Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:01:24,006 --> 00:01:28,478
DUITSLAND, POLEN, SOVJET-UNIE
2
00:01:30,006 --> 00:01:34,378
POLEN
3
00:01:45,006 --> 00:01:50,378
VOOR WO2 WAREN WOLYNIË
EN OOST GALACIË POOLS GEBIED
4
00:01:51,006 --> 00:01:58,378
IN WOLYNIË WAS 70% OEKRAÏNS,
16% POOLS EN 10% JOODS
5
00:02:10,877 --> 00:02:16,478
moeder, maak de kamer gereed
laat de bruidegom welkom zijn
6
00:02:16,637 --> 00:02:22,678
de verloofden van gisteren
worden vandaag pasgetrouwden
7
00:02:23,678 --> 00:02:27,118
doe open, anders steken we het huis
in brand
8
00:02:27,918 --> 00:02:36,598
wat kom je doen?
wat kom je doen?
9
00:02:36,918 --> 00:02:40,719
We hebben je niet gevraagd om te komen.
10
00:02:41,238 --> 00:02:45,719
hebben jullie zo weinig brood
dat de bruidegom niet welkom is?
11
00:02:46,319 --> 00:02:51,879
heet deze schat van een bruidegom welkom
en laat ons toch allen binnen
12
00:02:52,519 --> 00:03:00,319
O Helena, lief meisje
O Helena, lief meisje
13
00:03:00,719 --> 00:03:05,320
doe de deur toch voor ons open
14
00:03:05,920 --> 00:03:17,520
kom naar buiten met de bloemkrans
kom naar buiten met de bloemkrans
15
00:03:17,959 --> 00:03:22,720
de bruidegom wil ervoor betalen
16
00:03:26,280 --> 00:03:33,120
en onze schoenen
hebben we in Lviv gekocht
17
00:03:33,480 --> 00:03:41,281
we hebben ze gekocht in Lviv
om onder dit dak geschonken te worden
18
00:03:42,440 --> 00:03:54,641
buig, Helena
buig, Helena
19
00:03:55,041 --> 00:04:02,001
buig jonge bruid
20
00:04:02,922 --> 00:04:16,682
bied je vader en moeder je excuses aan
bied je vader en moeder je excuses aan
21
00:04:17,282 --> 00:04:24,802
Je zult gelukkiger zijn dan alle anderen
22
00:04:25,642 --> 00:04:29,563
Vader, moeder, ik vraag jullie zegen.
23
00:04:31,082 --> 00:04:34,443
Wacht u voor valse profeten..
24
00:04:34,963 --> 00:04:39,523
die in schapenvacht tot u komen,
maar van binnen zijn ze roofgierige wolven.
25
00:04:40,843 --> 00:04:45,923
Ze spreken niet over het Koninkrijk Gods,
Maar over het koninkrijk Oekraïne.
26
00:04:46,203 --> 00:04:47,563
En de gevolgen?
27
00:04:48,043 --> 00:04:50,243
Sabotagedaden..
28
00:04:50,683 --> 00:04:52,964
en zelfs moorden op Polen
nemen almaar toe.
29
00:04:55,323 --> 00:05:01,124
De aloude broederliefde tussen Polen
en orthodoxen verdwijnt langzaam.
30
00:05:01,444 --> 00:05:05,924
- Is hij nu opeens een Pool?
- Een Pool? Hij is orthodox.
31
00:05:06,404 --> 00:05:10,204
Daarom richt ik me tot de orthodoxen,
hier zo talrijk bijeen.
32
00:05:11,644 --> 00:05:14,124
Laten we elkander liefhebben
in hetzelfde geloof.
33
00:05:15,284 --> 00:05:21,564
God geve dat het huwelijk vandaag
tussen Helena Glowacka en Vasil Huk..
34
00:05:21,844 --> 00:05:24,924
..de gelegenheid zal zijn..
35
00:05:25,924 --> 00:05:29,004
..om de aloude vriendschap
nieuw leven in te blazen.
36
00:05:34,245 --> 00:05:38,805
De aardappels liggen op de pastorie.
Het hooien doen we pas na de oogst.
37
00:05:40,765 --> 00:05:42,445
We verwachten u ook aan tafel.
38
00:05:48,605 --> 00:05:50,405
Ik wil dat jij wint.
39
00:05:54,005 --> 00:05:55,405
Klaar?
40
00:06:45,367 --> 00:06:47,487
Uitstekend gereden, Petro.
41
00:06:58,608 --> 00:07:04,448
Dat gaat niet. Staatsmonopolie.
In de herberg kun je drinken wat je wil.
42
00:07:04,968 --> 00:07:11,008
Sinds wanneer vindt Isaak dat geld stinkt?
-Ik heb geen vergunning. De Polen wel.
43
00:07:11,089 --> 00:07:14,008
De Polen doorzoeken onze woningen en
arresteren mensen.
44
00:07:14,408 --> 00:07:19,609
Ze komen naar onze dorpen en nemen
pamfletten en wapens in beslag. Alles.
45
00:07:20,409 --> 00:07:26,009
En was is er met de Oekraïnse scholen
gebeurd? Die zijn gesloten.
46
00:07:27,409 --> 00:07:32,289
Goed dan. Ik verkoop je wodka,
maar wel voor 2,50 per liter.
47
00:07:32,689 --> 00:07:33,529
Hoeveel?
48
00:07:34,449 --> 00:07:37,689
Je trouwt met een Poolse,
maar een goede wodka kun je niet betalen?
49
00:07:37,769 --> 00:07:41,210
Aan een Pool reken je minder.
-Zeker niet. Meer zelfs.
50
00:07:41,450 --> 00:07:44,009
Maar ik geef je per fles
vijf cent korting.
51
00:07:44,129 --> 00:07:45,850
Tien.
-Afgesproken.
52
00:07:47,210 --> 00:07:50,450
Vasil, dit is Bogdan.
53
00:07:51,089 --> 00:07:54,970
Hij komt uit Lviv,
maar hij is een van ons.
54
00:07:55,650 --> 00:07:58,770
Jezus Christus zij gezegend.
- En God voor altijd.
55
00:07:59,010 --> 00:08:03,330
Hij wilde studeren, maar wilde
geen loyaliteitsverklaring ondertekenen.
56
00:08:03,610 --> 00:08:07,851
Daarom werd hij niet toegelaten.
Laten we hem dan uitnodigen voor de bruiloft.
57
00:08:10,011 --> 00:08:13,091
Op het Oekraïnse volk en de staat.
58
00:08:14,250 --> 00:08:18,891
Wat vinden ze belangrijker: Jouw
onafhankelijk Oekraïne of landbouwgrond?
59
00:08:20,331 --> 00:08:24,691
En daar gaat het nu precies om.
Waarom krijgt een Pool grond toegewezen..
60
00:08:25,371 --> 00:08:28,451
..en leven de Oekraïners in armoede?
61
00:08:29,531 --> 00:08:32,851
Hoeveel Polen wonen hier
en hoeveel Oekraïners?
62
00:08:38,131 --> 00:08:41,251
Ivan, ik wil geen problemen.
63
00:08:43,372 --> 00:08:44,772
Laten we roken.
64
00:08:45,892 --> 00:08:51,452
Wat voor problemen, broeder?
65
00:08:52,132 --> 00:08:55,212
Op het leven.
66
00:09:00,212 --> 00:09:06,413
in het grasland
bloeit een rode bloemenstruik
67
00:09:06,692 --> 00:09:10,973
waarom, meisje,
ben je toch zo bang voor me?
68
00:09:14,732 --> 00:09:16,293
Ben je gelukkig?
- Ja.
69
00:09:22,013 --> 00:09:22,933
En jij?
70
00:09:23,533 --> 00:09:26,533
Wat is er met mij?
-Hebben jullie al gezoend?
71
00:09:30,294 --> 00:09:31,093
Ze komen.
72
00:09:38,214 --> 00:09:39,933
Kom maar op.
73
00:10:09,375 --> 00:10:11,135
Kwiatkowski, rechtop staan.
74
00:10:12,655 --> 00:10:16,175
Kolonisten uit Warschau kregen het land
op basis van verordeningen.
75
00:10:16,575 --> 00:10:20,576
Vader wilde het land kopen,
omdat het aan ons land grenst..
76
00:10:20,655 --> 00:10:23,255
..maar het dorpshoofd is Pools,
dus dat ging niet door.
77
00:10:26,936 --> 00:10:28,055
Kijk hierin.
78
00:10:53,217 --> 00:10:55,776
Het communisme is beter.
Dan krijgt iedereen hetzelfde.
79
00:10:56,817 --> 00:10:58,137
Dat is eerlijk.
80
00:10:59,417 --> 00:11:02,457
We moeten Pools spreken
en katholiek worden.
81
00:11:04,377 --> 00:11:10,097
Ze slopen de orthodoxe kerken,
zodat we Pools-katholiek worden.
82
00:11:25,417 --> 00:11:27,577
Een Pools is prima,
een Oekraïner een sloeber.
83
00:11:29,578 --> 00:11:35,618
In Galicie houden de Poolse politiemannen
Oekraïnse meisjes ondersteboven.
84
00:11:36,338 --> 00:11:39,578
Waarom?
- Zodat hun jurken openvallen.
85
00:11:40,338 --> 00:11:45,179
De jurken zijn zo kleurrijk,
dat ze ze 'tulpen' noemen.
86
00:12:08,059 --> 00:12:22,980
Welkom o heilige korovai.
Welkom o heilige korovai.
87
00:12:28,140 --> 00:12:34,060
Maciej, rijke man,
betaal voor de korovai in goud.
88
00:12:34,380 --> 00:12:42,181
En in godsnaam,
geef ons een stukje taart.
89
00:12:43,100 --> 00:12:48,021
Geld maakt niet gelukkig,
maar het is fijn als je het hebt.
90
00:12:49,821 --> 00:12:54,741
Wilusz, rijke man,
betaal voor de korovaj in goud
91
00:12:57,741 --> 00:12:59,781
Hij is gebeten door een Wolf.
- Het was een hond.
92
00:13:02,901 --> 00:13:05,462
Verwelkom je zo je priester?
Waar is de wodka?
93
00:13:06,021 --> 00:13:08,861
As ze eenmaal mensenbloed
geproefd hebben, blijven ze aanvallen.
94
00:13:11,342 --> 00:13:12,941
Wodka.
95
00:13:15,542 --> 00:13:16,742
En voor het andere been?
96
00:13:18,502 --> 00:13:29,462
mijn maagdenpalm bloemen ring
mijn maagdenpalm bloemen ring
97
00:13:30,062 --> 00:13:38,302
ik behandel je als een koning
98
00:13:38,982 --> 00:13:53,303
ik hoor je aan mijn bed te hangen
ik hoor je aan mijn bed te hangen
99
00:13:53,823 --> 00:14:01,703
vandaag namen ze mijn hoed af
100
00:15:19,146 --> 00:15:39,067
buig je wilg niet over de rivier
buig je wilg niet over de rivier
101
00:15:39,387 --> 00:16:00,068
denk niet aan mij, mijn moeder
denk niet aan mij, mijn moeder
102
00:16:25,548 --> 00:16:28,908
Het postkantoor, de spoorweg.
Het hangt ervan af.
103
00:16:28,989 --> 00:16:31,829
Soms moet iemand
- Vermoord worden?
104
00:16:32,829 --> 00:16:35,349
Zegt de naam Pieracki je iets?
105
00:16:36,509 --> 00:16:40,029
Lees eens een boek.
Dan kun je het de jongens vertellen.
106
00:16:41,269 --> 00:16:44,110
Laten we drinken
op de gezondheid van Hitler.
107
00:16:45,869 --> 00:16:49,309
Hij zal ons helpen
een onafhankelijk Oekraïne te stichten.
108
00:16:49,589 --> 00:16:50,989
Let maar op.
109
00:18:01,952 --> 00:18:03,672
Ze is te jong voor je, Maciej.
110
00:18:05,672 --> 00:18:06,952
Wat zullen de mensen niet zeggen?
111
00:18:07,592 --> 00:18:11,473
Niet meer dan u, namelijk dat
Hela Głowacka trouwt met een Oekraïner.
112
00:18:12,512 --> 00:18:14,752
Heb je iets tegen ze?
113
00:18:15,153 --> 00:18:18,513
- Nee. Liever met een Oekraïner trouwen
dan met een jood.
114
00:18:31,313 --> 00:18:32,433
Oke.
115
00:18:34,073 --> 00:18:36,153
Ik weet dat ik ouder ben dan jij.
116
00:18:38,313 --> 00:18:42,353
Maar ik zal het land verkopen.
De liefde komt later wel.
117
00:19:27,395 --> 00:19:30,595
Teresa is nog geen tien jaar overleden.
118
00:19:31,355 --> 00:19:35,435
Ik heb een nieuwe vrouw nodig.
De boerderij kan ik niet alleen bestieren.
119
00:19:36,115 --> 00:19:37,236
Afgesproken?
120
00:19:46,116 --> 00:19:47,636
Tien morgen.
121
00:19:52,916 --> 00:19:54,436
Elf.
122
00:19:56,796 --> 00:19:58,676
Maar dan beter land, bij het bos.
123
00:20:02,876 --> 00:20:04,396
Twee varkens en een koe.
124
00:20:17,597 --> 00:20:19,117
Een paard.
125
00:20:26,317 --> 00:20:28,677
We moeten er wel vaart achter zetten.
126
00:20:29,677 --> 00:20:32,877
Het is bijna oogsttijd
en de mensen praten over oorlog.
127
00:20:36,837 --> 00:20:38,358
Zweer het.
128
00:20:39,638 --> 00:20:42,558
Dat je altijd van me zult houden.
129
00:20:46,558 --> 00:20:48,078
Ik zweer het.
130
00:20:51,799 --> 00:20:53,318
Op god.
131
00:21:12,239 --> 00:21:17,799
Mama, ik moet je iets vertellen.
- We hebben jou ook iets te vertellen.
132
00:21:26,600 --> 00:21:28,199
Je gaat trouwen met Maciej.
133
00:21:56,601 --> 00:22:01,041
Ze zeggen dat de Polen
de orthodoxe kerken gesloten hebben..
134
00:22:02,201 --> 00:22:03,961
..en ze die willen opheffen.
135
00:22:06,161 --> 00:22:09,921
En mij werd verteld
dat ze niet meer in gebruik waren.
136
00:22:10,121 --> 00:22:13,081
Niet meer in gebruik?
Zoveel kerken in één district?
137
00:22:28,042 --> 00:22:29,922
Ik moet iets bespreken met u.
138
00:23:08,364 --> 00:23:16,444
triest is de avond
en de ochtend is grijs
139
00:23:27,764 --> 00:23:36,004
mijn lief is nu weg
140
00:23:41,404 --> 00:23:49,485
hij is weg en komt
niet meer terug
141
00:23:52,845 --> 00:23:56,885
Ze gaan. Wat moeten ze niet denken?
-Ik ga nog liever dood.
142
00:23:56,965 --> 00:23:58,525
Het is besloten.
143
00:23:58,685 --> 00:24:00,765
- Ik zal nooit van hem houden.
- Kom.
144
00:24:07,005 --> 00:24:16,966
dwaal af Helen, dwaal af.
dwaal af Helen, dwaal af.
145
00:24:17,486 --> 00:24:21,526
Waarom huil je nou, mallerd?
Je moet niet huilen.
146
00:24:23,206 --> 00:24:25,166
In de herfst komen we op bezoek.
147
00:24:27,126 --> 00:24:42,087
leg de sleutels op tafel,
en zoek naar rust.
148
00:24:42,567 --> 00:24:55,447
ga en vind rust.
je hebt genoeg geheerst met de sleutels.
149
00:24:56,368 --> 00:25:10,048
word begoet mijn drempels.
word begoet mijn drempels.
150
00:25:10,888 --> 00:25:12,408
Petro!
151
00:25:13,567 --> 00:25:15,088
September 1939
152
00:25:42,689 --> 00:25:44,609
Polen bestaat niet meer.
153
00:25:59,250 --> 00:26:06,050
Budki Osowskie, Osy en toen Kustycze.
154
00:26:06,849 --> 00:26:09,490
Hebben jullie een grote boerderij?
155
00:26:09,970 --> 00:26:13,010
Nee. Ik ben zoon van een leraar.
156
00:26:14,250 --> 00:26:18,090
De Sovjets zijn uit het oosten gekomen.
Polen bestaat niet meer.
157
00:26:20,450 --> 00:26:23,971
Als je zo nodig wil sterven,
sterf dan voor Oekraïne.
158
00:26:52,292 --> 00:26:54,692
Luitenant,
er zijn nog meer Oekraïners ontsnapt .
159
00:27:02,612 --> 00:27:06,133
Begraaf de doden
en keer veilig terug naar huis.
160
00:27:08,212 --> 00:27:09,852
Dat is m'n laatste bevel.
161
00:27:36,813 --> 00:27:41,213
Moeder, hebt u iets te eten?
We kunnen ervoor betalen.
162
00:27:47,893 --> 00:27:51,814
Hoe kom je aan die kleding?
-Geleend, voor het geval dat.
163
00:27:52,933 --> 00:27:54,013
Wat?
164
00:27:56,614 --> 00:27:58,254
Ze heeft ons gevoed.
165
00:28:00,254 --> 00:28:01,774
En jij steelt van haar.
166
00:28:05,614 --> 00:28:10,214
En, wat vind je ervan?
-Jong.
167
00:28:10,374 --> 00:28:11,975
Veel jonger dan jij, korporaal.
168
00:28:12,254 --> 00:28:16,735
Wat moet ik met een oude vrouw?
Na de bruiloft moest ik het leger in.
169
00:28:18,295 --> 00:28:20,054
Meteen? Dan hebben jullie het
nog niet kunnen doen.
170
00:28:21,134 --> 00:28:22,295
Pas op, jij.
171
00:28:23,935 --> 00:28:25,295
We hebben het gedaan.
172
00:28:27,175 --> 00:28:29,575
En ik zweer het, ik keer terug bij hen.
173
00:28:30,895 --> 00:28:34,535
Bij hen, want ik heb ook nog twee kinderen
uit m'n eerdere huwelijk.
174
00:28:35,496 --> 00:28:37,335
Succes.
-Jij ook.
175
00:29:15,016 --> 00:29:16,897
Lekker, toch?
176
00:29:29,737 --> 00:29:30,698
Trek die kleren uit.
177
00:29:33,297 --> 00:29:35,297
Trek dat uniform uit, polak.
178
00:29:41,738 --> 00:29:44,378
Nee!
179
00:30:35,460 --> 00:30:39,780
Jezus zij gezegend.
-Voor eeuwig.
180
00:30:40,860 --> 00:30:43,900
Kom je van het front?
-Ik ben gedeserteerd.
181
00:30:45,940 --> 00:30:47,180
Hoor je bij ons?
182
00:30:48,700 --> 00:30:49,620
Ja.
183
00:30:53,261 --> 00:30:55,541
Waarom ben je niet naar het dorp gegaan?
184
00:30:58,661 --> 00:31:00,420
Een hinderlaag.
185
00:31:03,500 --> 00:31:05,101
Stap op.
186
00:31:05,780 --> 00:31:10,781
We hoeven niet ver meer,
maar je mag meerijden.
187
00:31:25,221 --> 00:31:28,382
Ik heb het gehoord van mensen
die het kunnen weten.
188
00:31:28,461 --> 00:31:31,182
Lager! Lager met die kar.
-Kom maar.
189
00:31:34,302 --> 00:31:37,782
De doelen van de Duitsers
rijken verder dan Polen.
190
00:31:38,662 --> 00:31:39,902
Waar kom je vandaan?
191
00:31:43,422 --> 00:31:44,862
Uit Wolynië.
192
00:31:48,343 --> 00:31:52,303
M'n vader heeft de boerderij verkocht
en werk gevonden bij de spoorwegen.
193
00:31:53,822 --> 00:31:56,583
Een Oekraïner die bij de spoorwegen werkt?
194
00:31:57,783 --> 00:32:01,983
In 1924.
-Mischien, het is immers lang geleden.
195
00:32:02,383 --> 00:32:06,263
Later waren we alleen genoeg
om de troep op te ruimen.
196
00:32:14,783 --> 00:32:18,423
Is er nog iets over voor ons?
-We zijn nog niet boven geweest.
197
00:32:21,743 --> 00:32:26,303
Help je mee of blijf je daar zitten?
Schiet op.
198
00:32:40,424 --> 00:32:43,584
M'n vader let op de kar
en dan gaan we naar de ceremonie.
199
00:32:44,865 --> 00:32:46,224
Welke ceremonie?
200
00:32:47,184 --> 00:32:49,065
Je bent Oekraïner,
maar je weet nergens van?
201
00:32:49,744 --> 00:32:52,704
Ik ben te lang weg geweest.
Ik ben de tijd vergeten.
202
00:32:52,824 --> 00:32:56,345
Niets bijzonders, iets politieks.
203
00:32:56,784 --> 00:32:59,584
Ze roepen de afhankelijkheid
van Oekraïne uit.
204
00:33:03,545 --> 00:33:06,985
Ik ga afscheid nemen.
Ik ga naar m'n eigen dorp.
205
00:33:07,225 --> 00:33:09,425
als je Oekraïner bent,
moet je met ons mee.
206
00:33:13,585 --> 00:33:16,505
Alleen door het dorp
kun je Wolynië bereiken.
207
00:33:20,626 --> 00:33:22,585
Als ze niet kijken, ren dan weg.
208
00:33:24,385 --> 00:33:28,666
- Ik ben Oekraïner.
- Dat weet ik. God helpe je.
209
00:33:39,026 --> 00:33:40,946
Broeders en zusters in Christus.
210
00:33:42,506 --> 00:33:44,027
Beste Oekraïners.
211
00:33:45,266 --> 00:33:48,866
Het einde is gekomen voor
onze onderdrukker.
212
00:33:50,306 --> 00:33:52,267
We dragen Polen ten grave.
213
00:34:02,707 --> 00:34:04,027
En binnenkort..
214
00:34:05,587 --> 00:34:07,827
..liggen ook de Poolse meesters
in hun graven.
215
00:34:09,267 --> 00:34:10,788
En zo krijgen we..
216
00:34:11,707 --> 00:34:18,348
..een onafhankelijk en vrij vaderland.
Laten we God danken.
217
00:34:33,068 --> 00:34:36,388
- Eer aan Oekraïne.
- Eer aan de helden.
218
00:34:36,988 --> 00:34:40,189
- Eer aan de helden.
- Dood aan de Polen.
219
00:34:42,028 --> 00:34:47,668
Oekraïne is nog niet dood
noch onze glorie, noch onze vrijheid
220
00:34:47,949 --> 00:34:55,909
ons, Oekraïnse broeders
zal het lot toelachen
221
00:35:21,550 --> 00:35:23,270
Oles.
222
00:35:42,150 --> 00:35:43,951
Oles, stommeling
223
00:35:52,671 --> 00:35:54,191
Franek, voer de koeien.
224
00:35:54,712 --> 00:35:56,711
1, 2, 3, Oles.
225
00:35:57,311 --> 00:36:01,792
Als Hawryluk klaar is met het hout,
maai dan het gras en snij het stro.
226
00:36:01,991 --> 00:36:03,312
Oke.
227
00:36:13,392 --> 00:36:15,392
Franek, de koeien.
228
00:36:16,272 --> 00:36:19,432
Mosiek, wees maar bang.
229
00:36:33,113 --> 00:36:35,432
Je verstopt je weer op dezelfde plek.
230
00:36:38,633 --> 00:36:39,953
Kijk voor je, trut.
231
00:36:56,553 --> 00:36:58,434
Mosiek.
232
00:37:10,234 --> 00:37:15,354
Ik heb lang op jullie gewacht.
En onze..
233
00:37:33,155 --> 00:37:35,155
Franek.
234
00:37:37,675 --> 00:37:40,155
Moet ik soms zelf voor de koeien zorgen?
235
00:37:41,835 --> 00:37:44,475
Je bent mijn moeder niet.
Je kunt me niet commanderen.
236
00:37:45,275 --> 00:37:46,955
Sla een kruis.
237
00:37:50,555 --> 00:37:53,555
Maar je drinkt toch melk?
Ga dan naar de wei, huppekee.
238
00:38:18,396 --> 00:38:26,157
Mama zegt dat een Rus een kip
gestolen heeft. Waarom greep je niet in?
239
00:38:28,437 --> 00:38:32,917
Ze moeten geen 'moeder' zeggen.
Hun moeder is dood.
240
00:38:33,157 --> 00:38:37,317
Het is mijn huis, niet het jouwe.
Ik doe wat ik wil.
241
00:38:43,157 --> 00:38:45,317
Ik ga de koeien voeren.
242
00:38:47,077 --> 00:38:49,837
Niets wordt hier fatsoenlijk gedaan.
243
00:39:02,558 --> 00:39:06,278
Maak je niet druk om die oude vrouw.
Ze went er wel aan.
244
00:39:10,559 --> 00:39:15,799
September.
- 1939.
245
00:39:20,879 --> 00:39:25,759
Weet je dat alleen de oudste man
in huis die dingen opschrijft?
246
00:39:26,439 --> 00:39:30,079
Hier staat dat je geboren bent in 1932..
247
00:39:30,559 --> 00:39:33,399
..en hier dat je moeder is overleden.
248
00:39:34,039 --> 00:39:37,080
En hier dat ik met Zofia getrouwd ben.
249
00:39:37,920 --> 00:39:42,600
Vandaag heb ik opgeschreven
dat de Duitsers Polen hebben aangevallen.
250
00:39:43,719 --> 00:39:48,440
En de Russen. En dat ik
uit de oorlog ben terugggekeerd.
251
00:39:49,800 --> 00:39:52,400
Zal ik dat met de kip ook opschrijven?
252
00:39:55,760 --> 00:39:58,560
'Dood'. Wie is Tadzik?
253
00:39:58,760 --> 00:40:01,960
Je broer. Hij is doodgevroren
op weg naar de doop.
254
00:40:05,240 --> 00:40:08,920
We hebben jou meteen laten dopen.
-Mij ook?
255
00:40:10,281 --> 00:40:13,161
Nee, jij bent in de zomer geboren.
256
00:40:13,281 --> 00:40:16,801
Het eten is klaar.
-Kom.
257
00:40:17,401 --> 00:40:20,601
Gedoopt met water.
258
00:40:24,361 --> 00:40:29,522
God, zegen ons en het eten dat we eten.
259
00:40:29,681 --> 00:40:32,961
In de naam van de Vader, de Zoon
en de Heilige Geest. Amen.
260
00:41:57,684 --> 00:41:59,765
We krijgen een kindje.
261
00:42:27,566 --> 00:42:29,846
Geprezen zij de heer.
262
00:42:37,766 --> 00:42:39,446
Op onze zoon.
263
00:42:42,646 --> 00:42:45,206
Hoe weet je dat het een zoon wordt?
264
00:43:03,127 --> 00:43:04,887
Als je blijft kijken naar Zosia..
265
00:43:04,967 --> 00:43:07,647
..verbouw ik je gezicht,
zodat je jezelf niet meer herkent.
266
00:43:28,288 --> 00:43:29,888
Is hij al terug?
267
00:43:30,328 --> 00:43:36,408
Wat wil je? Je hebt een man.
Dus wat kom je dan hier doen?
268
00:43:36,728 --> 00:43:39,688
Is hij al terug of niet?
-Nee.
269
00:43:59,489 --> 00:44:00,889
Waar was je?
270
00:44:01,929 --> 00:44:03,489
Bij m'n ouders.
271
00:44:05,369 --> 00:44:08,809
Ik heb eieren gebracht.
-Je kwam uit Zawodzie.
272
00:44:11,729 --> 00:44:13,690
Je was bij Hapyna, zeggen ze.
273
00:44:15,169 --> 00:44:20,130
Ik was bij haar omdat ze vroedvrouw is.
274
00:44:20,329 --> 00:44:25,010
Ik wilde haar vragen of we kunnen..
-Wat?
275
00:44:26,610 --> 00:44:27,970
Je weet wel.
276
00:44:45,931 --> 00:44:52,011
Ik hoorde dat de school open is.
Ik kan de kinderen wel meenemen.
277
00:44:52,371 --> 00:44:53,931
De school?
278
00:44:55,371 --> 00:44:59,051
Zosia, is alles in orde?
279
00:45:02,331 --> 00:45:07,932
Er is sinds gisteren niks veranderd.
Jullie hebben elkaar gisteren toch gezien?
280
00:45:08,691 --> 00:45:10,851
Gisteren? Ja.
281
00:45:11,292 --> 00:45:15,291
Goed, kinderen.
Nieuwe tijden, nieuwe juffen en meesters.
282
00:45:16,332 --> 00:45:18,652
We zien wel welke taal
jullie uiteindelijk spreken.
283
00:45:20,572 --> 00:45:24,852
Kleed jullie om.
-Vanmiddag moet je me helpen met de kool.
284
00:45:27,292 --> 00:45:30,892
Maak geklutste eieren klaar. Met ham.
285
00:45:46,173 --> 00:45:48,533
Geen Joden.
286
00:46:01,853 --> 00:46:03,773
Je leeft nog.
287
00:46:07,934 --> 00:46:10,294
Godzijdank.
288
00:47:04,216 --> 00:47:08,576
Dit hebben we niet meer nodig.
Allemaal bijgeloof.
289
00:47:09,976 --> 00:47:14,096
Net als jullie kruisjes en medallions.
290
00:47:14,696 --> 00:47:17,656
Wie heeft zulke dingen?
Handen omhoog.
291
00:47:20,856 --> 00:47:24,216
Doe ze af en leg ze op jullie tafeltjes.
292
00:47:50,778 --> 00:47:56,697
En nu wil ik jullie iets beter
leren kennen.
293
00:47:58,298 --> 00:48:01,938
Hoe heet jij, jongen?
-Ik heet Oles.
294
00:48:02,138 --> 00:48:04,498
Achternaam?
-Oles Hawryluk.
295
00:48:05,658 --> 00:48:10,738
En waar praten jullie thuis over?
Waar gaat het meestal over?
296
00:48:13,219 --> 00:48:20,659
Meestal over het werk op het veld.
Of dat ik niet met die Jood mag spelen.
297
00:48:24,898 --> 00:48:28,539
En jij, jongen?
Heeft je vader gevochten in de oorlog?
298
00:48:28,618 --> 00:48:31,379
Ja.
-Niet.
299
00:48:33,019 --> 00:48:36,459
Hij heeft wel gevochten,
maar in de andere oorlog. Lang geleden.
300
00:48:51,899 --> 00:48:54,260
Een brief van de Raad.
301
00:49:13,740 --> 00:49:17,901
Voor het geval dat: het geld en de rest
heb ik bij de appelboom begraven.
302
00:49:34,501 --> 00:49:37,822
Wat doe jij hier?
-Ik ben het dorpshoofd.
303
00:49:43,261 --> 00:49:45,421
Skiba Maciej Kasimirowicz.
304
00:50:02,663 --> 00:50:03,782
Meneer Skiba.
305
00:50:05,382 --> 00:50:10,502
Vanaf heden ben je ontheven
van je taak als groepshoofd.
306
00:50:11,582 --> 00:50:17,063
Aangesteld wordt Stepan Iwanowicz Szuma.
Szuma, hier komen.
307
00:50:25,063 --> 00:50:28,503
Oppassen Skiba. Je bent een koelak.
308
00:50:32,184 --> 00:50:35,863
Ik ben net zo min een koelak
als jij een communist bent.
309
00:50:40,184 --> 00:50:47,144
Wie meer dan 20 hectare land bezit,
is een koelak.
310
00:50:47,704 --> 00:50:51,824
Een rijke landbezitter waar aan
extra belasting word opgelegd.
311
00:50:52,064 --> 00:50:55,224
Ook gaan jullie verplicht
melk, vlees, graan..
312
00:50:55,304 --> 00:51:02,065
en voedsel afstaan. Anders wordt
je opgesloten als contrarevolutionair.
313
00:51:02,905 --> 00:51:09,585
Hun land vervalt aan de kolchoz.
-Hoe moeten we leveren? Het is oorlog.
314
00:51:10,905 --> 00:51:13,905
We hebben zelf niets te eten.
-Hou je mond.
315
00:51:14,025 --> 00:51:15,785
We kunnen niet zaaien.
316
00:51:29,105 --> 00:51:32,786
Vanaf vandaag hebben we maar één kleur.
317
00:51:34,145 --> 00:51:35,146
Rood.
318
00:51:39,065 --> 00:51:42,226
De onderdrukking door de Poolse landheren.
319
00:51:46,266 --> 00:51:52,466
Poolse landheren en kapitalisten
hebben de mensen in West-Oekraïne onderdrukt.
320
00:51:52,986 --> 00:51:56,146
Het land was geketend
door slavernij en onderdrukking.
321
00:52:00,387 --> 00:52:01,506
Waarnaartoe?
322
00:52:06,587 --> 00:52:09,867
En het kindje?
-Dat gaat met ons mee.
323
00:52:42,028 --> 00:52:44,948
Ik wil weten wiens kind je zult baren.
324
00:52:47,348 --> 00:52:49,748
Hebben jullie liggen krikken of niet?
325
00:52:51,668 --> 00:52:53,468
Ik ga slapen.
326
00:53:13,469 --> 00:53:15,990
NKVD. Doe open.
327
00:53:16,830 --> 00:53:18,990
Skiba Maciej Kasimirowicz?
-Ja, wat is er?
328
00:53:19,110 --> 00:53:21,589
Hou je mond. Waar is het?
329
00:53:25,470 --> 00:53:29,589
Mond dicht, klootzak. Waar is het geweer?
330
00:53:30,030 --> 00:53:34,870
Spullen en eten inpakken.
-Kleed jullie aan, kinderen.
331
00:53:36,710 --> 00:53:39,270
Ben je soms doof, hufter? Opschieten.
332
00:53:40,310 --> 00:53:42,271
Je krijgt een half uur.
333
00:53:55,551 --> 00:53:57,831
Opzij.
334
00:54:05,231 --> 00:54:06,751
Neem ze mee.
335
00:54:07,431 --> 00:54:11,312
Laat me los.
-Lopen.
336
00:54:25,792 --> 00:54:28,352
Skiba Maciej Kasimirowicz.
-Het hele gezin?
337
00:54:28,712 --> 00:54:30,392
Ja.
-Wagen zeven.
338
00:54:30,752 --> 00:54:35,512
Uitstappen, snel.
-Vooruit.
339
00:54:57,993 --> 00:55:02,193
Hun wraak voor 1920. Ze weten nog
dat Piłsudski hen er toen van langs gaf.
340
00:55:08,794 --> 00:55:15,674
Poolse bloedzuigers zullen ons volk
niet meer onderdrukken.
341
00:55:20,154 --> 00:55:21,594
Maak open.
342
00:55:21,954 --> 00:55:25,874
Toch wonen hier nog Polen
en dat is een slechte zaak.
343
00:55:27,234 --> 00:55:29,434
Ze vormen een onzekere factor.
344
00:55:29,914 --> 00:55:36,035
De Polen zullen altijd vijanden blijven
van de arbeidende klasse in Oekraïne.
345
00:55:38,634 --> 00:55:39,875
Skiba, Zofia.
346
00:55:40,075 --> 00:55:43,155
Zosia, hoe is het met je?
-Zorg goed voor m'n boerderij.
347
00:55:43,235 --> 00:55:46,394
Hoe gaat het met je?
348
00:55:48,115 --> 00:55:59,155
Vijandig bloed komt altijd weer bovenkruipen.
Zelfs in de 3de generatie.
349
00:55:59,676 --> 00:56:02,635
Voer ze weg.
350
00:56:03,715 --> 00:56:06,276
Szuma, ben je soms vergeten
dat je moeder geboren is als Borucka?
351
00:56:06,355 --> 00:56:09,356
Hou je mond, domoor.
-Hou toch je mond, vrouw.
352
00:56:09,996 --> 00:56:13,635
Szuma heeft gelijk.
353
00:56:28,117 --> 00:56:30,637
Vooruit.
354
00:56:43,397 --> 00:56:45,797
Nee. Er moeten er evenveel aankomen
als ik wegvoer.
355
00:56:46,197 --> 00:56:52,397
Dan meld je een dode.
Nee, lijken gaan ook die kant op.
356
00:56:54,518 --> 00:56:57,758
Zoek dan een vervanger,
dan kloppen de aantallen weer.
357
00:56:58,157 --> 00:56:59,798
Hou de wodka maar.
358
00:57:38,679 --> 00:57:39,519
Eruit.
359
00:57:53,159 --> 00:57:54,760
Terug.
360
00:57:58,639 --> 00:58:00,319
Terug, jij.
361
00:58:15,680 --> 00:58:17,240
Vlucht naar Głowacki.
362
00:58:26,401 --> 00:58:28,160
Alles komt in orde. Ik beloof het.
363
00:58:28,321 --> 00:58:31,601
Heeft ze je nog niet genoeg leed bezorgt?
-Mam.
364
00:58:40,921 --> 00:58:43,002
Kleed haar uit.
365
00:58:50,881 --> 00:58:54,762
Zorg voor warm water.
-Ze kan hier niet blijven.
366
00:58:55,722 --> 00:58:58,761
Ze is aan het transport ontsnapt.
We krijgen de doodstraf.
367
00:59:00,522 --> 00:59:02,762
We hebben zelf nauwelijks te eten.
368
00:59:03,762 --> 00:59:07,962
Wanneer zijn de vliezen gebroken?
Wanneer, vroeg ik je.
369
00:59:08,082 --> 00:59:11,042
Geen idee
-Jij weet nooit wat.
370
00:59:17,242 --> 00:59:18,122
Ik hou van je.
371
00:59:25,762 --> 00:59:26,722
Persen.
372
00:59:36,843 --> 00:59:38,123
Haal adem.
373
00:59:43,484 --> 00:59:44,643
Persen.
374
01:00:00,404 --> 01:00:02,124
Daar ben je dus, klootzak.
375
01:00:02,364 --> 01:00:06,124
Wat is er, Commandant?
Waar is de wodka?
376
01:00:07,404 --> 01:00:08,644
Ik begrijp u niet.
377
01:00:10,644 --> 01:00:14,604
Wat begrijp je niet?
Jij bent toch Petja?
378
01:00:17,604 --> 01:00:22,565
De NKVD gaat over de paspoorten
en politieke zaken.
379
01:00:23,285 --> 01:00:27,365
De militie gaat over documenten
en openbare orde.
380
01:00:29,925 --> 01:00:34,486
Maar voor die wodka
moet ik je zelf doodschieten.
381
01:00:54,726 --> 01:00:55,646
Petro...
382
01:00:58,006 --> 01:00:59,646
Waarom lig je hier?
383
01:01:15,326 --> 01:01:20,127
Het is koud. Petro, sta op.
384
01:01:37,167 --> 01:01:39,087
Juni 1941
385
01:01:52,768 --> 01:01:53,968
Waar zat je?
386
01:01:54,688 --> 01:01:57,448
Met z'n vader kon dat rotjong
zich nog drukken.
387
01:01:57,608 --> 01:02:00,488
Hier moet je werken voor..
-Ons huis staat leeg.
388
01:03:14,531 --> 01:03:16,331
Denk je dat papa nog leeft?
389
01:03:17,051 --> 01:03:20,812
Dat weet ik niet.
We kunnen alleen bidden en hopen.
390
01:03:21,652 --> 01:03:26,172
Als hij dood is, is de boerderij
dan van jou of van mij en Franek?
391
01:03:34,972 --> 01:03:36,772
Franek, kom terug.
392
01:03:57,413 --> 01:03:59,293
Zouden ze al bij de poort zijn?
393
01:04:03,813 --> 01:04:09,013
We begroeten
het zegevierende Duitse leger..
394
01:04:09,413 --> 01:04:13,333
..met grote vreugde en dankbaarheid.
395
01:04:14,094 --> 01:04:17,814
We hebben een poort gebouwd,
maar jullie zouden uit Zawodzie komen.
396
01:04:18,253 --> 01:04:20,133
Maar dat geeft niet.
397
01:04:21,333 --> 01:04:26,613
We zijn verheugd
dat onze nieuwe Oekraïense staat..
398
01:04:27,054 --> 01:04:32,294
..gaat samenwerken met Groot-Duitsland.
399
01:04:32,774 --> 01:04:36,094
Lang leve de Organisatie
van Oekraïense Nationalisten.
400
01:04:36,174 --> 01:04:38,494
Lang leve Stepan Bandera.
401
01:04:38,815 --> 01:04:43,334
Lang leve de Führer, Adolf Hitler.
402
01:04:48,775 --> 01:04:50,655
Laat me gaan.
403
01:04:57,095 --> 01:04:58,895
Wat doen jullie?
404
01:05:21,455 --> 01:05:24,696
Wonen er in dit dorp nog meer Joden?
405
01:05:32,136 --> 01:05:33,816
Esther.
406
01:05:34,776 --> 01:05:38,816
Er ontbreken nog kinderen.
Twee jongens en twee meisjes.
407
01:05:41,817 --> 01:05:45,297
Zoek de anderen en begraaf de rest.
408
01:05:47,897 --> 01:05:49,776
Daar.
409
01:06:01,258 --> 01:06:02,497
Waar zijn ze?
410
01:06:10,698 --> 01:06:13,858
Op het verbergen van Joden
staat de doodstraf.
411
01:06:42,979 --> 01:06:46,779
Waar zijn die aardappelen?
-Misschien heeft Hawryluk ze.
412
01:06:52,779 --> 01:06:55,500
Ik speel niet meer met je.
Je bent een Pool.
413
01:06:59,460 --> 01:07:03,980
Heta betekent naar rechts.
Wio betekent hop, vooruit.
414
01:07:04,100 --> 01:07:05,820
Rij door.
415
01:07:05,900 --> 01:07:07,700
Vader, stop. Ik ben mijn schoenen vergeten.
416
01:07:10,940 --> 01:07:12,820
Ik kom lopend terug.
417
01:07:35,781 --> 01:07:37,660
En de kinderen?
418
01:08:13,062 --> 01:08:14,782
Mosiek is al sinds de zomer hier.
419
01:08:22,503 --> 01:08:24,543
Je bent altijd al stom geweest.
420
01:08:24,822 --> 01:08:27,383
Als Hawryluk je niet verklikt,
doen de Polen dat wel.
421
01:08:27,623 --> 01:08:30,702
Ze verdwijnen, anders licht ik
de Duitsers zelf in.
422
01:08:34,662 --> 01:08:41,743
Je mag niet de levens van jou en de kinderen
riskeren voor Joden. Of dat van mij en moeder.
423
01:08:42,063 --> 01:08:43,023
Zosia.
424
01:08:58,063 --> 01:08:59,344
Mag ik rijden?
425
01:08:59,584 --> 01:09:03,024
-Nee.
Ik moet voedsel naar de Duitsers brengen.
426
01:09:07,904 --> 01:09:11,824
Dit vergat ik bijna.
Hela heeft een brief geschreven.
427
01:09:14,624 --> 01:09:17,105
Ze hebben een nieuwe dochter.
428
01:09:20,384 --> 01:09:22,865
Oksana.
429
01:09:23,665 --> 01:09:26,144
Leuk.
430
01:09:28,385 --> 01:09:34,545
Schrijf maar op: Oksana.
Je bent toch de oudste man in huis?
431
01:09:49,026 --> 01:09:51,506
Mamulka krijgt een kalf.
432
01:10:44,468 --> 01:10:45,788
Goedemorgen.
433
01:10:58,748 --> 01:11:01,228
Je gaat me toch niet neersteken?
434
01:11:36,430 --> 01:11:38,430
Zoek naar joden.
435
01:11:52,630 --> 01:11:55,230
En nu?
436
01:11:58,031 --> 01:11:59,270
Ik zal je betalen.
437
01:12:00,791 --> 01:12:03,710
Ik heb in het bos
gouden roebels begraven.
438
01:12:03,791 --> 01:12:06,151
Je zult een rijk man zijn.
439
01:12:10,070 --> 01:12:13,151
Maar dan moet je ons wel
de hele winter verborgen houden.
440
01:13:31,754 --> 01:13:35,914
M'n vrouw is ziek.
We hebben reuzel nodig.
441
01:13:36,154 --> 01:13:37,834
Stilte.
442
01:13:38,234 --> 01:13:45,034
Je aarzelt niet om je leven te wagen
als de goede zaak dat vereist. Herhaal.
443
01:13:52,674 --> 01:13:56,235
Kun je dat niet eens onthouden?
Volgende.
444
01:13:56,514 --> 01:14:00,675
De vijanden van je volk zul je
met haat en bedrog tegemoet treden.
445
01:14:08,875 --> 01:14:11,555
Uw vrouw beweegt zich niet.
446
01:15:05,757 --> 01:15:07,077
Waar is het geld?
447
01:15:08,757 --> 01:15:10,038
Is het nog ver?
448
01:15:45,478 --> 01:15:46,479
Vlucht.
449
01:16:25,160 --> 01:16:26,840
Bij jou ook al.
450
01:16:31,080 --> 01:16:33,801
Is er nieuws van Maciej? Leeft hij nog?
451
01:16:36,400 --> 01:16:39,441
Misschien. Hoezo?
-Gewoon, zomaar.
452
01:16:40,361 --> 01:16:44,321
Ik wilde gewoon zeggen
dat ook ik..
453
01:16:44,760 --> 01:16:47,160
..geen vrouw heb. Nog niet.
454
01:16:50,081 --> 01:16:52,081
En als je wil..
455
01:16:54,401 --> 01:16:56,881
Wat is er gebeurd?
-Er ligt iemand in de rivier.
456
01:17:10,762 --> 01:17:12,042
De priester.
457
01:17:18,762 --> 01:17:19,802
Lieve hemel.
458
01:17:22,922 --> 01:17:27,923
Beesten zijn het, geen mensen.
-Beesten zijn niet wreed.
459
01:17:28,763 --> 01:17:31,602
In het begin stierven er twee.
460
01:17:31,883 --> 01:17:38,162
Toen schoten de Russen er nog een paar
dood. Eén verdronk in de Wolga.
461
01:17:40,003 --> 01:17:43,203
Toen verdronk er nog één. Alleen ik
en een Oekraïner bereikten Bereznica.
462
01:17:43,643 --> 01:17:47,843
Daar hielpen de mensen ons.
463
01:17:48,323 --> 01:17:51,163
En waarom duurde het zo lang
tot je hier was?
464
01:17:57,763 --> 01:17:59,803
Ik werd ziek.
465
01:18:02,244 --> 01:18:03,723
Ze kalken op de muren.
466
01:18:04,044 --> 01:18:08,724
Op Oekraïnse huizen zetten ze “102”
en op de Poolse huizen kruizen.
467
01:18:09,684 --> 01:18:12,284
Vier kruizen bij ons,
omdat we met ons vieren zijn.
468
01:18:13,164 --> 01:18:15,164
Voordat jullie terugkeerden.
469
01:18:20,804 --> 01:18:23,804
Er is vandaag weer een kip verdwenen.
470
01:19:17,204 --> 01:19:19,204
Voorzichtig.
471
01:19:21,204 --> 01:19:25,504
Uit de diepte roep ik tot u, heer.
Heer, hoor, mijn stem.
472
01:19:26,204 --> 01:19:30,204
Wees aandachtig.
Luister naar mijn roep om genade.
473
01:20:17,249 --> 01:20:18,449
Waar ga je naartoe?
474
01:20:20,048 --> 01:20:25,609
We hebben geen graan. We hebben een
nieuwe hond, hangsloten en grendels nodig.
475
01:20:25,729 --> 01:20:28,369
Die van ons zijn waardeloos.
Het huis moet afgesloten worden.
476
01:20:30,849 --> 01:20:32,089
Het is gevaarlijk.
477
01:20:35,529 --> 01:20:41,370
De mensen kennen me hier, domoor.
-Vader Jozef kende ze ook.
478
01:20:57,850 --> 01:21:00,370
De petroleum is bijna op.
479
01:21:15,771 --> 01:21:18,291
Zo doe je dat.
480
01:21:21,130 --> 01:21:23,651
Wanneer komt papa weer terug?
481
01:21:25,971 --> 01:21:27,651
Rood op het kruis.
482
01:23:39,056 --> 01:23:41,056
Ik zal Skiba's kinderen grootbrengen
als mijn eigen kinderen.
483
01:24:00,577 --> 01:24:06,017
Een meter van het hoofd vandaan,
anders word je uniform vies. Begrepen?
484
01:24:35,058 --> 01:24:35,898
Stop!
485
01:24:38,858 --> 01:24:39,938
Niet bewegen.
486
01:24:45,178 --> 01:24:50,178
Kwiatkowski heeft je een aanzoek gedaan.
Waarom ben je er niet op in gegaan?
487
01:24:50,259 --> 01:24:53,298
Misschien brengt het geluk
- God geve dat.
488
01:25:43,860 --> 01:25:45,620
Antoni..
489
01:25:46,421 --> 01:25:49,261
..Wilk.
-Hij heeft zijn ogen geopend.
490
01:26:01,261 --> 01:26:02,981
Meneer, wie bent u?
491
01:26:17,781 --> 01:26:22,461
Hij lijkt niet Joods, maar je moet..
-Het is mijn huis, en ik doe wat ik wil.
492
01:26:42,663 --> 01:26:43,663
Hebbes.
493
01:27:09,544 --> 01:27:10,744
Hier.
494
01:27:28,024 --> 01:27:30,105
Niet met de punt, maar plat.
495
01:27:51,105 --> 01:27:55,105
En wat doet een spoorwegman hier?
- Ik kom meehelpen.
496
01:27:56,746 --> 01:27:58,025
Op de boerderij.
497
01:28:00,545 --> 01:28:02,945
Je vind de weduwe van Skiba dus wel leuk?
498
01:28:04,986 --> 01:28:08,346
Als er werk is, zorg ik ervoor
dat je aangewezen wordt.
499
01:28:08,425 --> 01:28:12,986
Zeg haar dat ze de Duitsers
graan moet brengen als belasting.
500
01:28:13,626 --> 01:28:18,306
De termijn is bijna verstreken.
En ik wil bonnen zien voor die melk.
501
01:28:32,707 --> 01:28:36,187
Naam?
-Zofia Skiba, geboren Głowacka.
502
01:28:36,707 --> 01:28:40,187
Een kip, een koe..
- En een paard.
503
01:28:59,268 --> 01:29:01,947
Neem ze allemaal maar.
504
01:29:11,228 --> 01:29:19,228
'Chmielnicki groeie op in de steppe.
Hij groeide op tot een reus.
505
01:29:19,669 --> 01:29:26,469
Polen werd geteisterd door rampspoed.'
506
01:29:35,109 --> 01:29:37,669
Weet je wat eer is?
-Nee.
507
01:29:38,949 --> 01:29:43,389
Eer betekent dat als je iets belooft..
508
01:29:43,909 --> 01:29:47,990
..je dat ook altijd zult doen.
Wat er ook gebeurt.
509
01:30:00,670 --> 01:30:03,910
Wanneer?
-Morgen.
510
01:30:11,590 --> 01:30:13,791
Stop maar en ga slapen.
511
01:30:35,911 --> 01:30:37,191
Halt.
512
01:30:41,992 --> 01:30:43,351
Ben je een Pool?
513
01:30:44,752 --> 01:30:46,871
Je boft dat we geen Oekraïners zijn.
514
01:30:48,952 --> 01:30:51,552
Geef wat voedsel en drank,
dan kun je gaan.
515
01:31:06,792 --> 01:31:08,232
Hoeveel heb je ervoor gekregen?
516
01:31:08,672 --> 01:31:11,352
Zoveel als je wilde.
-Ik wilde meer.
517
01:31:12,912 --> 01:31:14,633
Aardappels.
518
01:31:22,153 --> 01:31:24,753
Daarna staken ze 'm de ogen uit.
519
01:31:25,153 --> 01:31:29,993
In ons dorp waren alleen vrouwen.
De mannen zaten in Siberië..
520
01:31:30,073 --> 01:31:33,793
..en de rest moest werken in Duitsland.
-Ik weet niet hoe het hier gaat.
521
01:31:31,953 --> 01:31:39,393
In ons dorp waarschuwen de Oekraïners ons.
We gaan goed met elkaar om.
522
01:31:39,834 --> 01:31:40,914
-Hebben jullie wodka?
523
01:31:43,713 --> 01:31:48,993
De Oekraïnse Militaire Organisatie heeft
in 20 jaar tijd 1000 aanvallen uitgevoerd.
524
01:31:49,434 --> 01:31:54,714
Brandstichting, overvallen, moord.
Ze vermoorden niet alleen Polen.
525
01:31:55,074 --> 01:31:57,714
Ook Oekraïners die met Polen
wilden onderhandelen.
526
01:32:01,555 --> 01:32:02,995
M'n schoenen knellen.
527
01:32:05,474 --> 01:32:08,594
Ga terug en wacht op bevelen.
Ik regel dat met die Joden.
528
01:32:10,035 --> 01:32:12,195
Dank je.
-Succes.
529
01:32:13,515 --> 01:32:14,955
God zij met je.
530
01:33:28,517 --> 01:33:29,677
Een ei.
531
01:33:35,878 --> 01:33:40,757
Het is gedaan met de Duitsers.
Een nederlaag bij Stalingrad.
532
01:33:41,118 --> 01:33:42,958
We moeten ons organiseren.
533
01:33:43,158 --> 01:33:45,758
De Duitsers zijn het probleem niet.
Wel de bendes.
534
01:33:47,158 --> 01:33:48,718
Ik laat m'n gezin niet in de steek.
535
01:33:54,078 --> 01:33:57,959
Hier, de vergunning. Dat spul moet
zo snel mogelijk naar het station.
536
01:33:58,118 --> 01:34:01,879
Begrepen?
-Jawel, het station. Meekomen.
537
01:34:03,638 --> 01:34:04,799
Dit zijn je papieren.
538
01:34:08,119 --> 01:34:09,759
Is Romek gevonden?
539
01:34:17,879 --> 01:34:23,640
Orlyk. Je hebt mijn tanden uitgeslagen
met de vlegel. Weet je nog?
540
01:34:23,959 --> 01:34:25,800
Bek dicht.
541
01:34:28,800 --> 01:34:30,320
Hryc Horubala.
542
01:34:40,840 --> 01:34:42,160
Nee. God.
543
01:34:47,920 --> 01:34:51,080
Bied je je soms aan als vrijwilliger?
544
01:34:55,201 --> 01:34:59,881
Hryc, denk toch aan je vrouw
of je kinderen. Denk toch aan ze.
545
01:35:02,521 --> 01:35:04,441
Nee.
546
01:35:45,282 --> 01:35:46,563
Ga maar slapen.
547
01:35:57,642 --> 01:36:00,803
Bij Wlodzimierec hebben partizanen
op Duitsers geschoten.
548
01:36:00,883 --> 01:36:04,283
Daarna trokken ze een dorp binnen
om proviand in te slaan.
549
01:36:04,483 --> 01:36:10,483
De Duitsers konden wraak komen nemen
vanwege de hulp aan Russische partizanen.
550
01:36:12,163 --> 01:36:14,044
Er moest een Russische aanval
in scène worden gezet.
551
01:36:15,484 --> 01:36:17,404
De mensen moesten op de grond gaan liggen.
552
01:36:17,844 --> 01:36:20,403
Sommige deden dat, andere niet.
553
01:36:20,603 --> 01:36:24,224
Ze hoorden dat die zogenaame Russen
Oekraïens spraken.
554
01:36:24,403 --> 01:36:28,284
Met bijlen en messen
hebben ze iedereen afgemaakt.
555
01:36:30,164 --> 01:36:32,284
Meer dan 150 mensen op één dag..
556
01:36:35,525 --> 01:36:37,325
We zijn er stil van.
557
01:36:39,204 --> 01:36:41,885
Ze hebben een baby met een bajonet
aan een tafel vastgenageld.
558
01:36:43,205 --> 01:36:46,244
Hoe weet je dat allemaal?
-Dat heb ik gehoord.
559
01:36:47,645 --> 01:36:49,645
De Oekraïnse politie
is de bossen in gevlucht.
560
01:36:50,005 --> 01:36:52,925
De Duitsers zoeken vrijwilligers
om belasting te innen.
561
01:36:53,165 --> 01:36:55,365
Ik kom vragen wie mee wil doen.
562
01:36:56,645 --> 01:36:58,405
Polen zijn ook welkom.
563
01:37:19,806 --> 01:37:21,006
Van m'n overleden man.
564
01:37:49,767 --> 01:37:50,847
Waar zal ik dit begraven?
565
01:38:11,168 --> 01:38:15,448
Jullie zullen de Oekraïnse staat krijgen
en anders strijdend ten onder gaan.
566
01:38:16,008 --> 01:38:20,248
Jullie laten de eer van jullie land
niet besmeuren.
567
01:38:25,209 --> 01:38:29,568
Vergeet nooit de gloriedagen van
onze vrijheidsstrijd.
568
01:39:35,771 --> 01:39:38,091
Hoe wisten buitenstaanders
waar Polen woonden?
569
01:39:38,251 --> 01:39:41,091
Via andere bewoners,
of ze hadden ze zelf al vermoord.
570
01:39:41,491 --> 01:39:43,491
We moeten ons verdedigen.
571
01:39:43,971 --> 01:39:48,132
Hoe? En wie?
-Waarmee? We hebben geen wapens
572
01:39:48,571 --> 01:39:52,572
We vragen de Duitsers om hulp.
-M'n man kan helpen.
573
01:39:53,772 --> 01:39:55,452
We kopen geweren bij de Hongaren.
574
01:39:56,732 --> 01:39:59,931
Onze Oekraïners waarschuwen ons.
-Ons doen ze niks.
575
01:40:00,012 --> 01:40:05,452
Waarom slapen we dan op schuilplekken?
-Slaap maar waar je wil. Ik slaap thuis.
576
01:40:09,172 --> 01:40:11,012
Wees er trots op..
577
01:40:13,332 --> 01:40:15,853
..dat jullie nazaten zijn
van de strijd..
578
01:40:19,852 --> 01:40:22,213
..voor de glory
van de Drietand van Volodymyr.
579
01:40:25,012 --> 01:40:27,333
Wreek de dood van de grote strijders.
580
01:40:27,772 --> 01:40:31,813
Praat niet met iedereen..
-..maar met wie je nodig hebt.
581
01:40:48,254 --> 01:40:49,653
Dat is tante Bronka.
582
01:41:01,014 --> 01:41:05,814
Ik ben de zus van Maciej.
Kunnen we onderdak krijgen?
583
01:41:10,335 --> 01:41:12,975
Ze vielen 's avonds aan,
net na Sint Jozef.
584
01:41:14,614 --> 01:41:16,095
Ze omsingelden het dorp.
585
01:41:16,734 --> 01:41:21,414
Eerst kwamen de Banderisten,
daarna andere Oekraïners.
586
01:41:23,655 --> 01:41:26,015
Uit Bialka, Jablonna..
587
01:41:27,575 --> 01:41:29,935
..Kamionka, Wielkie Pole..
588
01:41:31,815 --> 01:41:33,975
Buren.
589
01:41:40,415 --> 01:41:42,575
Ze vermoordden ons met bijlen.
590
01:41:45,295 --> 01:41:47,616
Anderen werden levend verbrand
in schuren.
591
01:41:49,495 --> 01:41:54,656
M'n dochtertjes, Ola en Henia..
592
01:42:01,696 --> 01:42:05,057
Urenlang doorzochten ze
boerderijen en weilanden.
593
01:42:05,417 --> 01:42:07,056
De gewonden maakten ze af.
594
01:42:13,057 --> 01:42:15,656
We hebben de nacht
in een greppel doorgebracht.
595
01:42:17,737 --> 01:42:19,736
Barmhartige God heeft ons gered.
596
01:42:25,697 --> 01:42:27,417
Zawodzie staat in brand.
597
01:43:20,059 --> 01:43:24,659
Als ze dorpen in brand steken, dan verbranden
ze ons in de schuren als ze ons vinden.
598
01:43:24,859 --> 01:43:26,699
Ga slapen.
599
01:43:45,020 --> 01:43:47,340
Morgen ben je terug.
- Ik laat je niet achter.
600
01:43:47,620 --> 01:43:49,220
Het is een bevel.
601
01:43:54,261 --> 01:43:55,660
Iemand moet ze begeleiden.
602
01:43:58,420 --> 01:44:00,300
Waarom jij?
603
01:44:01,860 --> 01:44:03,381
Ze gaan naar Kustycze.
604
01:44:06,581 --> 01:44:08,021
Dat is mijn dorp.
605
01:44:20,821 --> 01:44:22,942
Je blijft hier.
606
01:44:45,422 --> 01:44:47,022
Goedemorgen.
607
01:44:50,183 --> 01:44:51,663
Mag ik iets vragen?
608
01:44:51,743 --> 01:44:55,022
Waar is die club die tegen
de Duitsers wil vechten..
609
01:44:55,223 --> 01:44:59,063
..maar de mensen niet kan beschermen
tegen gepeupel met bijlen en hooivorken?
610
01:44:59,743 --> 01:45:01,463
Dat zal vlug anders zijn.
611
01:45:20,743 --> 01:45:26,024
Ben je niet bang voor de Duitsers?
-Die blijven nu in de steden.
612
01:45:52,665 --> 01:45:55,185
Kustycze ligt vlak achter het bos.
613
01:45:56,425 --> 01:45:59,305
Bij de eiken moet je rechtsaf.
614
01:46:12,425 --> 01:46:17,705
Ze zullen je vermoorden.
-Dan helpt dat pistool ook niet
615
01:46:20,105 --> 01:46:22,106
De soldateneer is mijn wapen.
616
01:46:23,705 --> 01:46:24,706
Ik ga met je mee.
617
01:46:26,786 --> 01:46:28,626
Goed, maar alleen jij.
618
01:46:29,986 --> 01:46:33,146
De rest verbergt zich in het bos.
Trybus, jij hebt de leiding.
619
01:46:40,107 --> 01:46:44,146
Zajdel, escorteer meneer
veilig naar huis.
620
01:46:44,226 --> 01:46:45,267
-Jawel.
621
01:46:52,667 --> 01:46:57,187
Ik kwam je vertellen
dat je niet bang hoeft te zijn.
622
01:46:57,827 --> 01:47:00,787
Hier zal niks gebeuren. Het is voorbij.
623
01:47:02,467 --> 01:47:04,187
Een bestand met de Polen.
624
01:47:05,387 --> 01:47:07,747
Waarom kijk me aan
alsof ik een bandiet ben?
625
01:47:07,987 --> 01:47:11,788
We moeten ons nu op de oogst richten.
Tot ziens.
626
01:47:12,307 --> 01:47:15,667
Alle volkeren zijn broeders.
-Tot ziens.
627
01:47:15,748 --> 01:47:17,868
Ze hebben allemaal het recht
om te leven..
628
01:47:18,508 --> 01:47:21,708
..en voor hun welzijn te zorgen.
629
01:47:24,028 --> 01:47:28,748
Maar het is niet juist
en het brengt ook niets goeds..
630
01:47:29,628 --> 01:47:33,269
..om welvaart boven
eerlijkheid te plaatsen.
631
01:47:34,949 --> 01:47:40,148
De wereld is besmet
met een onbeteugelde toewijding..
632
01:47:40,548 --> 01:47:46,909
..aan het vaderland, aan het volk.
De kracht van een dergelijke toewijding..
633
01:47:48,149 --> 01:47:51,949
..is de kracht van de haat
jegens andere volkeren.
634
01:48:15,189 --> 01:48:20,150
Kapitein Zygmunt Krzemieniecki.
-Dat ben ik. Ik ben de afgezant.
635
01:48:21,550 --> 01:48:24,190
De Poolse regering in Londen
is met OOeN overeengekomen..
636
01:48:24,630 --> 01:48:27,271
..dat beide partijen ongewapend
zullen onderhandelen.
637
01:48:33,070 --> 01:48:34,870
Ik heb je gedichten gelezen.
638
01:48:37,911 --> 01:48:39,951
Dat over twee vaderlanden is erg goed.
639
01:48:47,151 --> 01:48:48,991
Met wie heb ik de eer?
640
01:48:51,871 --> 01:48:53,511
Met het vrije Oekraïne.
641
01:48:57,551 --> 01:48:58,472
Vooruit
642
01:49:08,591 --> 01:49:09,551
Banderisten.
643
01:49:24,753 --> 01:49:26,872
De Heilige Schrift zegt ons:
644
01:49:28,072 --> 01:49:32,712
'Toen het graan opkwam en vrucht zette,
toen kwam ook het onkruid te voorschijn.
645
01:49:35,033 --> 01:49:38,033
Daarna kwamen de slaven van de eigenaar
en zeiden: ''Heer..
646
01:49:38,993 --> 01:49:43,753
..hebt gij niet goed zaad in uw akker
gezaaid? Hoe komt hij dan aan onkruid?''
647
01:49:44,473 --> 01:49:48,913
Hij zei tot hen:
''Dat heeft een vijandig mens gedaan.''
648
01:49:50,713 --> 01:49:52,553
Laten we elkaar niet voor de gek houden.
649
01:49:54,233 --> 01:49:58,273
Geen volk ter wereld
is gevrijwaard van dit gif.
650
01:49:58,714 --> 01:50:03,553
Laat daarom elk mens van elk volk
en van elk geloof..
651
01:50:04,354 --> 01:50:06,354
..zich thuis voelen.
652
01:50:07,274 --> 01:50:11,114
Laat het aanhangen
van een bepaald geloof..
653
01:50:11,194 --> 01:50:14,474
..niet gepaard gaan met pijn..
654
01:50:15,074 --> 01:50:16,794
..kwade gedachten..
655
01:50:18,875 --> 01:50:20,675
..of het berokkenen van leed.
656
01:50:30,794 --> 01:50:35,675
'De slaven zeiden tot hem:
''Wilt gij dan, dat wij het bijeenhalen?''
657
01:50:36,355 --> 01:50:38,395
Hij zij: “Nee.
658
01:50:39,115 --> 01:50:44,355
Bij het bijeenhalen van het onkruid,
kunt gij tevens het koren uittrekken.
659
01:50:44,875 --> 01:50:49,395
Laat beide samen opgroeien tot oogst.
660
01:50:50,595 --> 01:50:52,716
En in de oogsttijd
zal ik de zaaiers zeggen:
661
01:50:54,116 --> 01:50:59,276
''Haalt eerst het onkruid bijeen en bindt
het in bossen bijeen om te verbranden..
662
01:50:59,355 --> 01:51:02,356
..maar breng het koren bijeen
in mijn schuur.”
663
01:51:02,756 --> 01:51:09,276
Laat de mens in allen geloven..
664
01:51:10,236 --> 01:51:13,316
..en als het nodig is in alle talen
het woord van God verspreiden.
665
01:51:13,916 --> 01:51:18,637
Broeders en zusters, we moeten
de Oekraïnse bodem zuiveren.
666
01:51:20,197 --> 01:51:24,357
En laat de dorpen met bakstenen huizen..
667
01:51:24,757 --> 01:51:28,237
..die op goed verdedigbare locaties
liggen..
668
01:51:28,717 --> 01:51:31,877
..alle Polen onder hun daken
welkom heten.
669
01:51:32,557 --> 01:51:35,997
Ik moet terug naar mijn gezin.
Ken je een betrouwbare Oekraïner?
670
01:51:38,237 --> 01:51:39,317
Koop wapens.
-Na de mis.
671
01:51:40,637 --> 01:51:42,597
Verenig jullie.
Organiseer jullie verdediging.
672
01:51:43,838 --> 01:51:46,478
Wacht niet tot jullie afgeslacht worden.
673
01:51:46,917 --> 01:51:50,798
Laat de rivieren en meren
volstromen met Pools bloed.
674
01:51:50,878 --> 01:51:54,598
Oekraïne moet zuiver zijn
als een glas water.
675
01:51:54,917 --> 01:51:57,838
Je aarzelt niet om je leven te wagen..
676
01:52:01,358 --> 01:52:04,118
..als de goede zaak dat vereist.
677
01:52:06,118 --> 01:52:14,518
In de naam van de Vader,
de Zoon en de Heilige Geest.
678
01:52:15,039 --> 01:52:17,958
Moge u een rijke oogst hebben.
679
01:52:19,638 --> 01:52:22,439
Met haat en bedrog..
680
01:52:22,518 --> 01:52:25,279
..zul je de vijand van je volk
tegemoet treden.
681
01:52:27,079 --> 01:52:30,919
Glory aan Oekraïne.
-Glory aan de helden.
682
01:52:32,079 --> 01:52:34,919
Red ons van alle gevaar.
683
01:52:41,200 --> 01:52:43,120
Banderisten.
684
01:53:29,481 --> 01:53:31,602
Kom naar beneden,
anders verbranden we jullie.
685
01:53:48,562 --> 01:53:49,842
Kom.
686
01:55:12,245 --> 01:55:13,445
In de hens met hem.
687
01:56:28,008 --> 01:56:33,248
Omdat jullie ons volk hebben onderdrukt.
-Dood.
688
01:56:33,368 --> 01:56:37,768
Voor het land van onze vaders.
-Dood aan de Polen.
689
01:56:37,848 --> 01:56:41,848
Voor Wolynië.
-Dood aan de Polen.
690
01:56:41,968 --> 01:56:48,208
Voor het vrije Oekraïne.
-Dood aan de Polen.
691
01:58:50,893 --> 01:58:55,173
Zijn hier nog Polen?
-Ja, allemaal dood.
692
01:58:55,413 --> 01:58:58,014
Pak wat je wil hebben,
want we steken de brand erin.
693
01:59:09,453 --> 01:59:11,013
Ga naar je zus.
694
01:59:15,894 --> 01:59:17,654
Maar loop langzaam.
695
01:59:18,414 --> 01:59:20,934
Oekraïners hebben niets te vrezen
en hoeven niet te rennen.
696
02:01:33,539 --> 02:01:34,579
Een Pool.
697
02:03:10,942 --> 02:03:13,182
Daar moet je naartoe. Die kant op.
698
02:03:43,423 --> 02:03:44,503
Halt.
699
02:03:48,824 --> 02:03:49,944
Waar ga je naartoe?
700
02:03:54,504 --> 02:03:55,584
We zijn Oekraïners.
701
02:03:58,304 --> 02:04:00,264
But you are dressed like a Pole.
702
02:04:04,944 --> 02:04:06,985
Maar je kleedt je als een Poolse.
703
02:04:08,305 --> 02:04:13,225
De kleding hebben we gestolen bij Polen.
-Sla een kruis en zeg het gebed op.
704
02:04:22,345 --> 02:04:28,465
Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd..
705
02:04:28,626 --> 02:04:30,426
Ik wil eten.
706
02:04:33,025 --> 02:04:34,425
Het kind wil eten.
707
02:04:34,506 --> 02:04:37,626
We wilden je vermoorden,
maar je bent een Oekraïnse.
708
02:04:37,706 --> 02:04:44,106
We stopten het kind in een baal stro
en staken er de brand in.
709
02:04:44,786 --> 02:04:46,426
Wie wil je daar bezoeken?
710
02:04:48,626 --> 02:04:50,146
Polishtshukova.
711
02:04:50,826 --> 02:04:52,867
En wat gilde die Poolse vrouw.
712
02:04:54,026 --> 02:04:57,667
Met een hooivork moest Ivanko
haar tot zwijgen brengen.
713
02:04:58,786 --> 02:05:02,986
Ik ken haar. Ze heeft een dochter.
714
02:05:05,386 --> 02:05:08,347
Een zoon.
-En de vader..
715
02:05:09,987 --> 02:05:13,227
..werd in een half uur grijs van angst.
716
02:05:14,667 --> 02:05:19,187
Ik heb z'n hoofd gevild.
717
02:05:22,827 --> 02:05:24,707
Wil je wat?
718
02:07:50,392 --> 02:07:52,753
Je moet haar vermoorden,
anders gaan jullie er allemaal aan.
719
02:08:01,273 --> 02:08:02,713
Je bent m'n broer.
720
02:08:06,993 --> 02:08:10,994
Daarom leef je nog.
Omdat ik je broer ben.
721
02:08:19,594 --> 02:08:26,394
Wie weigert Bandera te dienen,
krijgt een kogel door z'n kop.
722
02:08:29,274 --> 02:08:33,394
Hela is een Poolse.
Haar kun je niet helpen.
723
02:08:36,234 --> 02:08:38,554
Maar jij en de kinderen blijven leven.
724
02:09:18,234 --> 02:09:21,554
slaap, kindje, slaap
725
02:09:22,234 --> 02:09:25,554
lekker in je wiegje
726
02:09:58,398 --> 02:10:02,277
Laat haar los. Ze is Poolse.
727
02:10:02,678 --> 02:10:05,078
Ze is van jou bloed.
-Kop dicht.
728
02:10:05,678 --> 02:10:09,597
Wil je zo graag een Banderist?
Kijk wat die met onze kinderen doen.
729
02:10:34,879 --> 02:10:36,159
Wegwezen.
730
02:15:38,279 --> 02:15:42,159
IN 1943-1945 ZIJN NAAR SCHATTING
ZO'N 80.000 TOT 100.000 POLEN
731
02:15:42,279 --> 02:15:47,159
EN 10.000 TOT 15.000 OEKRAÏNERS
SLACHTOFFER GEWORDEN
732
02:15:48,279 --> 02:15:52,159
VAN OEKRAÏNSE NATIONALISTEN
EN POOLSE WRAAKACTIES
54001
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bosnian
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Slovak
Slovenian
Somali
Swahili
Tajik
Tamil
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
