Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:06,400 --> 00:00:08,646
Laat me je terugvoeren in de tijd...
2
00:00:08,760 --> 00:00:12,810
naar een plek zonder
de wonderen van de moderne wereld.
3
00:00:13,840 --> 00:00:16,889
500 jaar geleden
was de aarde duister.
4
00:00:17,000 --> 00:00:20,561
Het was een wereld
van mysterie en bijgeloof.
5
00:00:30,160 --> 00:00:33,403
Maar toen veranderde
de wetenschap alles.
6
00:00:42,680 --> 00:00:46,241
Deze serie verhaalt
over de Britse wetenschappers...
7
00:00:46,360 --> 00:00:48,601
die de wereld hebben veranderd.
8
00:00:51,000 --> 00:00:55,850
We laten enkele wetenschappers
en uitvinders van vandaag...
9
00:00:55,200 --> 00:00:57,806
over hun helden vertellen.
10
00:00:59,400 --> 00:01:00,849
Starten maar.
11
00:01:00,960 --> 00:01:05,900
Het legde een geheel nieuwe
microscopische wereld bloot.
12
00:01:05,200 --> 00:01:07,601
Hitte was Thomsons grootse idee.
13
00:01:07,720 --> 00:01:10,371
Ik vind Hunter een echte held.
14
00:01:10,480 --> 00:01:15,247
Spannende mogelijkheden.
- Hij zette de wetenschap op de kaart.
15
00:01:16,280 --> 00:01:20,205
Groot-Brittannië heeft
een rijk wetenschappelijk verleden...
16
00:01:20,320 --> 00:01:23,403
waar de meeste mensen
weinig van afweten.
17
00:01:24,320 --> 00:01:27,244
We willen daar
verandering in brengen...
18
00:01:27,360 --> 00:01:30,489
en de wetenschap
weer laten meetellen.
19
00:01:32,200 --> 00:01:34,567
De wereld zit vol wonderen.
20
00:01:34,680 --> 00:01:39,490
Maar ze worden wonderlijker
door de ogen van de wetenschap.
21
00:01:55,280 --> 00:01:58,443
Ons verhaal begon in de 17e eeuw...
22
00:01:58,560 --> 00:02:03,441
met het groepje mannen dat het geheim
van de zwaartekracht ontrafelde.
23
00:02:03,560 --> 00:02:07,884
De volgende generatie
paste wetenschap toe op de wereld.
24
00:02:08,000 --> 00:02:12,528
Met stoom zetten ze
de Industriële Revolutie in gang.
25
00:02:12,640 --> 00:02:17,806
We willen je vertellen over hun
opvolgers, zes ambitieuze mensen...
26
00:02:17,920 --> 00:02:22,130
die door middel van wetenschap
de wereld verlichtten.
27
00:02:22,240 --> 00:02:24,925
De beginfase was voorbij.
28
00:02:26,000 --> 00:02:31,643
In de 19e eeuw dacht men in het groot:
grote machines, grote ondernemingen.
29
00:02:31,760 --> 00:02:36,209
En grote ideeën over energie,
evolutie en techniek.
30
00:02:37,840 --> 00:02:41,208
De basis was gelegd,
de show kon beginnen.
31
00:02:49,680 --> 00:02:55,840
DE LICHTEN GAAN AAN
32
00:02:58,920 --> 00:03:01,491
Stel dat je in 1800 leefde...
33
00:03:01,600 --> 00:03:06,891
en iemand bood je een tocht aan
in zo'n nieuwe waterstofballon.
34
00:03:07,000 --> 00:03:10,447
Je zou vooral boerderijen
en akkers zien.
35
00:03:10,560 --> 00:03:14,724
Er waren geen spoorwegen.
Een brief werd te paard bezorgd.
36
00:03:16,800 --> 00:03:23,331
Overdag bulderden stoommachines,
maar dan werd het donker.
37
00:03:25,000 --> 00:03:28,400
Maar dat zou weldra gaan veranderen.
38
00:03:33,320 --> 00:03:39,646
In 1813 liep een jongeman
door Albemarle Street in Londen.
39
00:03:39,760 --> 00:03:43,731
Hij zou die dag beginnen
bij de Royal Institution.
40
00:03:43,840 --> 00:03:46,446
Hij heette Michael Faraday...
41
00:03:46,560 --> 00:03:51,880
en als iemand de wereld verlicht heeft,
was hij het wel.
42
00:03:52,960 --> 00:03:57,443
Dit is z'n portret, vastgelegd
door middel van fotografie.
43
00:03:57,600 --> 00:04:02,300
Hij was toen in de 50,
en een vooraanstaand wetenschapper.
44
00:04:02,120 --> 00:04:06,603
Maar dat had wel strijd
en genialiteit gevergd.
45
00:04:06,720 --> 00:04:10,645
Faraday kwam uit een arm gezin.
Z'n vader was smid...
46
00:04:10,760 --> 00:04:14,731
en de jonge Michael was in de leer
bij een boekbinder.
47
00:04:14,840 --> 00:04:18,322
Hij las daar
wetenschappelijke essays...
48
00:04:18,440 --> 00:04:23,606
en raakte met name gefascineerd
door elektriciteit.
49
00:04:26,440 --> 00:04:30,490
In de vroege 19e eeuw
was dit een mysterie.
50
00:04:30,600 --> 00:04:34,200
Ze zagen het in de lucht,
boven hun hoofd.
51
00:04:34,120 --> 00:04:36,646
Er waren zelfs primitieve batterijen.
52
00:04:38,440 --> 00:04:41,330
Maar niemand wist hoe het werkte...
53
00:04:41,440 --> 00:04:45,525
en hoe je het voor een nuttig doel
kon gebruiken.
54
00:04:46,920 --> 00:04:50,242
Faraday wilde daar
verandering in brengen.
55
00:04:51,240 --> 00:04:56,644
Faraday gebruikte experimenten
om z'n denkwijze uiteen te zetten.
56
00:04:56,760 --> 00:05:00,970
Op 3 september 1821
verzamelde hij enkele materialen...
57
00:05:01,800 --> 00:05:05,688
en maakte iets wat grote gevolgen
had. Dit is mijn versie ervan.
58
00:05:05,800 --> 00:05:09,430
Een kommetje kwik,
een magneet middenin...
59
00:05:09,160 --> 00:05:12,528
en een stuk koper,
verbonden met een batterij.
60
00:05:12,640 --> 00:05:15,883
Als ik de draad verbind...
61
00:05:16,000 --> 00:05:19,561
zie je de koperen staaf
om de magneet draaien.
62
00:05:23,000 --> 00:05:27,210
Er zijn magnetische krachten actief
bij de magneet...
63
00:05:27,320 --> 00:05:30,510
en ook bij de koperen staaf.
64
00:05:30,160 --> 00:05:34,882
De één stoot de ander af.
Zo ontstaat een draaiende beweging.
65
00:05:36,000 --> 00:05:40,210
Je zou het niet zeggen, maar
dit is de eerste elektrische motor.
66
00:05:41,920 --> 00:05:48,405
Faraday had iets bijzonders gemaakt
van twee heel algemene dingen.
67
00:05:48,520 --> 00:05:52,844
Hij had de stroom van de batterij
gecombineerd...
68
00:05:52,960 --> 00:05:57,170
met de aantrekking en afstoting
van de magneet.
69
00:05:58,640 --> 00:06:03,441
De interactie leverde
mechanische arbeid op...
70
00:06:03,560 --> 00:06:06,882
in de vorm
van een ronddraaiend stuk draad.
71
00:06:08,920 --> 00:06:13,721
Faraday had laten zien hoe je
met elektriciteit een motor maakte.
72
00:06:13,840 --> 00:06:19,927
Nu moest er een manier komen om
stroom te genereren zonder batterij.
73
00:06:20,400 --> 00:06:25,171
Het kostte Faraday jaren, maar toen
vond hij een eenvoudige methode.
74
00:06:25,280 --> 00:06:28,648
Met een magneet
en een spoel vol draad...
75
00:06:28,760 --> 00:06:33,163
creëerde hij stroom
door magnetische inductie.
76
00:06:33,280 --> 00:06:37,968
Als ik de magneet door de spoel
heen beweeg, creëer ik spanning.
77
00:06:41,400 --> 00:06:47,207
In 1831 vond Faraday de dynamo uit.
Daarmee veranderde ons leven voorgoed.
78
00:06:49,960 --> 00:06:55,649
In z'n werkplaats had Faraday als
eerste elektriciteit bruikbaar gemaakt.
79
00:06:55,760 --> 00:07:01,403
Nu konden er turbines komen en
steden worden verlicht en verwarmd.
80
00:07:01,520 --> 00:07:07,926
Het zou allerlei apparaten stroom
leveren, van tv's tot hartslagmonitoren.
81
00:07:09,920 --> 00:07:15,600
Maar pas decennia later zouden
Faradays theoretische ideeën...
82
00:07:15,120 --> 00:07:17,726
gevolgen hebben voor de wereld.
83
00:07:23,760 --> 00:07:30,325
Faradays vinding werd toegepast in
deze vuurtoren aan de kust van Kent.
84
00:07:32,520 --> 00:07:38,687
De vuurtoren van South Foreland was
gebouwd voor de schepen bij Dover...
85
00:07:38,800 --> 00:07:42,930
zodat die de zandbanken
voor de kust konden omzeilen.
86
00:07:44,800 --> 00:07:50,531
Faraday werd adviseur van
het toezichtsorgaan van vuurtorens.
87
00:07:50,640 --> 00:07:54,326
Hij wilde de lampen
elektrisch aandrijven...
88
00:07:54,440 --> 00:07:58,764
en liet een elektromagnetische
generator installeren.
89
00:07:58,880 --> 00:08:03,920
In december 1858 werd South Foreland
de eerste vuurtoren ter wereld...
90
00:08:04,400 --> 00:08:06,281
met een elektrische lamp.
91
00:08:14,640 --> 00:08:20,170
Op den duur kregen vuurtorens
door het hele land elektrisch licht.
92
00:08:20,280 --> 00:08:25,127
Ze spaarden levens en lieten zien
wat je met deze energie kon doen.
93
00:08:29,240 --> 00:08:34,246
Maar het is een hele stap van een
generator die één lamp laat branden...
94
00:08:34,360 --> 00:08:37,204
naar het verlichten van een stad.
95
00:08:37,320 --> 00:08:42,645
Het zou de genialiteit van anderen
vergen om met Faradays vinding...
96
00:08:42,760 --> 00:08:46,207
de hele wereld van stroom te voorzien.
97
00:08:48,760 --> 00:08:55,245
In een tijd van grote ideeën torent één
boven alle andere uit: de evolutieleer.
98
00:08:56,680 --> 00:09:00,480
Het verklaart hoe wij zijn ontstaan...
99
00:09:00,160 --> 00:09:03,323
en hoe alle levende wezens
verbonden zijn.
100
00:09:03,440 --> 00:09:08,890
Eén man is bekend om z'n theorie,
Charles Darwin.
101
00:09:10,120 --> 00:09:16,844
Iemand die altijd in z'n schaduw
bleef staan, is ook belangrijk:
102
00:09:16,960 --> 00:09:22,922
De victoriaanse ontdekkingsreiziger
en verzamelaar Alfred Russel Wallace.
103
00:09:33,800 --> 00:09:38,100
Wallace verdient niet alleen
blijvende bewondering...
104
00:09:38,120 --> 00:09:45,527
omdat hij los van Darwin de theorie
van natuurlijke selectie heeft bedacht...
105
00:09:45,640 --> 00:09:51,647
maar ook omdat hij zo sportief was
over het auteurschap van dat idee.
106
00:09:53,440 --> 00:09:58,367
Hij was een moedig man met
een avontuurlijk en moeilijk leven...
107
00:09:58,480 --> 00:10:04,761
dat hij zelf koos,
zonder financieel of sociaal voordeel.
108
00:10:05,640 --> 00:10:12,444
Dit contrast tussen de twee geeft
een fascinerende draai aan het verhaal.
109
00:10:13,840 --> 00:10:19,483
Wallace had twee broers. Hij werd
geboren in dit huis in South Wales.
110
00:10:19,600 --> 00:10:22,888
Het gezin kwam uit de middenklasse...
111
00:10:23,000 --> 00:10:29,201
maar Wallaces vader
deed onverstandige speculaties...
112
00:10:29,320 --> 00:10:32,802
en het familiekapitaal slonk geleidelijk.
113
00:10:34,160 --> 00:10:39,564
Charles Darwin, die 14 jaar ouder was,
kwam uit een rijke familie...
114
00:10:39,680 --> 00:10:43,446
die hem geldelijke steun
en stabiliteit bood.
115
00:10:44,520 --> 00:10:50,163
Dankzij z'n connecties
kon hij de reis op de Beagle maken...
116
00:10:50,280 --> 00:10:53,204
die hem zoveel inspiratie zou leveren.
117
00:10:54,200 --> 00:10:58,683
Toen Darwin terugkeerde
in z'n comfortabele huis...
118
00:10:58,800 --> 00:11:03,100
woonde de 13-jarige Wallace
bij z'n broer, een aannemer.
119
00:11:03,120 --> 00:11:07,444
Z'n opleiding was voorbij,
z'n toekomst was onzeker.
120
00:11:12,240 --> 00:11:14,527
Hij moest de kost verdienen...
121
00:11:14,640 --> 00:11:19,362
en een jaar later ging hij in de leer
bij een landmeter.
122
00:11:20,960 --> 00:11:24,851
Dat werk zou grote impact hebben
op z'n wereld.
123
00:11:24,960 --> 00:11:29,409
Het buitenleven beviel hem.
Hij leerde werken met een sextant.
124
00:11:29,520 --> 00:11:35,607
Hij begon de natuur te verkennen,
geïnspireerd door Darwins geschriften.
125
00:11:42,800 --> 00:11:46,244
Wallace begon zichzelf te trainen
als naturalist.
126
00:11:46,360 --> 00:11:51,480
Hij volgde Darwins advies op
en begon met planten.
127
00:11:51,160 --> 00:11:53,891
Hij bouwde een eigen herbarium op.
128
00:11:54,000 --> 00:12:00,360
Hij verkende de wereld van de kevers
en ging ze verzamelen, net als Darwin.
129
00:12:00,480 --> 00:12:05,930
Hij bestudeerde een verhandeling
over de classificatie van dieren.
130
00:12:06,400 --> 00:12:10,887
Hij begon diersoorten te rangschikken
in geslachten en ordes.
131
00:12:11,000 --> 00:12:16,211
Hij begon zich af te vragen hoe
verschillen tussen de soorten ontstaan.
132
00:12:22,560 --> 00:12:27,851
Dit waren precies de vragen
die de oudere Darwin bezighielden.
133
00:12:27,960 --> 00:12:35,480
Darwin zag verschillen tussen dieren
die op een ander eiland leefden.
134
00:12:35,160 --> 00:12:42,123
Thuis vroeg hij zich af of die verschillen
door de generaties heen ontstonden...
135
00:12:42,240 --> 00:12:48,486
waardoor één voorouder vele
uiteenlopende afstammelingen kreeg.
136
00:12:48,600 --> 00:12:52,924
Als dat zo was, waarom
traden die verschillen dan op?
137
00:12:53,400 --> 00:12:57,900
Veel mensen geloofden
dat de aarde en het leven...
138
00:12:57,200 --> 00:13:01,410
door God waren geschapen
in zes dagen.
139
00:13:02,280 --> 00:13:07,200
Darwin wist dat z'n theorie
zeer controversieel was.
140
00:13:07,120 --> 00:13:09,327
Hij publiceerde niet.
141
00:13:10,440 --> 00:13:17,483
Intussen wilde Alfred Russel Wallace
zelf onderzoek gaan verrichten.
142
00:13:17,600 --> 00:13:20,800
Wallace had een groots idee.
143
00:13:20,200 --> 00:13:26,480
Hij wist dat er veel interesse was voor
exemplaren van insecten en vogels.
144
00:13:26,160 --> 00:13:30,802
Waarom zou hij niet
grote verzamelingen aanleggen...
145
00:13:30,920 --> 00:13:35,528
terwijl hij zocht
naar de herkomst van de soorten?
146
00:13:35,640 --> 00:13:39,800
Hij vroeg natuuronderzoeker
Henry Bates mee.
147
00:13:39,120 --> 00:13:45,480
Hij spaarde geld, las over de flora
en fauna van de Amazone...
148
00:13:45,160 --> 00:13:48,687
verzamelde spullen
en introductiebrieven...
149
00:13:48,800 --> 00:13:53,203
en op 26 april 1848,
op 25-jarige leeftijd...
150
00:13:53,320 --> 00:13:59,487
vertrokken Wallace en Bates
vanuit Liverpool naar de Amazone.
151
00:14:01,160 --> 00:14:06,883
Pas vele jaren en meerdere drama's later
zouden ze terugkeren.
152
00:14:10,480 --> 00:14:16,442
Terwijl Wallace en Darwin theorieën
vormden over ons ontstaan...
153
00:14:16,560 --> 00:14:22,283
begonnen hun tijdgenoten
de samenleving te veranderen.
154
00:14:23,520 --> 00:14:28,560
De tijd van landwegen en reizen
met paard en wagen was voorbij.
155
00:14:28,680 --> 00:14:31,126
De spoorweg was gearriveerd.
156
00:14:32,440 --> 00:14:38,891
Dat was te danken aan het werk van
één man die echt groot kon denken:
157
00:14:39,000 --> 00:14:41,970
Isambard Kingdom Brunel.
158
00:14:42,800 --> 00:14:49,965
Mijn held was niet alleen een pionier.
Hij dook halsoverkop het onbekende in.
159
00:14:50,800 --> 00:14:54,961
Hij was moedig en roekeloos.
Hij was een dwangmatig risiconemer.
160
00:14:55,800 --> 00:14:59,850
Hij was altijd op zoek
naar een betere manier.
161
00:15:01,680 --> 00:15:06,208
Brunel reist als jonge ingenieur
naar Bristol...
162
00:15:06,320 --> 00:15:10,370
voor een prijsvraag om een brug
over de Avon te ontwerpen.
163
00:15:10,880 --> 00:15:15,442
Brunel spande een kabel
over de kloof...
164
00:15:15,560 --> 00:15:22,682
de eerste stap in de bouw
van de langste hangbrug aller tijden.
165
00:15:22,800 --> 00:15:25,849
Onderweg bleef het touw hangen.
166
00:15:25,960 --> 00:15:31,808
Brunel klom langs de kabel om het los
te maken, 60 meter boven de grond.
167
00:15:36,760 --> 00:15:41,840
Maar die brug was bij lange na
niet z'n grootste prestatie.
168
00:15:59,560 --> 00:16:03,645
Overal om ons heen
zijn sporen van Brunels werk.
169
00:16:03,760 --> 00:16:07,401
Van Paddington Station
tot tunnels door de rotsen:
170
00:16:07,520 --> 00:16:12,128
Uit Brunels werk spreekt
de ambitie van het tijdperk.
171
00:16:12,240 --> 00:16:15,881
Toen de spoorweg
van Londen naar Bristol af was...
172
00:16:16,000 --> 00:16:22,246
wilde hij een schip bouwen en
de route doortrekken naar New York.
173
00:16:22,360 --> 00:16:28,208
Ze bouwden het schip in 1837
en noemden haar The Great Western.
174
00:16:29,840 --> 00:16:35,324
Op haar eerste reis in 1838 bereikte
het schip New York in maar 15 dagen.
175
00:16:35,440 --> 00:16:38,603
Een triomf,
maar Brunel was niet tevreden.
176
00:16:38,720 --> 00:16:42,520
Hij was gewond geraakt
bij een brand aan boord...
177
00:16:42,640 --> 00:16:47,521
maar toch wilde hij het allemaal groter,
beter en sneller hebben.
178
00:16:47,640 --> 00:16:54,410
In juli 1839 begon hij dit schip
te bouwen, de SS Great Britain.
179
00:17:01,480 --> 00:17:07,806
De snelheid van een schip
is de wortel van de lengte maal 1,34.
180
00:17:07,920 --> 00:17:10,890
Hoe langer het is, hoe harder het gaat.
181
00:17:11,000 --> 00:17:14,971
En dus bouwde Brunel
het grootste schip ter wereld.
182
00:17:16,800 --> 00:17:19,929
Het had ook
de allergrootste motor nodig.
183
00:17:26,280 --> 00:17:32,830
1000 pk, een stoommonster,
ontworpen door Brunel zelf.
184
00:17:39,360 --> 00:17:42,443
Dit is m'n favoriete deel, de schroef.
185
00:17:42,560 --> 00:17:48,727
Schoepenraderen waren efficiënt,
totdat je een woelige zee op ging.
186
00:17:48,840 --> 00:17:50,922
Ik heb modellen gemaakt.
187
00:17:51,400 --> 00:17:57,286
Als het schip bij hoge golven
omhoog komt, zwenkt het...
188
00:17:57,400 --> 00:18:00,927
waardoor de aandrijving
zwaar belast wordt.
189
00:18:01,880 --> 00:18:06,329
De schroef zit onderaan, bij de boeg.
190
00:18:06,440 --> 00:18:11,287
Hij blijft onder water, loopt soepel
en is veel efficiënter.
191
00:18:12,720 --> 00:18:16,691
Dus koos Brunel voor schroeven.
192
00:18:17,640 --> 00:18:21,870
Hij verfijnde z'n werk
op een prachtige manier.
193
00:18:21,200 --> 00:18:25,922
Hij hield een trekwedstrijd
tussen de Rattler, met schroef...
194
00:18:26,400 --> 00:18:29,362
en de Alecto, een raderboot.
195
00:18:29,480 --> 00:18:34,930
De Rattler won. Hij testte
tientallen schroeven bij de wedstrijd.
196
00:18:36,240 --> 00:18:39,483
Dit zijn Brunels eigen werkboeken...
197
00:18:39,600 --> 00:18:46,600
waarin hij de resultaten van tests met
diverse diameters en vormen bijhield.
198
00:18:46,120 --> 00:18:53,129
Hier heeft hij ze verwerkt in een grafiek
zodat je de resultaten kunt vergelijken.
199
00:18:53,240 --> 00:18:57,211
Voor mij is dit de geboorte
van research en ontwikkeling.
200
00:18:58,440 --> 00:19:01,762
Experimenteren, testen, verfijnen.
201
00:19:01,880 --> 00:19:05,282
Dit was het begin
van de moderne techniek.
202
00:19:05,400 --> 00:19:11,248
Dit is wat Brunel uiteindelijk bedacht:
een gigantische zesbladige schroef.
203
00:19:11,360 --> 00:19:18,448
Hij is gemaakt van ijzer, weegt vier ton
en is ruim 4,50 meter in doorsnee.
204
00:19:18,560 --> 00:19:22,420
Moderne schroeven
zijn maar 5% efficiënter.
205
00:19:22,160 --> 00:19:28,281
Groot-Brittannië belandde in de wereld
van de trans-Atlantische zeereizen.
206
00:19:29,360 --> 00:19:33,445
De Great Britain werd
in juli 1843 te water gelaten.
207
00:19:33,560 --> 00:19:38,327
Het was het grootste en meest
geavanceerde schip aller tijden.
208
00:19:38,440 --> 00:19:44,800
Het was een hoogstandje van techniek
en het voer 1,5 miljoen kilometer...
209
00:19:44,920 --> 00:19:49,840
voordat het terugkeerde naar Bristol.
210
00:19:49,200 --> 00:19:53,205
Maar Brunel had nog grotere plannen.
211
00:19:55,240 --> 00:20:01,441
Medio 19e eeuw leek er geen eind
te komen aan de Britse ambitie.
212
00:20:01,560 --> 00:20:05,963
In 1851 hield Groot-Brittannië
een feest...
213
00:20:06,800 --> 00:20:08,811
en nodigde de wereld uit.
214
00:20:09,640 --> 00:20:15,900
De wereldtentoonstelling bracht
de wetenschappers van die tijd bijeen.
215
00:20:15,200 --> 00:20:19,888
Brunel zat in de commissie
die het gebouw ontwierp.
216
00:20:20,000 --> 00:20:24,688
Michael Faraday ging
over de tentoonstellingen.
217
00:20:26,800 --> 00:20:30,881
Hier werd een met stoomkracht
opgebouwde samenleving gehuldigd.
218
00:20:32,160 --> 00:20:35,323
En die zou nog machtiger worden...
219
00:20:35,440 --> 00:20:39,843
door het werk
van een andere jonge wetenschapper.
220
00:20:41,760 --> 00:20:44,843
Hij heette William Thomson.
221
00:20:55,160 --> 00:20:57,162
Thomson kwam uit Ulster.
222
00:20:57,280 --> 00:21:03,300
Hij was hoogleraar natuurfilosofie
aan de University of Glasgow.
223
00:21:03,120 --> 00:21:06,900
Hij was een victoriaanse
man van de daad.
224
00:21:06,200 --> 00:21:09,488
Hij was slim, ambitieus en vroegrijp.
225
00:21:09,600 --> 00:21:13,525
Hij ging op z'n tiende
al studeren in Glasgow...
226
00:21:13,640 --> 00:21:16,769
en hij had een ongelooflijke werklust.
227
00:21:16,880 --> 00:21:20,441
Als student had hij
een loodzwaar werkschema.
228
00:21:20,560 --> 00:21:23,131
Om 05.00 uur begon hij met lezen.
229
00:21:23,240 --> 00:21:27,609
Om 08.15 uur ging hij naar de les,
las door en deed oefeningen.
230
00:21:27,720 --> 00:21:34,888
Van 16.00 tot 19.00 uur was hij
in de kapel. Dan las hij tot 20.15 uur.
231
00:21:35,000 --> 00:21:42,361
Om 21 .00 uur ging hij naar bed.
Deze man leek wel een machine.
232
00:22:00,960 --> 00:22:04,169
Hitte was Thomsons grootse idee.
233
00:22:04,280 --> 00:22:08,171
Hij besefte dat het geen stof was...
234
00:22:08,280 --> 00:22:14,300
maar een vorm van energie die je
kon omzetten in mechanische arbeid.
235
00:22:14,120 --> 00:22:17,567
Zijn wetten
van de thermodynamica...
236
00:22:17,680 --> 00:22:22,368
gaven victoriaanse ingenieurs
een middel in handen...
237
00:22:22,480 --> 00:22:28,890
om betere machines te ontwerpen en
bouwen die geen energie verspilden.
238
00:22:36,600 --> 00:22:42,881
Omdat Thomson zich interesseerde
voor hitte, boeide kou hem ook.
239
00:22:43,000 --> 00:22:49,201
Z'n formulering van het absolute
nulpunt werd een belangrijk instrument.
240
00:22:49,320 --> 00:22:55,521
Z'n ideeën over warmteuitwisseling
worden in bijna elke discipline gebruikt.
241
00:22:56,880 --> 00:23:03,126
Maar Thomson zou al gauw even
beroemd worden om z'n uitvindingen.
242
00:23:06,480 --> 00:23:12,123
William Thomson formuleerde in 1848
z'n beroemde temperatuurschaal.
243
00:23:14,000 --> 00:23:20,690
In datzelfde jaar ondernam een
ander genie z'n eigen grote avontuur.
244
00:23:31,440 --> 00:23:35,810
Toen Wallace aankwam
in Zuid-Amerika...
245
00:23:35,200 --> 00:23:39,762
had hij geen notie van de triomfen
en rampen die zouden volgen.
246
00:23:42,200 --> 00:23:48,321
Wallace ondernam
een serie expedities met lokale hulp.
247
00:23:48,440 --> 00:23:53,367
Hij verkende de Rio Negro
tot aan de grens van Venezuela.
248
00:23:53,480 --> 00:23:58,520
Hij verzamelde vlinders, vogels,
aapjes, een kleine alligator...
249
00:23:58,640 --> 00:24:06,411
en een boa constrictor, waarvan het
gesis leek op een stoomlocomotief.
250
00:24:06,520 --> 00:24:11,686
Hij tekende alle dieren, waaronder
deze vissen uit de Rio Negro.
251
00:24:14,840 --> 00:24:19,641
Na vier jaar had hij
een enorme verzameling aangelegd.
252
00:24:19,760 --> 00:24:23,765
Sommige apen en vogels
nam hij levend mee...
253
00:24:23,880 --> 00:24:26,884
maar intussen dacht hij ook na.
254
00:24:27,000 --> 00:24:30,686
Hoe was de diversiteit
van de natuur te verklaren?
255
00:24:30,800 --> 00:24:35,100
Waarom waren dieren
van dezelfde soort verschillend?
256
00:24:35,120 --> 00:24:39,205
Door z'n exemplaren
thuis uitgebreid te bestuderen...
257
00:24:39,320 --> 00:24:42,164
hoopte hij een oplossing te vinden.
258
00:24:44,960 --> 00:24:48,681
Maar hij had geen idee
van wat er in het verschiet lag.
259
00:24:57,800 --> 00:25:00,687
Na drie weken op zee
vloog het schip in brand.
260
00:25:00,800 --> 00:25:06,648
Wallace kon alleen wat tekeningen
meenemen in de reddingssloep.
261
00:25:06,760 --> 00:25:11,641
Van daaruit zag hij z'n levende apen
en papegaaien omkomen.
262
00:25:11,760 --> 00:25:18,928
Al z'n andere tekeningen, dagboeken
en monsters gingen ten onder.
263
00:25:19,400 --> 00:25:23,728
Wallace dreef tien dagen
in een open boot voor hij werd gered.
264
00:25:23,840 --> 00:25:26,650
Hij schreef dan ook aan een vriend:
265
00:25:26,760 --> 00:25:31,448
Je begrijpt dat ik gelatenheid
nodig heb om m'n lot te dragen...
266
00:25:31,560 --> 00:25:34,131
met geduld en gelijkmoedigheid.
267
00:25:37,240 --> 00:25:43,646
Intussen was Charles Darwin bezig
met een studie van eendenmossels...
268
00:25:43,760 --> 00:25:46,491
om een reputatie op te bouwen.
269
00:25:46,600 --> 00:25:51,162
Z'n ideeën ontwikkelden zich.
Toch publiceerde hij niet.
270
00:25:52,760 --> 00:25:59,600
Wallace moest opnieuw beginnen. Hij
ging naar huis om geld in te zamelen.
271
00:26:00,200 --> 00:26:05,684
Hij bleef nadenken over de oorzaak
van de verschillen tussen diersoorten.
272
00:26:08,760 --> 00:26:12,560
Anderhalf jaar later
kon hij weer op reis gaan...
273
00:26:12,680 --> 00:26:16,730
dit keer naar Azië,
de Maleisische archipel.
274
00:26:17,720 --> 00:26:20,849
Hier bereikte hij z'n doorbraak.
275
00:26:20,960 --> 00:26:24,601
Toen hij op een dag
met malaria in z'n hut lag...
276
00:26:24,720 --> 00:26:27,451
kreeg hij inspiratie.
277
00:26:29,000 --> 00:26:34,245
Opeens herinnerde hij zich
Malthus' essay over bevolking...
278
00:26:34,360 --> 00:26:39,764
met de nadruk op overbevolking
en hoe die zichzelf reguleerde...
279
00:26:39,880 --> 00:26:42,963
door oorlog, hongersnood en ziekte.
280
00:26:43,800 --> 00:26:48,371
Wallace realiseerde zich
dat het zo ook in de natuur ging.
281
00:26:48,480 --> 00:26:53,486
Dit mechanisme moest de aanpassing
van de soorten in gang zetten.
282
00:26:56,320 --> 00:27:00,410
In de strijd om het bestaan,
schreef Wallace...
283
00:27:00,160 --> 00:27:04,529
zouden de sterkste, slimste
of snelste individuen...
284
00:27:04,640 --> 00:27:08,486
hun kenmerken doorgeven
aan nieuwe generaties...
285
00:27:08,600 --> 00:27:12,127
waardoor de soort verbeterde.
286
00:27:12,240 --> 00:27:18,202
Binnen twee uur had hij een theorie.
Hij schreef er twee avonden aan...
287
00:27:18,320 --> 00:27:23,420
en vervolgens stuurde hij die op
naar Charles Darwin.
288
00:27:28,560 --> 00:27:34,900
Darwin reageerde op de brief met een
mengeling van verbazing en wanhoop.
289
00:27:34,200 --> 00:27:39,525
Het was alsof hij z'n eigen theorie las,
die hij nog niet had gepubliceerd.
290
00:27:39,640 --> 00:27:44,567
Moest hij nu Wallace voorrang geven,
wat wel zo eerlijk was...
291
00:27:44,680 --> 00:27:50,562
of de theorie zelf opeisen
en een onverkwikkelijke ruzie riskeren?
292
00:27:50,680 --> 00:27:55,481
Tot overmaat van ramp
had Darwins zoontje roodvonk.
293
00:27:55,600 --> 00:27:58,206
Hij zou waarschijnlijk sterven.
294
00:27:58,320 --> 00:28:02,882
Wanhopig vroeg hij z'n vrienden
Hooker en Lyell om advies.
295
00:28:03,000 --> 00:28:08,689
Lyell stelde voor dat ze de theorieën
samen zouden presenteren.
296
00:28:10,400 --> 00:28:15,725
Ze kozen een bijeenkomst
van de Linnean Society...
297
00:28:15,840 --> 00:28:20,687
in juli 1858.
Darwin noch Wallace was aanwezig.
298
00:28:20,800 --> 00:28:26,910
Wallace was nog in Indonesië
en Darwin begroef z'n zoon.
299
00:28:28,640 --> 00:28:34,841
Nu zou de wereld voor het eerst horen
hoe het leven was ontstaan.
300
00:28:36,840 --> 00:28:39,684
Men hield zich aan de chronologie.
301
00:28:39,800 --> 00:28:45,523
Eerst kwam Darwins paper van 1844,
toen z'n brief aan Asa Grey van 1857...
302
00:28:45,640 --> 00:28:48,644
en tot slot Wallaces paper van 1858:
303
00:28:48,760 --> 00:28:54,369
Over de Neiging van Soorten zich te
Onderscheiden van het Originele Type.
304
00:28:55,320 --> 00:28:59,848
Voor zo'n grote gebeurtenis
sloeg het niet erg in.
305
00:28:59,960 --> 00:29:04,450
Een vriend schreef
dat de interesse intens was...
306
00:29:04,160 --> 00:29:07,323
maar dat het onderwerp te nieuw was...
307
00:29:07,440 --> 00:29:11,490
om zomaar geaccepteerd te worden.
308
00:29:12,800 --> 00:29:16,210
Zelfs de voorzitter
was niet onder de indruk.
309
00:29:16,320 --> 00:29:22,885
In z'n jaarverslag schreef hij dat er
in 1858 geen vondsten waren gedaan...
310
00:29:23,000 --> 00:29:29,420
die direct een revolutie veroorzaakten
in hun tak van wetenschap.
311
00:29:32,160 --> 00:29:35,562
Wallace was verrukt over de lezing.
312
00:29:35,680 --> 00:29:42,529
Ik vond, schreef hij, dat ze me meer lof
toezwaaiden dan ik verdiende.
313
00:29:42,640 --> 00:29:47,726
Wallace heeft nooit enige jaloezie
getoond jegens Darwin.
314
00:29:47,840 --> 00:29:54,883
Hij vond dat zijn bijdrage het niet
haalde bij Darwins Origin of Species.
315
00:29:55,000 --> 00:30:00,689
Hij was dankbaar dat hij Darwin had
mogen aansporen om het te schrijven.
316
00:30:00,800 --> 00:30:03,406
Hij verzon de term 'darwinisme'...
317
00:30:03,520 --> 00:30:07,923
en beschreef zichzelf
als 'darwinistischer dan Darwin'.
318
00:30:16,520 --> 00:30:22,562
Beiden waren meer bezig
met de waarheid dan met commercie.
319
00:30:22,680 --> 00:30:27,846
Maar de wetenschap dacht wel
dat ze de wereld kon veroveren.
320
00:30:29,960 --> 00:30:34,443
Faradays elektriciteit effende de weg.
321
00:30:34,560 --> 00:30:40,886
Met elektrische impulsen werden
berichten verstuurd over korte afstand.
322
00:30:41,960 --> 00:30:45,430
Maar het vereiste Thomsons ambitie...
323
00:30:45,160 --> 00:30:49,802
om het ware potentieel van
de nieuwe techniek te gebruiken.
324
00:30:49,920 --> 00:30:55,848
Als Thomson niet lesgaf, was hij
aan het experimenteren met telegrafie.
325
00:30:55,960 --> 00:30:59,681
Daarbij verstuur je berichten
met stroom.
326
00:30:59,800 --> 00:31:04,806
Het was de eerste commerciële
toepassing van z'n theoretische werk.
327
00:31:07,320 --> 00:31:12,201
Bij telegrafie vertaal je berichten
in elektrische impulsen...
328
00:31:12,320 --> 00:31:17,531
om ze door een draad te sturen
en daarna terug te vertalen.
329
00:31:17,640 --> 00:31:21,167
Nu doen we dat voortdurend
per telefoon...
330
00:31:21,280 --> 00:31:24,363
maar toen was het iets revolutionairs.
331
00:31:25,480 --> 00:31:32,329
In de jaren 1850 kwamen er telegraaf-
netwerken in heel Europa en Amerika.
332
00:31:32,440 --> 00:31:37,820
Maar er was nog één terrein
niet veroverd: de oceaan.
333
00:31:40,280 --> 00:31:44,444
Thomson had
een uiterst ambitieus idee:
334
00:31:44,560 --> 00:31:50,203
Een kabel door de oceaan leggen en
Groot-Brittannië en Amerika verbinden.
335
00:31:51,000 --> 00:31:56,689
De problemen waren immens.
Hoe moest je zo'n draad fabriceren?
336
00:31:56,800 --> 00:31:59,849
Hoe moest je hem beschermen
op de bodem?
337
00:31:59,960 --> 00:32:05,729
De combinatie van theoretische en
praktische problemen trok hem aan.
338
00:32:06,800 --> 00:32:10,850
In 1857 voer Thomson mee
met de eerste expeditie...
339
00:32:10,960 --> 00:32:15,900
maar na een paar honderd kilometer
brak de kabel.
340
00:32:15,200 --> 00:32:18,807
Het jaar daarop hadden ze succes...
341
00:32:18,920 --> 00:32:22,322
maar na een maand
begaf de kabel het.
342
00:32:24,800 --> 00:32:26,162
Thomson deed onderzoek.
343
00:32:26,280 --> 00:32:31,730
Het leek erop dat het signaal
niet door zo'n dunne kabel kon komen.
344
00:32:31,840 --> 00:32:35,242
Maar er was één man
die hem kon helpen:
345
00:32:35,360 --> 00:32:39,810
Michael Faraday,
de goeroe van de elektriciteit.
346
00:32:39,200 --> 00:32:43,808
Dankzij hem ontwikkelde Thomson
een kabel die beter werkte...
347
00:32:43,920 --> 00:32:47,970
met dikkere koperdraden
en meer isolatie.
348
00:32:48,840 --> 00:32:54,404
Hij vond ook een apparaat uit
dat de signalen kon ontvangen.
349
00:32:55,760 --> 00:32:59,480
Dit is Thomsons galvanometer.
350
00:32:59,160 --> 00:33:05,800
Hij is heel gevoelig en kan minuscule
fluctuaties in elektriciteit waarnemen.
351
00:33:05,120 --> 00:33:08,966
Het waren
die minuscule veranderingen...
352
00:33:09,800 --> 00:33:13,510
die berichten door de oceaan
vervoerden.
353
00:33:13,160 --> 00:33:17,563
Je liet de stroom
door de galvanometer gaan.
354
00:33:17,680 --> 00:33:21,446
Er zit een spiegeltje in
met magneten eraan...
355
00:33:21,560 --> 00:33:24,882
dat een beetje bewoog
door de stroom.
356
00:33:25,000 --> 00:33:29,289
Aan de mate waarin licht
bewoog als het weerkaatste...
357
00:33:29,400 --> 00:33:33,564
wist je heel precies
hoeveel stroom erdoorheen ging.
358
00:33:34,600 --> 00:33:39,766
Nu had Thomson een groot, sterk
schip nodig om de kabel te leggen.
359
00:33:39,880 --> 00:33:44,488
Daarvoor gebruikte hij
het werk van een ander genie.
360
00:33:49,760 --> 00:33:53,845
De Great Britain was niet afdoende
geweest voor Brunel.
361
00:33:53,960 --> 00:33:57,328
Hij wilde een nog groter schip bouwen.
362
00:33:57,440 --> 00:34:00,842
Het heette de Great Eastern...
363
00:34:00,960 --> 00:34:05,124
maar Brunel had het altijd
de Great Babe genoemd.
364
00:34:08,600 --> 00:34:13,606
Niemand vroeg hem om het schip
te bouwen. Het was z'n eigen idee.
365
00:34:13,720 --> 00:34:17,247
Een stoomschip
dat zo gigantisch was...
366
00:34:17,360 --> 00:34:23,163
dat het naar Australië en terug
kon varen zonder kolen in te slaan.
367
00:34:23,280 --> 00:34:28,207
Met 210 meter zou het schip twee keer
zo groot zijn als de Great Britain.
368
00:34:28,320 --> 00:34:31,449
Het zou 4000 passagiers vervoeren.
369
00:34:32,640 --> 00:34:38,602
Hij vond de Eastern Steam Navigation
Company bereid het geld te fourneren.
370
00:34:38,720 --> 00:34:44,568
Zelf stak hij er veel energie en geld in.
371
00:34:44,680 --> 00:34:47,809
Het zou z'n laatste zeven levensjaren
beheersen.
372
00:34:51,000 --> 00:34:55,369
De bouw is opgetekend
in deze opmerkelijke foto's...
373
00:34:55,480 --> 00:34:57,721
maar er waren vele problemen.
374
00:34:57,840 --> 00:35:03,131
Bij de tewaterlating werd een
werknemer gegrepen door een lier...
375
00:35:03,240 --> 00:35:08,167
en doodgemangeld voor het oog
van een gruwelend publiek.
376
00:35:11,200 --> 00:35:17,401
Dit is de laatste foto van Brunel, aan
boord van de Great Eastern, in 1859.
377
00:35:18,440 --> 00:35:22,525
Je ziet dat hij niet in orde is.
De spanning eiste haar tol.
378
00:35:22,640 --> 00:35:28,440
Twee uur later stortte hij in.
Hij kon niet mee op de eerste reis.
379
00:35:29,960 --> 00:35:35,205
Tijdens die reis werd de Great Babe
achtervolgd door pech.
380
00:35:37,880 --> 00:35:41,680
Voor Dungeness vond vooraan
een explosie plaats.
381
00:35:41,800 --> 00:35:45,964
Vijf stokers kwamen om,
anderen raakten gewond.
382
00:35:46,800 --> 00:35:49,448
Het bericht bereikte Brunel
op z'n ziekbed...
383
00:35:49,560 --> 00:35:53,700
terwijl hij wachtte op nieuws
over z'n Great Babe.
384
00:35:53,120 --> 00:35:56,124
Zeven dagen later stierf hij.
385
00:36:01,880 --> 00:36:04,850
Maar dat was niet het einde
van het schip.
386
00:36:04,960 --> 00:36:10,910
De wedloop om de trans-Atlantische
kabel was nog niet ten einde.
387
00:36:10,200 --> 00:36:14,649
Brunels Great Babe,
met haar enorme rompen...
388
00:36:14,760 --> 00:36:20,244
zou die wedloop winnen voor het
telegraafbedrijf en William Thomson.
389
00:36:21,320 --> 00:36:24,563
Al snel omspanden kabels de wereld.
390
00:36:24,680 --> 00:36:30,840
Ze maakten contact met
de verre Britse gebiedsdelen mogelijk.
391
00:36:30,200 --> 00:36:35,923
Daarvoor kostte het weken
voordat een bericht een land bereikte.
392
00:36:36,400 --> 00:36:39,886
Nu werd het
in enkele ogenblikken verstuurd.
393
00:36:40,000 --> 00:36:44,642
Dit had grote gevolgen
voor het grijpen van criminelen...
394
00:36:44,760 --> 00:36:47,570
en het versnellen van diplomatie.
395
00:36:47,680 --> 00:36:52,846
William Thomson
werd voor z'n werk geridderd.
396
00:36:52,960 --> 00:36:57,648
Hij werd Lord Kelvin,
maar daarmee hield het niet op.
397
00:36:59,400 --> 00:37:03,121
Sinds Faraday ontdekte
hoe je stroom genereert...
398
00:37:03,240 --> 00:37:09,486
had niemand een generator gebouwd
die meer dan één huis kon verlichten.
399
00:37:09,600 --> 00:37:16,768
Nu werd Thomson gevraagd stroom te
helpen opwekken uit de Niagara Falls.
400
00:37:16,880 --> 00:37:19,121
Hij vond het prachtig...
401
00:37:19,240 --> 00:37:25,202
en in 1895 werd een hydro-elektrische
elektriciteitscentrale geopend...
402
00:37:25,320 --> 00:37:29,245
met Faradays ontdekking,
Thomsons talent...
403
00:37:29,360 --> 00:37:33,809
en een grote hoeveelheid
19e-eeuws ondernemerschap.
404
00:37:35,800 --> 00:37:43,400
In 1902 opende Thomson de eerste
Britse industriële elektriciteitscentrale.
405
00:37:43,520 --> 00:37:47,525
Nu konden eindelijk
de lichten gaan branden.
406
00:37:51,240 --> 00:37:58,442
60 jaar eerder had Michael Faraday
ontdekt hoe je stroom kunt opwekken.
407
00:37:58,560 --> 00:38:02,963
Mensen als Thomson hadden er
de wereld mee verbonden...
408
00:38:03,800 --> 00:38:06,527
en landen met elkaar laten praten.
409
00:38:06,640 --> 00:38:12,488
Er was nog een victoriaans genie
dat misschien groter was dan de rest.
410
00:38:14,360 --> 00:38:21,642
Men zegt dat Einstein drie portretten
aan de muur had hangen op Princeton.
411
00:38:21,760 --> 00:38:27,449
De eerste was van Isaac Newton,
de tweede van Michael Faraday.
412
00:38:27,560 --> 00:38:32,282
De derde was de natuurkundige
der natuurkundigen...
413
00:38:32,400 --> 00:38:37,486
de man wiens werk wereldwijde
communicatie mogelijk maakte:
414
00:38:37,600 --> 00:38:40,331
James Clerk Maxwell.
36672
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Akan
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Northern Sotho
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof