46:27,880 --> 00:46:33,569
Hoe is het heelal ontstaan,
en wat is het geheim van het leven?
528
00:46:33,680 --> 00:46:36,160
Waarom ben je zo bezeten van God?
529
00:47:02,360 --> 00:47:06,365
Vertaling: Subs Media
NN1
47459
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof