Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:10,840 --> 00:00:14,620
Za�to smo ovde? Odakle dolazimo?
2
00:00:14,640 --> 00:00:17,925
Ovo su neka od najistrajnijih pitanja.
3
00:00:17,960 --> 00:00:22,960
Bitan deo ljudske prirode predstavlja
�elja za pronala�enjem odgovora.
4
00:00:28,760 --> 00:00:35,360
Poreklo toga mo�emo pratiti stotinama hiljada
godina unazad sve do praskozorja �ove�anstva,
5
00:00:35,400 --> 00:00:39,720
ali u stvarnosti na�a se pri�a
prote�e mnogo dalje u pro�lost.
6
00:00:39,755 --> 00:00:43,520
Na�a pri�a po�inje sa po�etkom univerzuma.
7
00:00:47,520 --> 00:00:51,440
A on je po�eo pre 13,7 milijardi godina.
8
00:00:55,320 --> 00:00:59,000
Danas je ispunjen sa vi�e
od sto milijardi galaksija,
9
00:00:59,035 --> 00:01:03,320
od kojih svaka sadr�i
stotine milijardi zvezda.
10
00:01:08,800 --> 00:01:15,520
U ovoj seriji �elim ispri�ati tu pri�u
zato �to smo i mi deo univerzuma.
11
00:01:15,555 --> 00:01:20,000
Njegova pri�a je i na�a.
12
00:01:22,280 --> 00:01:25,485
To je pri�a koju ne bismo
mogli ispri�ati
13
00:01:25,520 --> 00:01:30,400
da nema jedne stvari koja nas �vrsto
povezuje sa na�im ogromnim kosmosom.
14
00:01:30,435 --> 00:01:32,520
Svetlost.
15
00:01:34,800 --> 00:01:38,365
Svetlost nam otkriva sva �uda
univerzuma u njihovom punom sjaju.
16
00:01:38,400 --> 00:01:46,160
Zvezde koje sjaje svetlo��u hiljadu
Sunaca i ogromne kovitlaju�e galaksije,
17
00:01:46,195 --> 00:01:50,845
ali svetlost je tako�e glasnik
iz davno zaboravljenih vremena.
18
00:01:50,880 --> 00:01:58,880
Svetlosni zraci iz tih dalekih mesta pri�aju
nam pri�u o poreklu i evoluciji univerzuma.
19
00:01:58,920 --> 00:02:04,960
Pomo�u svetlosti mo�emo sagledati
celokupnu istoriju univerzuma.
20
00:02:05,040 --> 00:02:12,180
Mo�emo otkriti kako je sve po�elo i
videti kako je svetlost udahnula �ivot u nas.
21
00:02:47,840 --> 00:02:51,805
Ovo je hram Karnak u Egiptu.
22
00:02:51,840 --> 00:02:56,325
Ovaj ogromni kompleks izgradili
su drevni faraoni.
23
00:02:56,360 --> 00:03:03,600
Podignut je u �ast boga Amuna Ra,
boga svih bogova, boga Sunca.
24
00:03:08,840 --> 00:03:11,245
Ovo obo�avanje dosti�e svoj vrhunac
25
00:03:11,280 --> 00:03:15,700
tokom jednog prolaznog trenutka
u solarnom kalendaru,
26
00:03:15,735 --> 00:03:20,120
doga�aja koji traje tek ne�to
vi�e od jednog minuta.
27
00:03:25,160 --> 00:03:29,080
Ovaj hram je izgra�en tako da bude
poravnat sa astronomskim doga�ajem
28
00:03:29,180 --> 00:03:33,920
koji se de�ava samo jednom godi�nje, sa
izlaskom Sunca tokom zimskog solsticijuma.
29
00:03:33,955 --> 00:03:37,677
Solsticijum na latinskom zna�i
"Sunce stoji mirno"
30
00:03:37,712 --> 00:03:41,365
Kako Zemlja kru�i oko Sunca,
kako godina prolazi,
31
00:03:41,400 --> 00:03:46,240
tako se pomera ta�ka iznad koje se
na isto�nom horizonta Sunce ra�a.
32
00:03:46,275 --> 00:03:52,000
U Egiptu tokom leta Sunce
izlazi iz onog smera,
33
00:03:52,035 --> 00:03:55,085
a zatim, kao leto prelazi u jesen,
34
00:03:55,120 --> 00:04:00,285
jesen u zimu, ta�ka iznad koje
izlazi Sunce se pomera,
35
00:04:00,320 --> 00:04:09,960
sve do 21. decembra u 06:30, kada
Sunce izlazi izme�u stubova ovog hrama.
36
00:04:51,400 --> 00:04:54,520
Samo jednom godi�nje
tokom vi�e od 3.000 godina
37
00:04:54,555 --> 00:04:57,277
Sunce izlazi izme�u dva stuba
38
00:04:57,312 --> 00:05:00,000
i prosipa svoju svetlost u hram.
39
00:05:03,560 --> 00:05:07,085
Evo ga, svetlost na�e zvezde
40
00:05:07,120 --> 00:05:10,800
spu�ta se prema dole niz
ovu veli�anstvenu strukturu.
41
00:05:12,000 --> 00:05:16,005
Mo�ete doslovno osetiti
istoriju ovog mesta
42
00:05:16,040 --> 00:05:20,765
i vrlo lako zaboraviti
da je 3.500 godina staro.
43
00:05:20,800 --> 00:05:27,600
Zna�i 1500. godine p.n.e. najmo�niji
�ovek na planeti, faraon Egipta,
44
00:05:27,635 --> 00:05:32,517
stajao bi ovde 21. decembra
svake godine
45
00:05:32,552 --> 00:05:37,400
samo da bi pozdravio i osetio svetlost
46
00:05:37,435 --> 00:05:40,520
koju je poslao Amuna Ra.
47
00:05:54,560 --> 00:05:58,320
Ovaj trenutak kome su se
Egip�ani instinktivno klanjali
48
00:05:58,355 --> 00:06:01,560
sada razumemo do najsitnijih detalja.
49
00:06:05,440 --> 00:06:08,045
Kako Zemlja putuje kroz Solarni sistem
50
00:06:08,080 --> 00:06:13,200
tako je obasipa svetlost zvezde
koja se nalazi u njegovom sredi�tu.
51
00:06:19,380 --> 00:06:26,000
Ova svetlost prevaljuje udaljenost
od oko 150 miliona kilometara.
52
00:06:30,880 --> 00:06:35,640
I tokom zimske kratkodnevnice ta
svetlost se uliva u hram u Karnaku.
53
00:06:39,840 --> 00:06:44,640
Ova zgrada je najveli�anstvenija
struktura koju sam video.
54
00:06:44,675 --> 00:06:47,165
Nije izgra�ena u ljudskim proporcijama.
55
00:06:47,200 --> 00:06:51,720
Izgra�ena je u proporcijama bogova,
ta�nije jednog boga.
56
00:06:51,755 --> 00:06:55,365
A to je Amuna Ra, bog Sunca.
57
00:06:55,400 --> 00:07:00,540
Kada Sunce utone iza horizonta
i kada se spusti no�
58
00:07:00,575 --> 00:07:05,680
pred na�im o�ima zasija
univerzum prepun zvezda.
59
00:07:22,440 --> 00:07:26,305
Danas vi�e ne gradimo
hramove posve�ene Suncu,
60
00:07:26,340 --> 00:07:31,280
danas gradimo ma�ine koje nam omogu�uju da
zavirimo u dubine univerzuma kao nikada pre,
61
00:07:31,315 --> 00:07:36,080
sve do dalekih zvezda u na�oj
galaksiji pa �ak i dalje.
62
00:07:46,120 --> 00:07:51,480
U no�i kao �to je ova na nebu ima oko
2.500 zvezda koje su vidljive golim okom,
63
00:07:51,560 --> 00:07:56,200
ali kad smo po�eli graditi
teleskope umesto hramova,
64
00:07:56,235 --> 00:07:59,500
otkrili smo da ih ima mnogo vi�e.
65
00:08:06,560 --> 00:08:09,445
Zvezde koje vidimo na no�nom nebu
66
00:08:09,480 --> 00:08:13,320
ustvari su Sunca koja se nalaze
u na�oj galaksiji, u Mle�nom putu.
67
00:08:14,720 --> 00:08:18,680
Kako se udaljavamo od Sunca,
ono postepeno bledi
68
00:08:18,715 --> 00:08:23,565
i postaje samo jedna ta�ka
u moru zvezda.
69
00:08:23,600 --> 00:08:27,840
Danas znamo da smo otprilike
na pola puta od centra
70
00:08:27,875 --> 00:08:30,125
ove prelepe kosmi�ke strukture.
71
00:08:30,160 --> 00:08:34,925
Iako su ovi svetovi udaljeni
mnogo miliona kilometara,
72
00:08:34,960 --> 00:08:38,000
zahvaljuju�i njihovoj svetlosti,
mi ih poznajemo veoma dobro.
73
00:08:38,035 --> 00:08:42,560
Ovi svetlosni talasi su
glasnici iz celog univerzuma.
74
00:08:42,595 --> 00:08:46,680
Preko njih smo otkrili �uda
na�e galaksije.
75
00:08:48,440 --> 00:08:50,720
Ovo je maglina Laguna.
76
00:08:54,360 --> 00:08:59,880
Ovaj oblak pra�ine i gasa iz daljine
izgleda prelepo i spokojno.
77
00:09:05,680 --> 00:09:09,840
Ali ovo je ustvari pe�nica gde
se stvaraju nove zvezde.
78
00:09:23,040 --> 00:09:27,360
Maglina Laguna nalazi se na
5.000 svetlosnih godina od Zemlje,
79
00:09:27,395 --> 00:09:30,565
ali jo� uvek se mo�e videti golim okom
80
00:09:30,600 --> 00:09:32,845
zato �to zauzima prostor od
100 svetlosnih godina
81
00:09:32,880 --> 00:09:39,440
i �to je iz njenog sredi�ta
sija mlada zvezda,
82
00:09:39,475 --> 00:09:43,280
d�in po imenu Her�el 36.
83
00:09:47,160 --> 00:09:52,550
Ova novoro�ena zvezda je
20 puta masivnija od na�eg Sunca
84
00:09:52,585 --> 00:09:57,940
i ima mnogo ve�u temperaturu
koja njenu svetlost boji u plavo.
85
00:10:03,240 --> 00:10:06,320
U na�oj galaksiji postoje i ve�e zvezde.
86
00:10:08,360 --> 00:10:11,720
Na 7.500 svetlosnih godina od Zemlje
87
00:10:11,721 --> 00:10:15,721
nalazi se zvezda naspram koje
Her�el 36 izgleda kao patuljak.
88
00:10:20,120 --> 00:10:23,480
Zove se Eta Karina.
89
00:10:27,680 --> 00:10:31,960
Ta �udovi�na zvezda je 100 puta
masivnija od na�eg Sunca,
90
00:10:31,995 --> 00:10:36,365
i sija oko 4 miliona puta sjajnije
91
00:10:36,400 --> 00:10:41,800
�to je �ini jednom od najsjajnijih
zvezda u Mle�nom putu.
92
00:10:57,760 --> 00:11:04,940
Sve �to znamo o tom neverovatnom
svetu saznali smo iz svetlosnih talasa.
93
00:11:10,120 --> 00:11:13,320
Na�a galaksija je simfonija svetlosti.
94
00:11:19,000 --> 00:11:24,100
U Mle�nom putu se nalazi
200 milijardi zvezda,
95
00:11:24,160 --> 00:11:27,965
ali na�a galaksija je samo po�etak.
96
00:11:28,000 --> 00:11:33,200
Na svaku od ovih zvezda dolazi njih jo�
milijardu izvan na�eg univerzuma.
97
00:11:40,920 --> 00:11:44,960
Preko nezamislivo ogromnog prostora
svetlosti nam je omogu�ila da
98
00:11:44,995 --> 00:11:48,017
otputujemo do najudaljenijih galaksija,
99
00:11:48,052 --> 00:11:51,040
da vidimo ro�enje i umiranje zvezda.
100
00:11:59,680 --> 00:12:05,440
Bez obzira koliko daleko sledili svetlost,
bez obzira koliko milijardi kilometara pre�li
101
00:12:05,475 --> 00:12:10,320
priroda svetlosti nam omogu�ava da
nastavimo dalje u tom rasko�nom putovanju.
102
00:12:10,355 --> 00:12:14,877
I kada pogledamo gore,
mi ustvari gledamo u pro�lost.
103
00:12:14,912 --> 00:12:19,400
Ti drevni svetlosni zraci su
glasnici iz daleke pro�losti
104
00:12:19,435 --> 00:12:23,217
koji u sebi nose pri�u,
105
00:12:23,252 --> 00:12:27,000
pri�u o poreklu univerzuma.
106
00:12:28,640 --> 00:12:31,125
Da bi pro�itali tu pri�u,
107
00:12:31,160 --> 00:12:35,120
da bi videli kako nas to svetlost
mo�e vratiti u pro�lost
108
00:12:35,155 --> 00:12:39,080
moramo prvo razumeti jedno od
njenih osnovnih svojstava.
109
00:12:39,115 --> 00:12:41,280
Njenu brzinu.
110
00:13:03,360 --> 00:13:07,125
Sve u univerzumu
ima ograni�enje brzine,
111
00:13:07,160 --> 00:13:11,440
�ak i nematerijalne pojave
kao �to su talasi zvuka i svetla.
112
00:13:12,960 --> 00:13:16,680
Ova ograni�enja brzine
su vrlo stvarne fizi�ke barijere
113
00:13:16,715 --> 00:13:19,205
i imaju duboke posledice
114
00:13:19,240 --> 00:13:22,205
za na�e razumevanje univerzuma.
115
00:13:22,240 --> 00:13:26,720
Danas �u probati probiti
jednu od tih prepreka.
116
00:13:32,560 --> 00:13:34,805
Ovo je Havker Hanter.
117
00:13:34,840 --> 00:13:39,200
Izgra�en je 1950. godine
kada je probijanje zvu�nog zida
118
00:13:39,235 --> 00:13:42,360
bilo na samoj granici
na�ih tehni�kih sposobnosti.
119
00:13:45,480 --> 00:13:49,725
Zvu�ni zid je neverovatno
evokativan pojam,
120
00:13:49,760 --> 00:13:53,600
ima gotovo legendaran status
u istoriji vazduhoplovstva,
121
00:13:53,635 --> 00:13:56,605
ali u su�tini i nije ne�to posebno.
122
00:13:56,640 --> 00:14:04,060
Mo�ete ga savladati uz pomo� pametnog
in�enjeringa i dosta hrabrosti.
123
00:14:04,080 --> 00:14:10,245
Razlog za�to o zvuku ne razmi�ljamo
kao o ne�emu �to ima ograni�enu brzinu
124
00:14:10,280 --> 00:14:15,040
jeste to �to je neverovatno brz u odnosu
na stvari iz na�eg svakodnevnog �ivota.
125
00:14:15,075 --> 00:14:17,965
Danas �emo poku�ati da ga probijemo.
126
00:14:18,000 --> 00:14:22,280
Poku�a�u da ga probijem pomo�u
ove veli�anstvene ma�ine.
127
00:14:25,320 --> 00:14:33,180
Na Zemlji brzina zvuka iznosi 1.200 km na
sat, �to predstavlja brzina od jednog Maha.
128
00:14:40,840 --> 00:14:44,760
Ovaj avion nije dizajniran da u
normalnom letu postigne tu brzinu,
129
00:14:44,795 --> 00:14:48,480
ali postoji na�in da leti br�e od zvuka.
130
00:14:48,481 --> 00:14:52,481
Da bi to postigli mora�emo
leteti na velikoj visini.
131
00:15:05,289 --> 00:15:09,052
Trenutno letimo brzinom od 0.85 Maha
132
00:15:09,053 --> 00:15:13,072
na visini od 5.000 metara.
133
00:15:14,463 --> 00:15:18,924
Penjemo se prili�no brzo.
134
00:15:21,926 --> 00:15:25,605
Penjemo se na 10.000 metara.
135
00:15:32,026 --> 00:15:36,606
Pribli�avamo se visini od 12.000 metara.
136
00:15:41,200 --> 00:15:45,460
Kako avion ubrzava tako po�inje da
hvata korak sa svojim zvukom.
137
00:15:45,495 --> 00:15:49,720
Zvu�ni talasi jednostavno ne mogu
dovoljno brzo da se sklone
138
00:15:49,755 --> 00:15:53,400
pa se po�inju nagomilavati u
prednjem delu aviona,
139
00:15:53,435 --> 00:15:55,325
ali da bismo bili br�i od zvu�nih talasa
140
00:15:55,360 --> 00:15:58,880
moramo iz ovog aviona izvu�i
njegov maksimum.
141
00:16:02,484 --> 00:16:07,881
I kre�emo u propadanje. - Ovako ili
onako moramo po�eti sa propadanjem.
142
00:16:11,882 --> 00:16:14,882
Okrenuti naopa�ke je dobar
na�in kao bilo koji drugi.
143
00:16:23,280 --> 00:16:26,920
Za samo nekoliko sekundi avion
probija zvu�ni zid.
144
00:16:26,955 --> 00:16:31,120
Sa zemlje se to �uje kao glasan prasak,
145
00:16:35,277 --> 00:16:37,483
Wow! Uspeli smo!
146
00:16:39,219 --> 00:16:43,084
Pravo kroz zvu�ni zid.
Uspeli smo!
147
00:16:45,585 --> 00:16:50,294
Moram priznati da je ovo bilo
prili�no napeto. Fantasti�no.
148
00:16:58,560 --> 00:17:01,805
Ovo je bila de�ija igra.
149
00:17:01,840 --> 00:17:10,720
Dobro, pun gas na visini od 13.000 metara
jeste malo druga�ija definicija de�ije igre.
150
00:17:12,760 --> 00:17:18,560
Ovaj fantasti�ni avion je dovoljno brz,
pod uslovom da ga malo pogurate,
151
00:17:18,595 --> 00:17:23,440
da pobegne sopstevenom zvuku
i savlada zvu�nu barijeru.
152
00:17:23,680 --> 00:17:26,085
Mo�ete probiti put kroz nju.
153
00:17:26,120 --> 00:17:31,000
Kod brzine svetlosti i svetlosne
barijere pri�a je sasvim druga�ija.
154
00:17:45,880 --> 00:17:49,520
Zvuk je odre�en brzinom
koju mo�emo izmeriti,
155
00:17:49,555 --> 00:17:53,160
ali hiljadama godina
su najve�i svetski umovi
156
00:17:53,195 --> 00:17:55,685
mislili da je svetlost druga�ija,
157
00:17:55,720 --> 00:18:00,280
da trenutno prevaljuje
udaljenost od objekta do oka.
158
00:18:03,080 --> 00:18:05,085
A onda, pre oko 350 godina,
159
00:18:05,120 --> 00:18:09,405
istina o svetlosti je otkrivena
kroz kombinaciju
160
00:18:09,440 --> 00:18:15,160
genijalnosti jednog �oveka
i satnog mehanizma nebesa.
161
00:18:15,195 --> 00:18:18,357
Kada je Galileo otkrio da
Jupiter ima satelite,
162
00:18:18,392 --> 00:18:21,520
astronomi su shvatili da ih
mogu iskoristiti
163
00:18:21,555 --> 00:18:24,565
kao vrlo precizan sat na nebu.
164
00:18:24,600 --> 00:18:28,580
Ovo je Sun�ev sistem,
ovde je Sunce, ovde je Zemlja,
165
00:18:28,615 --> 00:18:32,525
ovde je Jupiter, a ovde je najbli�i
Jupiterov mesec, Io.
166
00:18:32,560 --> 00:18:38,560
Znalo se da je Iu treba ta�no 42,5
sati da napravi pun krug oko Jupitera.
167
00:18:38,595 --> 00:18:45,040
Ako sa Zemlje posmatrate Io kako
se pojavljuje iza Jupitera u recimo
168
00:18:45,075 --> 00:18:49,960
pono� u utorak, onda znate
da bi se trebao ponovo pojaviti
169
00:18:49,995 --> 00:18:52,605
u 18:30 u �etvrtak poslepodne.
170
00:18:52,640 --> 00:18:57,600
Divno. Jedan od ljudi zadu�enih
za izradu preciznih tabela
171
00:18:57,635 --> 00:19:02,560
ta�nog vremena kada bi Io
trebao da se pojavi iza Jupitera
172
00:19:02,595 --> 00:19:04,937
bio je danski astronom Ole Romer.
173
00:19:04,972 --> 00:19:07,280
Ali on je primetio ne�to �udno.
174
00:19:07,315 --> 00:19:11,165
Zavisno od doba godine,
175
00:19:11,200 --> 00:19:16,805
Io se pojavljivao kasnije ili ranije
nego �to se to o�ekivalo.
176
00:19:16,840 --> 00:19:22,980
Romer je genijalno uvideo da to nema
veze sa Iovom orbitom oko Jupitera
177
00:19:23,040 --> 00:19:26,685
ve� sa orbitom Zemlje oko Sunca.
178
00:19:26,720 --> 00:19:35,340
Romer je primetio da kada se Zemlja
nalazi u neposrednoj blizini Jupitera
179
00:19:35,400 --> 00:19:38,765
Io se pojavljuje ranije
nego �to se to o�ekuje.
180
00:19:38,800 --> 00:19:43,400
Zatim, kako godina prolazi i kako
se Zemlja kre�e oko Sunca
181
00:19:43,435 --> 00:19:45,605
i udaljuje od Jupitera,
182
00:19:45,640 --> 00:19:50,480
Romer je primetio da se Io pojavljuje
kasnije nego �to se to o�ekuje.
183
00:19:50,515 --> 00:19:54,920
Shvatio da je svetlu potrebno
vreme da stigne od Jupitera
184
00:19:54,955 --> 00:19:59,320
do Zemlje, i kada je
Zemlja daleko od Jupitera,
185
00:19:59,355 --> 00:20:02,925
svetlu treba vi�e vremena
da stigne i zato
186
00:20:02,960 --> 00:20:07,000
vidite da se Io pojavljuje iza Jupitera
kasnije nego �to se to o�ekuje.
187
00:20:07,035 --> 00:20:08,965
Kada je udaljenost mala,
188
00:20:09,000 --> 00:20:15,160
svetlu je potrebno manje vremena da
stigne i vidite da se Io pojavljuje ranije
189
00:20:15,195 --> 00:20:17,245
nego �to se to o�ekuje.
190
00:20:17,280 --> 00:20:22,960
Dakle, Romer je otkrio da svetlost
ne putuje trenutno.
191
00:20:22,995 --> 00:20:26,880
Ona se kre�e kroz prostor
odre�enom brzinom.
192
00:20:35,580 --> 00:20:40,280
Ovo izvanredno opa�anje dovelo je
do merenja brzine svetlosti.
193
00:20:44,680 --> 00:20:48,045
Sada znamo da svetlost putuje
194
00:20:48,080 --> 00:20:53,160
brzinom od ta�no 299.792,458
metara u sekundi.
195
00:20:53,195 --> 00:20:56,517
To zna�i da dok ja pucnem prstima,
196
00:20:56,552 --> 00:20:59,805
svetlost je sedam puta obi�la Zemlju,
197
00:20:59,840 --> 00:21:04,860
ili da prevali deset miliona miliona
kilometara u jednoj godini,
198
00:21:04,895 --> 00:21:10,187
i to je jedinica mere koja se koristi
za merenje univerzuma.
199
00:21:10,222 --> 00:21:15,480
Deset miliona miliona kilometara
je jedna svetlosna godina.
200
00:21:20,640 --> 00:21:24,840
Brzina svetlosti predstavlja
ograni�enje brzine u univerzumu
201
00:21:24,875 --> 00:21:30,925
i ugra�ena je u samo tkivo
prostora i vremena,
202
00:21:30,960 --> 00:21:35,320
ali budu�i da svetlost putuje
odre�enom brzinom svetlosna godina
203
00:21:35,355 --> 00:21:40,780
nije samo mera za du�inu,
ona tako�e meri i vreme.
204
00:21:40,800 --> 00:21:46,400
�to je objekat udaljeniji to ga
vidimo dalje u pro�losti.
205
00:21:55,760 --> 00:21:59,125
Udaljenosti koje svetlost prevaljuje
na Zemlji relativno su kratke
206
00:21:59,160 --> 00:22:04,600
i zato vreme potrebno za svladavanje
tih udaljenosti na�e oko ne registruje,
207
00:22:08,360 --> 00:22:11,445
ali kada pogledamo u svemir
208
00:22:11,480 --> 00:22:16,360
preko astronomskih udaljenosti
na zvezde, planete i galaksije
209
00:22:16,395 --> 00:22:20,720
tada odre�ena brzina svetlosti
ima duboke posledice.
210
00:22:35,840 --> 00:22:38,520
Ovo je Tanzanija u isto�noj Africi,
211
00:22:38,555 --> 00:22:40,760
kolevka ljudskog roda.
212
00:22:42,840 --> 00:22:48,440
Ovuda su pre 2,5 miliona godina
hodali na�i najraniji preci.
213
00:22:58,400 --> 00:23:02,780
Na� evolucioni put od daleke
pro�losti do dana�njih dana
214
00:23:02,815 --> 00:23:07,160
odvijao se paralelno sa putovanjem
svetlosti sa zvezda.
215
00:23:10,640 --> 00:23:14,200
Sunce je udaljeno od Zemlje
150 miliona kilometara.
216
00:23:16,360 --> 00:23:19,685
To je veoma blizu po
kosmi�kim standardima,
217
00:23:19,720 --> 00:23:24,445
ali svetlost putuje brzinom od
300.000 km u sekundi.
218
00:23:24,480 --> 00:23:29,600
To zna�i da Sunce sada vidimo
onako kako je izgledalo u pro�losti,
219
00:23:29,635 --> 00:23:32,160
zapravo osam minuta ranije.
220
00:23:48,280 --> 00:23:52,280
Kada pogledamo dalje od Sunca,
sve do najudaljenijih zvezda,
221
00:23:52,315 --> 00:23:57,160
mi odlazimo u daleku pro�lost
kroz celu ljudsku evoluciju.
222
00:23:58,920 --> 00:24:01,645
Gledaju�i sve dublje u svemir
223
00:24:01,680 --> 00:24:04,840
ujedno gledamo sve dalje u pro�lost.
224
00:24:12,640 --> 00:24:17,200
Kako Sunce nestaje iza horizonta
i kako se no� spu�ta
225
00:24:17,235 --> 00:24:21,760
tako univerzum po�inje da se prikazuje.
226
00:24:23,440 --> 00:24:25,885
U po�etku vidite sjajne planete,
227
00:24:25,920 --> 00:24:32,520
tamo vidim Veneru, a onda se jedna
po jedna po�inju pojavljivati zvezde.
228
00:24:32,555 --> 00:24:35,720
Hiljade njih blistaju na nebu.
229
00:24:40,560 --> 00:24:45,540
A onda, kako postaje sve mra�nije,
pojavljuje se i Mle�ni put,
230
00:24:45,575 --> 00:24:50,520
velika spirala sa milijardama zvezda
koje se ni�u sve do samog
231
00:24:50,555 --> 00:24:53,920
sredi�ta na�e galaksije.
232
00:24:57,160 --> 00:25:01,640
Za mene, naj�arobnija stvar koju
mo�ete golim okom videti na nebu
233
00:25:01,675 --> 00:25:05,617
nalazi se ispod sazve��a Kasiopeje,
234
00:25:05,652 --> 00:25:09,560
zvezde koje na nebu oblikuju slovo W.
235
00:25:20,160 --> 00:25:22,080
Tamo.
236
00:25:25,840 --> 00:25:29,520
Pogledajte to.
Izgleda neverovatno.
237
00:25:31,440 --> 00:25:36,045
Taj magloviti obris nije oblak na nebu,
238
00:25:36,080 --> 00:25:41,280
to nije �ak ni gas i pra�ina u na�oj
galaksiji, to je ustvari druga galaksija.
239
00:25:41,315 --> 00:25:46,480
To je Andromeda, galaksija koja je
otprilike iste veli�ine kao i na� Mle�ni put,
240
00:25:46,515 --> 00:25:49,965
otok od stotinu milijardi zvezda
241
00:25:50,000 --> 00:25:53,480
udaljen 25 miliona miliona
miliona kilometara.
242
00:25:57,520 --> 00:26:03,200
Poput Mle�nog puta, i Andromeda je
spiralna galaksija, dve prstenaste ruke
243
00:26:03,235 --> 00:26:06,040
kru�e oko svetlom ispunjenog sredi�ta.
244
00:26:16,800 --> 00:26:21,560
Jezgro Andromede je ispunjeno
milionima starih crvenih zvezda.
245
00:26:21,595 --> 00:26:24,760
Ovde se ra�a vrlo malo novih zvezda.
246
00:26:30,320 --> 00:26:33,045
Nasuprot tome, njeni spiralni kraci blistaju
247
00:26:33,080 --> 00:26:38,080
od svetlost iz klastera
vru�ih, mladih i plavih zvezda.
248
00:26:43,560 --> 00:26:46,645
Svetlost koje se prosipa
iz ovog zvezdanog grada
249
00:26:46,680 --> 00:26:51,520
povezuje nas sa vremenom
iz pri�e o ljudskoj evoluciji.
250
00:26:55,920 --> 00:27:01,840
Svetlo koje sam zabele�io fotoaparatom
zapo�elo je putovanje pre 2,5 miliona godina.
251
00:27:01,875 --> 00:27:05,017
U to vreme na Zemlji nije bilo ljudi.
252
00:27:05,052 --> 00:27:07,746
Homo habilisi, na�i daleki preci,
253
00:27:07,781 --> 00:27:10,405
tumarali su ravnicama Afrike,
254
00:27:10,440 --> 00:27:13,085
i kako su ovi svetlosni zraci putovali
255
00:27:13,120 --> 00:27:17,760
kroz prostranstvo svemira,
na�a vrsta je evoluirala
256
00:27:17,795 --> 00:27:22,400
i na hiljade generacija ljudi
je �ivelo i umrlo,
257
00:27:22,435 --> 00:27:26,245
da bi nakon 2,5 miliona godina
258
00:27:26,280 --> 00:27:32,040
od po�etka putovanja ovi
glasnici iz dubokog svemira
259
00:27:32,075 --> 00:27:35,205
i iz daleke pro�losti
260
00:27:35,240 --> 00:27:41,680
stigli ovde na Zemlju gde sam ih
ja upravo fotografisao.
261
00:27:44,800 --> 00:27:50,360
Odre�ena brzina svetlosti otvara prozor
ka pro�losti i pokazuje nam kako je
262
00:27:50,395 --> 00:27:55,920
Andromeda izgledala kada su na�i preci
hodali Zemljom pre 2,5 miliona godina.
263
00:28:00,640 --> 00:28:04,440
Ako pogledamo jo� dalje,
onda �emo mo�i otputovati
264
00:28:04,475 --> 00:28:06,805
u vreme pre ljudske istorije,
265
00:28:06,840 --> 00:28:13,640
u vreme toliko daleko u pro�losti da �emo
mo�i pro�itati celu istoriju univerzuma.
266
00:28:16,000 --> 00:28:20,800
U poslednjih 20 godina sna�ni
svemirski teleskopi su nas vodili
267
00:28:20,835 --> 00:28:22,965
sve dublje u svemir.
268
00:28:23,000 --> 00:28:26,280
Postali smo virtualni putnici u vremenu.
269
00:28:28,880 --> 00:28:32,840
Ovo je Kentaur, jedna od
najbli�ih susednih galaksija.
270
00:28:32,875 --> 00:28:36,017
Udaljena je svega 10 miliona
svetlosnih godina.
271
00:28:36,052 --> 00:28:39,125
To zna�i da je svetlost
svoje putovanje zapo�ela
272
00:28:39,160 --> 00:28:42,880
od tih starih i crvenih,
kao i mladih, belih i plavih zvezda,
273
00:28:42,915 --> 00:28:44,800
pre samo 10 miliona godina.
274
00:28:51,440 --> 00:28:54,685
Ako zakora�imo malo dalje,
275
00:28:54,720 --> 00:29:01,240
nekih 14 miliona svetlosnih godina, nailazimo
na ovu divnu, prugastu i spiralnu galaksiju.
276
00:29:01,275 --> 00:29:07,885
Ponovo mo�ete videti brojne
svetle,mlade i plave zvezde.
277
00:29:07,920 --> 00:29:11,720
Ovoj plavoj svetlosti je trebalo
14 miliona godina da prevali put
278
00:29:11,755 --> 00:29:14,160
kroz univerzum da bi stigla do mog oka.
279
00:29:24,080 --> 00:29:29,445
Ovo je NGC 520, ona je
proizvod kosmi�kog sudara.
280
00:29:29,480 --> 00:29:34,205
Ova galaksija je udaljena
100 miliona svetlosnih godina.
281
00:29:34,240 --> 00:29:38,320
To zna�i da je svetlost po�ela svoje
putovanje od ove galaksije do mog oka
282
00:29:38,355 --> 00:29:40,360
jo� dok su dinosaurusi lutali Zemljom.
283
00:29:48,800 --> 00:29:51,445
Mislim da je lepa pomisao na to
284
00:29:51,480 --> 00:29:54,565
da smo hvatanjem ove
slaba�ne svetlosti
285
00:29:54,600 --> 00:29:59,885
i obnovom ove spektakularne slike
u vrlo stvarnom smislu
286
00:29:59,920 --> 00:30:05,840
povezani sa tim galaksijama bez obzira
koliko se daleko nalaze u univerzumu,
287
00:30:05,875 --> 00:30:11,760
povezani smo svetlom koje je putovalo
milijardama godina kako bi stiglo do nas.
288
00:30:20,280 --> 00:30:22,685
Ove spektakularne galaksije
289
00:30:22,720 --> 00:30:26,565
nisu kraj na�eg
putovanja u pro�lost.
290
00:30:26,600 --> 00:30:31,525
2004. godine zavirili smo
do sada najdalje u pro�lost
291
00:30:31,560 --> 00:30:37,360
i uhvatili smo svetlost najudaljenije
galaksije u univerzumu.
292
00:30:38,880 --> 00:30:42,360
Slika se zove Hablovo ultra duboko polje.
293
00:30:44,080 --> 00:30:49,960
Fotografiju je snimao svemirski teleskop
Habl u periodu od jedanaest dana
294
00:30:49,995 --> 00:30:56,540
i fokusirao je kameru na maleni komad
neba ispod sazve��a Orion.
295
00:30:56,600 --> 00:31:01,085
To je komad neba koji mo�ete
pokriti svojim palcem
296
00:31:01,120 --> 00:31:07,680
kada ga stavite ispred lica i onda
ga pomerite 20 puta dalje.
297
00:31:09,760 --> 00:31:16,000
Habl je uhvatio slaba�nu svetlost
iz najudaljenijeg dela univerzuma
298
00:31:16,035 --> 00:31:18,760
i snimio je ovu fotografiju.
299
00:31:21,840 --> 00:31:26,325
Gotovo svaka ta�ka
svetlosti na ovoj slici
300
00:31:26,360 --> 00:31:32,485
nije zvezda ve� galaksija sa
vi�e od stotinu milijardi zvezda.
301
00:31:32,520 --> 00:31:38,800
Galaksije na toj slici udaljene su preko
13 milijardi svetlosnih godina.
302
00:31:38,835 --> 00:31:41,605
To zna�i da je slaba�na svetlost
303
00:31:41,640 --> 00:31:47,720
tih galaksija zapo�ela svoje putovanje
prema Zemlji pre 13 milijardi godina.
304
00:31:47,760 --> 00:31:51,960
To je tri puta du�i vremenski period
od Zemljine starosti.
305
00:32:00,960 --> 00:32:06,780
Habl nam omogu�uje da zavirimo u pro�lost
skoro do samog po�etka vremena,
306
00:32:06,800 --> 00:32:09,605
i ovde u dubokom svemiru
307
00:32:09,640 --> 00:32:13,920
otkriva nam tragove o tome
kako je univerzum nastao.
308
00:32:15,440 --> 00:32:22,200
Kada je svemirski teleskop po�eo posmatrati
kosmos video je galaksije razli�itih boja.
309
00:32:27,560 --> 00:32:31,520
Ali kada je zavirio na samu ivicu
vidljivog univerzuma
310
00:32:33,080 --> 00:32:36,400
snimio je ove fotografije...
311
00:32:37,000 --> 00:32:40,640
Sve galaksije su sijale crveno.
312
00:32:42,160 --> 00:32:45,965
U crvenoj svetlosti
iz tih udaljenih svetova
313
00:32:46,000 --> 00:32:49,840
zapisana je pri�a o poreklu
i evoluciji na�eg univerzuma.
314
00:32:51,360 --> 00:32:56,680
Da bismo otkrili tu pri�u moramo istra�iti
jednu od najlep�ih osobina svetlosti.
315
00:33:06,560 --> 00:33:12,240
Vekovima su ljudi mislili da svetlost
samo osvetljava na� svet,
316
00:33:12,275 --> 00:33:16,017
da nam omogu�ava da vidimo
i ni�ta vi�e od toga.
317
00:33:16,052 --> 00:33:19,725
Od tada smo nau�ili da postoji
ogromna koli�ina
318
00:33:19,760 --> 00:33:24,600
informacija i detalja sadr�anih
unutar svakog snopa svetlosti.
319
00:33:26,680 --> 00:33:29,165
I te informacije su zapisane u boji.
320
00:33:29,200 --> 00:33:34,600
Da bih otkrio kako boje mogu otklju�ati
tajne o stvaranju na�eg univerzuma
321
00:33:34,635 --> 00:33:39,520
posetio sam jedno od najspektakularnijih
prirodnih �uda na Zemlji.
322
00:33:46,480 --> 00:33:50,800
Ovo su Viktorijini vodopadi u Zambiji.
323
00:33:59,080 --> 00:34:03,040
Ovaj vodopad prote�e se
gotovo dva kilometra
324
00:34:03,075 --> 00:34:07,000
i to ga �ini najve�om vodenom
zavesom na svetu.
325
00:34:12,760 --> 00:34:16,925
Ali nisam ovde do�ao da bih
se divio proporcijama ovog �uda.
326
00:34:16,960 --> 00:34:23,200
Do�ao sam da vidim mnogo delikatniju
pojavu koje nastaje iznad vode.
327
00:34:24,080 --> 00:34:31,240
Ove veli�anstvene duge su stalne pojave
na nebu iznad Viktorijinih vodopada.
328
00:34:31,280 --> 00:34:34,485
Duga je predivan fenomen,
329
00:34:34,520 --> 00:34:38,080
ali mislim da su jo� lep�e kada
shvatite kako nastaju
330
00:34:38,115 --> 00:34:41,725
zato �to su one vizuelni prikaz �injenice
331
00:34:41,760 --> 00:34:45,880
da je svetlost sastavljena od...
pa, od svih duginih boja.
332
00:34:47,920 --> 00:34:52,260
Sun�evi zraci se savijaju kada
ulaze u kapljicu vode,
333
00:34:52,295 --> 00:34:56,600
zatim, kada stignu do kraja,
reflektuju se od kapljice
334
00:34:56,635 --> 00:35:00,197
i na izlasku se po drugi put savijaju.
335
00:35:00,232 --> 00:35:03,725
To savijanje i odbijanje
deli svetlost
336
00:35:03,760 --> 00:35:09,120
i otkriva boje skrivene unutar
bele sun�eve svetlosti,
337
00:35:09,155 --> 00:35:11,965
ali boja nam mo�e re�i mnogo vi�e.
338
00:35:12,000 --> 00:35:20,320
Razumevanje crvenila galaksija daje
nam dubok uvid u prirodu univerzuma.
339
00:35:21,840 --> 00:35:25,960
Ono �to mi vidimo kao razli�ite boje ustvari
su razli�ite talasne du�ine svetlosti.
340
00:35:25,995 --> 00:35:30,925
Tako plava svetlost ima relativno
kratku talasnu du�inu,
341
00:35:30,960 --> 00:35:36,280
i onda prolazimo kroz zelenu i �utu,
pa sve do crvene na kraju spektra
342
00:35:36,315 --> 00:35:38,800
koja ima vrlo velike talasne du�ine.
343
00:35:40,960 --> 00:35:44,040
Svetlost zvezda sastoji se od
bezbroj razli�itih talasnih du�ina,
344
00:35:44,075 --> 00:35:47,720
sastoji se od svih duginih boja.
345
00:35:51,160 --> 00:35:56,240
Kada udaljena zvezda ili galaksija emituje
svetlost, njena talasna du�ina
346
00:35:56,275 --> 00:36:01,925
ne mora ostati fiksna, ona mo�e
biti spljo�tena ili izdu�ena.
347
00:36:01,960 --> 00:36:05,600
Kada je svetlost izdu�ena, njena talasna
du�ina se pove�ava i ona se kre�e
348
00:36:05,635 --> 00:36:08,205
prema crvenom kraju spektra.
349
00:36:08,240 --> 00:36:13,520
�injenica da su najudaljenije
galaksije crvene boje tuma�i se
350
00:36:13,555 --> 00:36:17,765
time �to se prostor
izme�u njih i nas izdu�io
351
00:36:17,800 --> 00:36:23,240
tokom vremena u kome je svetlost
putovala kroz tu ogromnu razdaljinu.
352
00:36:23,275 --> 00:36:28,640
To zna�i da se univerzum �iri.
353
00:36:30,600 --> 00:36:34,480
Razmislite o tome �ta �irenje
univerzuma podrazumeva.
354
00:36:34,515 --> 00:36:37,757
Ako se galaksije udaljavaju
jedna od druge
355
00:36:37,792 --> 00:36:41,676
to zna�i da ako premotate vreme unazad,
356
00:36:41,711 --> 00:36:45,525
onda su u pro�losti morale biti bli�e.
357
00:36:45,560 --> 00:36:49,240
Ako nastavite premotavati vreme, onda
�ete do�i do toga da su u nekom trenutku
358
00:36:49,275 --> 00:36:53,360
u pro�losti sve galaksije koje
mo�emo videti na nebu
359
00:36:53,395 --> 00:36:56,125
bile doslovno jedna na drugoj.
360
00:36:56,160 --> 00:37:00,560
Univerzum je bio sabijen u jednu ta�ku.
361
00:37:00,595 --> 00:37:04,960
To zna�i da je univerzum imao po�etak,
362
00:37:04,995 --> 00:37:07,680
i to je teorija Velikog praska.
363
00:37:43,480 --> 00:37:49,605
Ve�ina ljudi zami�lja Veliki prasak
364
00:37:49,640 --> 00:37:54,400
kao ogromnu eksploziju koja je
materiju izbacila u prostor,
365
00:37:54,435 --> 00:37:56,917
ali to je potpuno pogre�no.
366
00:37:56,952 --> 00:37:59,365
Kako mi to danas razumemo,
367
00:37:59,400 --> 00:38:02,680
ceo svemir je stvoren
u tom trenutku.
368
00:38:04,680 --> 00:38:08,580
Zan�i da se Veliki prasak nije
dogodio negde tamo u univerzumu,
369
00:38:08,615 --> 00:38:11,485
dogodio se svuda u isto vreme.
370
00:38:11,520 --> 00:38:15,520
Dogodio se ovde. Zna�i ovaj
prostor je nastao u Velikom prasku.
371
00:38:20,360 --> 00:38:25,360
Kada gledamo udaljene galaksije i
kada vidimo da se udaljavaju od nas,
372
00:38:25,395 --> 00:38:30,360
to nije zbog toga �to su izba�ene nekom
masivnom eksplozijom na po�etku vremena.
373
00:38:37,920 --> 00:38:44,740
Razlog je to �to se prostor
iste�e jo� od Velikog praska.
374
00:38:49,520 --> 00:38:54,165
Univerzum danas je mre�a galaksija
375
00:38:54,200 --> 00:38:57,480
koja se prote�e gotovo
sto milijardi svetlosnih godina,
376
00:38:59,000 --> 00:39:03,445
ali prikaz ove zapanjuju�e strukture
377
00:39:03,480 --> 00:39:08,160
zapisan je u prvoj svetlosti
oslobo�enoj u univerzumu.
378
00:39:11,640 --> 00:39:16,480
Taj prikaz mo�emo i danas pro�itati.
379
00:39:21,440 --> 00:39:25,360
Ta prva svetlost vi�e nije vidljiva,
ali nalazi se tamo negde.
380
00:39:25,395 --> 00:39:27,760
Morate je znati potra�iti.
381
00:39:58,320 --> 00:40:02,040
Ovo more peska je pustinja Namib,
382
00:40:02,075 --> 00:40:05,725
najstarija pustinja na svetu.
383
00:40:05,760 --> 00:40:13,440
Kako vetar skida pesak sa vrhova dina
tako se ovaj krajolik neprestano menja.
384
00:40:19,760 --> 00:40:23,125
Ovaj svet oblikuje Sunce.
385
00:40:23,160 --> 00:40:29,640
Sunce pokre�e vetrove koji oblikuju dine
i oslikava ovo mesto narand�astom bojom.
386
00:40:33,200 --> 00:40:37,325
�ak i kada Sunce u potpunosti nestane
387
00:40:37,360 --> 00:40:42,520
ova pustinja je i dalje preplavljena
bojama koje mi ne mo�emo videti.
388
00:40:46,320 --> 00:40:48,445
Vidljive talasne du�ine svetlosti
389
00:40:48,480 --> 00:40:52,680
predstavljaju samo mali deo
sveukupne svetlosti u univerzumu.
390
00:40:54,000 --> 00:40:59,800
Iza vidljivog spektra na� svet
osvetljava nevidljiva svetlost.
391
00:41:02,680 --> 00:41:10,840
Ovaj pesak je ceo dan obasjavalo Sunce
i mogu osetiti toplinu koja zra�i iz njega.
392
00:41:10,875 --> 00:41:17,800
Toplina nije ni�ta drugo do oblik svetlosti
iako je mi obi�no ne zovemo tako.
393
00:41:17,835 --> 00:41:21,517
To je zapravo infracrvena svetlost,
i jedina razlika izme�u
394
00:41:21,552 --> 00:41:25,136
infracrvene i vidljive svetlosti
jeste njihova talasna du�ina.
395
00:41:25,171 --> 00:41:28,720
Infracrvena ima du�e talasne
du�ine od vidljive svetlosti.
396
00:41:31,160 --> 00:41:36,320
Infracrvena svetlost nije kraj ove pri�e.
Postoje �ak i du�e talasne du�ine svetlosti.
397
00:41:37,320 --> 00:41:43,840
Kroz najve�i deo ljudske istorije bili smo
slepi za ove nepoznate oblike svetlosti,
398
00:41:43,875 --> 00:41:47,760
ali da bi ih detektovali
ne trebaju vam skupi sateliti
399
00:41:47,795 --> 00:41:52,137
ili teleskopi izgra�eni na planinama.
400
00:41:52,172 --> 00:41:56,480
Potreban vam je samo jedan
ovakav radio.
401
00:41:56,515 --> 00:41:59,165
Kada pode�avamo radio,
402
00:41:59,200 --> 00:42:04,920
mi ustvari pode�avamo jedan oblik
svetlosti, odnosno radio talase.
403
00:42:09,680 --> 00:42:13,005
Njihovo detektovanje i razumevanje
404
00:42:13,040 --> 00:42:18,400
daje nam klju� za razumevanje
porekla univerzuma.
405
00:42:18,435 --> 00:42:23,725
Kada pode�avate radio mo�ete
�uti �um statike,
406
00:42:23,760 --> 00:42:29,420
ali oko 1% tog �uma statike je
prava muzika za uho fizi�ara
407
00:42:29,455 --> 00:42:35,045
zato �to je to ustvari izdu�ena
svetlost iz Velikog praska.
408
00:42:35,080 --> 00:42:44,120
Taj zvuk je zvuk prve svetlosti
oslobo�ene nastankom univerzuma.
409
00:42:51,920 --> 00:42:56,920
Razlog za�to ne mo�emo videti tu svetlost
le�i u tome �to su se �irenjem univerzuma
410
00:42:56,955 --> 00:43:03,760
svetlosni talasi izdu�ili i transformisali
u radio talase i mikrotalase.
411
00:43:04,760 --> 00:43:08,880
Ta prva svetlost se zove Kosmi�ko
mikrotalasno pozadinsko zra�enje,
412
00:43:08,881 --> 00:43:10,881
skra�eno CMB.
413
00:43:11,600 --> 00:43:15,685
CMB ispunjava svaki deo univerzuma.
414
00:43:15,720 --> 00:43:20,285
Svake sekunde svetlost iz
po�etka vremena
415
00:43:20,320 --> 00:43:25,760
pada na povr�inu Zemlje
kao neprekidna bujica.
416
00:43:26,760 --> 00:43:34,480
Kada bih je mogao videti nebo bi izgledalo
kao da plamti u ovoj iskonskoj svetlosti,
417
00:43:34,515 --> 00:43:36,680
kako danju tako i no�u.
418
00:43:43,720 --> 00:43:49,520
Ovi talasi su prema nama putovali
vi�e od 13 milijardi godina.
419
00:43:52,000 --> 00:43:58,040
Oni su glasnici koji nose podatke
o poreklu univerzuma.
420
00:44:21,520 --> 00:44:29,560
2001. god. satelit koji se zove W Map snimao
je nebo kako bi uhvatio tu prastaru svetlost.
421
00:44:30,640 --> 00:44:38,480
Slika nam otkriva da je ceo univerzum
stvoren trenutak nakon Velikog praska.
422
00:44:38,515 --> 00:44:46,320
Ovo je jedna od najva�nijih slika neba
ikada snimljenih u istoriji nauke.
423
00:44:46,355 --> 00:44:50,440
Nema lepotu spiralne galaksije ili magline,
424
00:44:50,475 --> 00:44:54,365
ali za nau�nika, za kosmologa,
425
00:44:54,400 --> 00:44:58,325
ovo je najlep�a slika ikada snimljena
426
00:44:58,360 --> 00:45:07,080
zato �to sadr�i ogromnu koli�inu informacija
o najranijoj istoriji na�eg univerzuma.
427
00:45:10,560 --> 00:45:17,520
Kada je CMB prvi put otkriveno izgledalo je
da je univerzum potpuno isti u svim pravcima.
428
00:45:21,960 --> 00:45:26,200
Ali W Map nam pokazuje da je rani
univerzum bio daleko od jednoli�nosti.
429
00:45:26,235 --> 00:45:29,125
Neka podru�ja su bila gu��a
430
00:45:29,160 --> 00:45:34,840
i upravo je iz te neujedna�enosti
nastala struktura univerzuma.
431
00:45:34,875 --> 00:45:41,920
Obja�njenje za te talase u CMB-u
apsolutno je neverovatno.
432
00:45:41,955 --> 00:45:44,965
U po�etku se mislilo da ono poti�e
433
00:45:45,000 --> 00:45:50,605
iz milijarditog dela sekunde
nakon nastanka univerzuma
434
00:45:50,640 --> 00:45:56,925
kada je ceo vidljivi univerzum bio
milijardu puta manji od zrna peska
435
00:45:56,960 --> 00:46:05,120
i male promene nazvane kvantne fluktuacije
u�inile su neke delove univerzuma gu��im.
436
00:46:08,120 --> 00:46:14,480
Ta podru�ja su postajala sve gu��a
kako se univerzum nastavio �iriti
437
00:46:14,515 --> 00:46:21,160
i u njima su se formirale prve
zvezde i galaksije u univerzumu.
438
00:46:27,800 --> 00:46:33,720
Rani univerzum je bio vrelo, gotovo
jednoli�no more materije i zra�enja.
439
00:46:40,640 --> 00:46:46,880
Kako se univerzum �irio ta malo
gu��a podru�ija postajala su sve gu��a.
440
00:46:51,640 --> 00:46:55,720
Atomi su se spajali formiraju�i
prve strukture.
441
00:47:00,760 --> 00:47:06,000
Vremenom su ove strukture postale
tako masivne da su se uru�ile usled
442
00:47:06,001 --> 00:47:10,001
delovanja sopstvene gravitacije.
443
00:47:10,480 --> 00:47:15,040
Vodonik se spajao osloba�aju�i
ogromne koli�ine energije.
444
00:47:20,400 --> 00:47:26,920
200 miliona godina nakon Velikog
praska nastale su prve zvezde.
445
00:47:46,480 --> 00:47:52,000
Tama je proterana i kosmos
se po�eo ispunjavati svetlom.
446
00:47:58,880 --> 00:48:04,960
Formirale su se planete koje
su kru�ile oko zvezda,
447
00:48:04,961 --> 00:48:08,961
a ti mladi solarni sistemi kru�ili
su oko galaksija.
448
00:48:12,840 --> 00:48:19,520
A jedini razlog za�to sve ovo postoji
le�i u onim malim fluktacijama gusto�e
449
00:48:19,555 --> 00:48:25,200
koje su se pojavile kada je vidljivi
univerzum bio manji od zrna peska.
450
00:48:27,720 --> 00:48:33,040
Bez njih ne bi bilo planeta,
ne bi bilo zvezda ni galaksija.
451
00:48:33,075 --> 00:48:37,720
Na� univerzum bi izgledao
isto iz svakog pravca.
452
00:48:51,320 --> 00:48:56,440
Milijardama godina generacije
zvezda su se ra�ale i umirale.
453
00:48:57,440 --> 00:49:01,245
A onda, nakon devet milijardi godina,
454
00:49:01,280 --> 00:49:09,125
u neupadljivom delu svemira,
u galaksiji nazvanoj Mle�ni put
455
00:49:09,160 --> 00:49:17,160
ro�ena je zvezda koju mi zovemo Sunce
i koja na� solarni sistem obasjava svetlom.
456
00:49:19,240 --> 00:49:23,605
Dakle, svetlost zvezde koja
obasjava Zemlju vu�e poreklo
457
00:49:23,640 --> 00:49:29,920
iz malenih talasa koji su se pojavili u
prvim trenucima �ivota na�eg univerzuma.
458
00:49:33,640 --> 00:49:36,325
Hvatanjem svetlosti sa neba
459
00:49:36,360 --> 00:49:41,560
u stanju smo da ispri�amo pri�u
o poreklu i evoluciji univerzuma.
460
00:49:41,595 --> 00:49:46,125
Vredi se podsetiti koliko je
to neverovatna stvar.
461
00:49:46,160 --> 00:49:51,280
Znate, mala bi�a poput mene koja
jurcaju po povr�ini stene
462
00:49:51,315 --> 00:49:53,645
na ivici jedne od galaksija
463
00:49:53,680 --> 00:49:59,160
u stanju su da razumeju poreklo
i evoluciju univerzuma,
464
00:49:59,195 --> 00:50:02,685
ali postoji jo� jedan obrt u ovoj pri�i.
465
00:50:02,720 --> 00:50:10,040
Sposobnost kori��enja svetlosti, njenog
hvatanja i kori��enja za razumevanje sveta
466
00:50:10,075 --> 00:50:15,840
mo�da je odigrala klju�nu ulogu u
nastanku kompleksnog �ivota na Zemlji.
467
00:50:34,080 --> 00:50:38,405
Ovo je nacionalni park Joho
u kanadskim Stenovitim planinama,
468
00:50:38,440 --> 00:50:42,320
jednom od najspektakularnijih
planinskih lanaca u Severnoj Americi.
469
00:50:48,160 --> 00:50:53,605
Ovde u Burd�e �ejlu pre 100
godina otkriveni su fosili
470
00:50:53,640 --> 00:50:58,240
koji nam mogu pokazati kako je
svetlost oblikovala �ivot na Zemlji.
471
00:51:05,440 --> 00:51:09,805
Ovo je jedno od najva�nijih
nalazi�ta fosila u svetu
472
00:51:09,840 --> 00:51:15,320
i jedno od najzna�ajnijih nau�nih
lokaliteta u svakom pogledu.
473
00:51:15,355 --> 00:51:19,965
Razlozi ne le�e samo u broju
i raznovrsnosti �ivotinja
474
00:51:20,000 --> 00:51:24,680
koje se fosilizovane mogu prona�i u ovim
stenama ve� i njihova starost.
475
00:51:24,715 --> 00:51:29,165
Ovi fosili su stari preko
500 miliona godina.
476
00:51:29,200 --> 00:51:35,720
Ne postoje podaci o kompleksnom �ivotu
na Zemlji koji datiraju pre tog vremena.
477
00:51:35,755 --> 00:51:41,920
Kao da je u jednom trenutku u tom
vremenu koje zovemo Kambrijumska era
478
00:51:41,955 --> 00:51:49,200
iznenada nastao kompleksan
vi�e�elijski �ivot na planeti.
479
00:51:49,235 --> 00:51:52,280
To se zove evolucioni
Veliki prasak.
480
00:51:57,160 --> 00:52:02,000
Ovo je jedna od najlep�ih �ivotinja koje
mo�ete prona�i ovde u fosilnim stenama.
481
00:52:02,035 --> 00:52:05,480
Zovu se trilobiti.
Veoma slo�en organizam.
482
00:52:05,515 --> 00:52:08,805
Ima spolja�nji skelet, spojene udove,
483
00:52:08,840 --> 00:52:14,360
ali ovo je mo�da najzna�ajnije
zato �to su ovo slo�ene o�i.
484
00:52:14,395 --> 00:52:18,417
Veoma su sofisticirane i
bile su jedne od prvih predatora
485
00:52:18,452 --> 00:52:22,440
koji su bili u stanju da detektuju
oblike i vide kretanje
486
00:52:22,475 --> 00:52:24,680
i mogle su uspe�no loviti svoj plen.
487
00:52:26,680 --> 00:52:32,400
Ta stvorenja su me�u prvima koristila
svetlost koja je ispunila univerzum.
488
00:52:32,440 --> 00:52:36,685
Pre nego �to �e se one pojaviti
izlazak i zalazak Sunca
489
00:52:36,720 --> 00:52:40,440
kao i zvezde na no�nom nebu
jednostavno su ostajale nezapa�ene.
490
00:52:41,440 --> 00:52:45,285
Postoji teorija po kojoj
je nastanak oka
491
00:52:45,320 --> 00:52:49,925
zapravo pokrenuo kambrijumsku eksploziju,
taj evolucioni Veliki prasak,
492
00:52:49,960 --> 00:52:57,080
jer kada je jedna vrsta dobila o�i onda
su morale i druge vrste da ih razvijaju
493
00:52:57,115 --> 00:53:02,840
kako bi ih lovile kao predatori ili kako
bi ih izbegavale kao plen,
494
00:53:02,841 --> 00:53:05,900
a to je dovelo do evolucione
trke u naoru�avanju.
495
00:53:05,935 --> 00:53:08,960
Razvijalo se sve vi�e slo�enih
oblika �ivota.
496
00:53:13,240 --> 00:53:17,560
Dakle, mo�da je evolucija oka
odigrala klju�nu ulogu
497
00:53:17,595 --> 00:53:20,200
u nastanku kompleksnog
�ivota na Zemlji.
498
00:53:23,240 --> 00:53:26,920
I mo�da je dovela do evolucije
na�e vrste.
499
00:53:33,680 --> 00:53:37,885
Iako ova mala stvar ne izgleda
ne�to impresivno,
500
00:53:37,920 --> 00:53:44,080
ona je mo�da najva�nija �ivotinja
koju smo otkrili u na�oj istoriji.
501
00:53:44,115 --> 00:53:48,520
Zove se Pikaia, to je veoma
malo stvorenje nalik crvu,
502
00:53:48,555 --> 00:53:52,925
Za njega se misli da je osnova,
503
00:53:52,960 --> 00:54:01,680
po�etak na�e grane na drvetu �ivota i
mogu�e je da je to na� najraniji predak.
504
00:54:01,715 --> 00:54:06,245
Tako�e je fascinantno to
�to se misli da je i on
505
00:54:06,280 --> 00:54:12,720
bio u stanju da detektuje svetlost, imao
je primitivne �elije osetljive na svetlo
506
00:54:12,755 --> 00:54:15,525
koje su mu omogu�avale da vidi.
507
00:54:15,560 --> 00:54:22,045
Ako je to istina onda je ovaj mali�a
mo�da na� direktan predak
508
00:54:22,080 --> 00:54:31,900
i te male �elije su mo�da tokom vi�e
stotina miliona godina evoluirale u na�e o�i.
509
00:54:37,640 --> 00:54:42,040
Bez Pikaia mi mo�da nikada ne bismo
evoluirali i razvili sposobnost
510
00:54:42,041 --> 00:54:46,041
pomo�u koje vidimo
kako se ova pri�a odvijala.
511
00:54:55,640 --> 00:55:01,720
Razumevanje univerzuma je kao
detektivska pri�a u kojoj su nam
512
00:55:01,755 --> 00:55:07,800
dokazi stigli u svetlosti preko
ogromnog prostranstva svemira.
513
00:55:09,720 --> 00:55:14,160
U stanju smo �ak i da uhvatimo
svetlost nastalu na po�etku vremena.
514
00:55:14,195 --> 00:55:18,000
Bacili smo pogled na korene
sopstvenog porekla.
515
00:55:36,640 --> 00:55:39,680
Videli smo stvari za koje na�i preci
ne bi verovali da su mogu�e.
516
00:55:41,400 --> 00:55:44,720
Zvezde koje se ra�aju u
udaljenim podru�jima.
517
00:55:46,240 --> 00:55:49,400
�udne svetove stvorene gravitacijom.
518
00:55:51,320 --> 00:55:55,640
I spektakularne galaksije
zamrznute u vremenu.
519
00:56:01,000 --> 00:56:05,000
Ali mi nismo samo obi�ni
svedoci tih doga�aja.
520
00:56:06,520 --> 00:56:10,840
Zato �to je pri�a o univerzumu
i na�a pri�a.
521
00:56:14,400 --> 00:56:19,245
Saznali smo kako je svako od
nas sa�injen od zvezdane pra�ine,
522
00:56:19,280 --> 00:56:24,160
kako jednostavan univerzalni hemijski
komplet sa�injava sve �to vidimo.
523
00:56:27,200 --> 00:56:33,120
Istra�ili smo kako tajne dubokog
vremena oblikuju sudbinu univerzuma.
524
00:56:33,155 --> 00:56:38,885
Divili smo se kraktko�i trenutka
u kome �ivot mo�e postojati
525
00:56:38,920 --> 00:56:45,960
i videli smo kako je zvezdana pra�ina
gradila najve�e strukture u univerzumu.
526
00:56:45,995 --> 00:56:51,845
Sve ovo smo saznali iz poruka
sadr�anih u svetlosnim zracima.
527
00:56:51,880 --> 00:56:57,565
I zar nije prekrasna stvar to �to su
ovi biolo�ki detektori svetlosti
528
00:56:57,600 --> 00:57:02,720
koji su se prvi put pojavili pre pola
milijarde godina u kambrijumskoj eksploziji,
529
00:57:02,755 --> 00:57:06,645
razvili u ono �to nas kao ljude
izdvaja od svih ostalih,
530
00:57:06,680 --> 00:57:13,160
u na�e zelene, plave i sme�e o�i koje
su u stanju da pogledaju no�no nebo,
531
00:57:13,195 --> 00:57:19,840
da uhvate svetlost dalekih zvezda
i da pro�itaju pri�u o univerzumu.
532
00:57:31,362 --> 00:57:32,404
dilan_dog
533
00:57:35,404 --> 00:57:39,404
Preuzeto sa www.titlovi.com50545
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bosnian
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese