Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:43,676 --> 00:00:47,488
Mijn leeftijd en mijn gezondheid
staan me niet toe...
2
00:00:47,614 --> 00:00:52,326
de artistieke droom te realiseren
die ik altijd heb nagejaagd.
3
00:00:52,452 --> 00:00:56,786
Maar ik ben de intelligente
kunstliefhebbers dankbaar...
4
00:00:57,123 --> 00:01:01,669
die hebben aangevoeld wat ik wilde
doen om mijn kunst te vernieuwen...
5
00:01:01,795 --> 00:01:05,287
ondanks mijn stuntelige pogingen.
6
00:01:06,266 --> 00:01:09,793
Naar mijn mening
vervangt men het verleden niet...
7
00:01:10,136 --> 00:01:12,613
maar voegt men
een nieuwe schakel toe.
8
00:01:12,739 --> 00:01:17,051
Met schilderstemperament
en een artistiek ideaal...
9
00:01:17,177 --> 00:01:20,120
dat wil zeggen een opvatting
van de natuur...
10
00:01:20,246 --> 00:01:23,557
moeten er voldoende
expressiemiddelen zijn...
11
00:01:23,683 --> 00:01:26,493
om begrijpelijk te zijn
voor het publiek...
12
00:01:26,619 --> 00:01:31,488
en een gepaste plek
in de kunstgeschiedenis in te nemen.
13
00:01:32,525 --> 00:01:34,516
Paul Cézanne.
14
00:02:57,944 --> 00:03:04,747
CÉZANNE
PORTRETTEN VAN EEN LEVEN
15
00:04:53,793 --> 00:04:57,771
De samenstelling van
zo'n grote expositie kost jaren.
16
00:04:57,897 --> 00:05:02,643
Over deze tentoonstelling hadden we
in 2009 de eerste gesprekken.
17
00:05:02,769 --> 00:05:06,446
Er was nooit een expositie
van alle portretten geweest.
18
00:05:06,572 --> 00:05:08,782
Vreemd, maar waar.
19
00:05:08,908 --> 00:05:15,006
We werken samen met Musée d'Orsay
en de National Gallery of Art.
20
00:05:15,348 --> 00:05:21,776
Dit is de eerste tentoonstelling
met alleen portretten van Cézanne.
21
00:05:22,522 --> 00:05:25,966
Die portretten waren
een beetje een blinde vlek.
22
00:05:26,092 --> 00:05:28,969
Iedereen was er wat huiverig voor...
23
00:05:29,095 --> 00:05:33,674
omdat Cézanne zichzelf niet
beschouwde als portretschilder...
24
00:05:33,800 --> 00:05:36,310
zichzelf nooit zo noemde.
25
00:05:36,436 --> 00:05:39,713
Cézanne is de grote formalist.
26
00:05:39,839 --> 00:05:45,072
Hij maakt een begin met de abstractie
die zich in de 20e eeuw ontwikkelt...
27
00:05:45,411 --> 00:05:49,790
en staat bekend als schilder
van stillevens en landschappen...
28
00:05:49,916 --> 00:05:56,496
waarin je meestal geen gevoelens of
gemoedstoestanden hoeft uit te drukken.
29
00:05:56,622 --> 00:06:02,469
Hier zien we wat er gebeurt wanneer
je deze levenloze objecten vervangt...
30
00:06:02,595 --> 00:06:07,055
door mensen, en dan ook nog eens
mensen die hij goed kende.
31
00:06:07,400 --> 00:06:09,443
De portretten zijn spannend...
32
00:06:09,569 --> 00:06:12,779
omdat ze zo'n mooi
retrospectief vormen.
33
00:06:12,905 --> 00:06:16,671
Je ziet de verschillende fases
en interesses.
34
00:06:17,143 --> 00:06:20,621
Wat zo mooi is aan deze portretten...
35
00:06:20,747 --> 00:06:26,660
is dat ze, misschien meer dan
in zijn stillevens of landschappen...
36
00:06:26,786 --> 00:06:30,998
iets onthullen over de artistieke reis
die Cézanne aflegde.
37
00:06:31,124 --> 00:06:34,001
Wat uniek is aan de portretten...
38
00:06:34,127 --> 00:06:39,840
is dat ze je, meer dan
werken van hem uit andere genres...
39
00:06:39,966 --> 00:06:42,442
meenemen door Cézannes leven.
40
00:06:42,568 --> 00:06:47,914
Als je naar ze staat te kijken,
sta je waar Cézanne stond.
41
00:06:48,040 --> 00:06:54,104
Volgens mij geven ze je meer een idee
van Cézanne als mens.
42
00:06:54,847 --> 00:07:00,527
Er wordt vaak gezegd dat Cézanne
de vader van de moderne kunst is...
43
00:07:00,653 --> 00:07:05,716
maar dat is het idee
van de generaties na hem.
44
00:07:05,858 --> 00:07:10,003
Hij vond zichzelf niks bijzonders.
Hij deed gewoon z'n werk.
45
00:07:10,129 --> 00:07:18,045
Het verbazingwekkende is dat
schilders van vier generaties later...
46
00:07:18,171 --> 00:07:21,415
zeggen door Cézanne
beïnvloed te zijn.
47
00:07:21,541 --> 00:07:25,807
Hij is dus duidelijk iemand
die deuren open heeft gezet.
48
00:07:34,587 --> 00:07:40,583
Zelf-Portret
1862-1864
49
00:08:10,723 --> 00:08:14,056
Aix, 9 april 1858.
50
00:08:15,061 --> 00:08:17,791
Beste Émile, een gedicht.
51
00:08:19,098 --> 00:08:21,608
vaarwel, mijn beste Émile
52
00:08:21,734 --> 00:08:23,477
nee, op de stroom
53
00:08:23,603 --> 00:08:27,232
glij ik niet zo vrolijk voort
als in vroeger tijden
54
00:08:27,573 --> 00:08:29,816
toen we met reptielenarmen
55
00:08:29,942 --> 00:08:33,153
samen kalme wateren overzwommen
56
00:08:33,279 --> 00:08:37,157
vaarwel, mooie dagen
op smaak gebracht met wijn
57
00:08:37,283 --> 00:08:39,826
het vissen op wonderlijke vissen
58
00:08:39,952 --> 00:08:42,250
als in de koele rivier
59
00:08:42,588 --> 00:08:45,887
aan mijn lijn
niks vreselijks bleef hangen
60
00:08:47,693 --> 00:08:51,738
Herinner je je de pijnboom nog,
op de oever van de Arc...
61
00:08:51,864 --> 00:08:55,766
die zich over de kloof
onder zijn voet boog?
62
00:08:56,302 --> 00:09:01,899
Die pijnboom beschermde onze
lichamen tegen de hitte van de zon.
63
00:09:03,709 --> 00:09:09,045
Moge de goden hem behoeden voor
de doodsklap van de houthakkersbijl.
64
00:09:14,887 --> 00:09:18,532
Aix, 7 december 1858.
65
00:09:18,658 --> 00:09:20,801
Beste Émile.
66
00:09:20,927 --> 00:09:24,671
Helaas koos ik voor de kronkelweg
van het recht.
67
00:09:24,797 --> 00:09:26,873
'Koos' is niet het goede woord.
68
00:09:26,999 --> 00:09:32,712
Ik werd gedwongen rechten te studeren.
Het recht met al zijn gedraai.
69
00:09:32,838 --> 00:09:36,274
Het zal mijn leven drie jaar lang
tot een hel maken.
70
00:09:37,143 --> 00:09:40,977
Heb medelijden met mij,
een ongelukkige sterveling.
71
00:09:45,051 --> 00:09:48,748
Aix, 20 juni 1859.
72
00:09:49,822 --> 00:09:52,966
Ik was erg verliefd
op een zekere Justine...
73
00:09:53,092 --> 00:09:55,959
die echt allerliefst is.
74
00:09:57,763 --> 00:09:59,105
Beste Émile...
75
00:09:59,231 --> 00:10:03,777
op een dag sprak een jongeman me
aan. 'Mon cher', zei hij...
76
00:10:03,903 --> 00:10:08,670
'Ik ga je een leuk meisje laten zien.
Ik hou van haar en zij van mij.'
77
00:10:09,709 --> 00:10:13,753
Ik had een voorgevoel
dat het uit was met mijn geluk.
78
00:10:13,879 --> 00:10:15,956
En ik had gelijk.
79
00:10:16,082 --> 00:10:18,792
Toen de klok het middaguur sloeg...
80
00:10:18,918 --> 00:10:23,663
kwam Justine uit de kleermakerswinkel
waar ze werkt...
81
00:10:23,789 --> 00:10:28,283
en waarachtig, Seymard wees
naar haar en zei: 'Daar is ze.'
82
00:10:29,662 --> 00:10:32,973
Sindsdien heb ik haar
bijna elke dag gezien...
83
00:10:33,099 --> 00:10:35,075
vaak met hem in haar kielzog.
84
00:10:35,201 --> 00:10:39,713
Ach, ik heb echt
de gekste fantasieën gehad.
85
00:10:39,839 --> 00:10:45,051
Maar ik zei tegen mezelf:
als ze me niet veracht...
86
00:10:45,177 --> 00:10:47,087
moeten we naar Parijs gaan.
87
00:10:47,213 --> 00:10:50,056
Ik werd kunstenaar.
We zouden gelukkig zijn.
88
00:10:50,182 --> 00:10:53,660
Ik droomde van schilderijen,
een atelier op de 4e.
89
00:10:53,786 --> 00:10:57,831
Jij op bezoek.
Wat zouden we gelachen hebben.
90
00:10:57,957 --> 00:11:01,301
Ik heb er niet om gevraagd
rijk te zijn. Je kent me.
91
00:11:01,427 --> 00:11:05,772
Ik dacht dat we met een paar
honderd frank goed konden leven.
92
00:11:05,898 --> 00:11:10,210
Maar bij God,
het was echt allemaal een droom.
93
00:11:10,336 --> 00:11:14,830
En nu ben ik zo lui en alleen tevreden
als ik iets heb gedronken.
94
00:11:15,441 --> 00:11:17,250
Ik krijg niks voor elkaar.
95
00:11:17,376 --> 00:11:20,368
Ik ben inert, nergens goed voor.
96
00:11:24,917 --> 00:11:26,760
Aix was een klein stadje...
97
00:11:26,886 --> 00:11:30,931
met zo'n 20.000
à 25.000 inwoners.
98
00:11:31,057 --> 00:11:34,200
Een klein stadje
dat nog stadswallen had...
99
00:11:34,326 --> 00:11:38,171
dat was omgeven
door Middeleeuwse muren...
100
00:11:38,297 --> 00:11:43,257
met poorten die
iedere avond op slot gingen.
101
00:11:44,070 --> 00:11:48,214
Cézanne en Zola ontmoeten elkaar
op het Collège Bourbon...
102
00:11:48,340 --> 00:11:51,051
in die tijd het enige collège.
103
00:11:51,177 --> 00:11:54,187
Er ontstaat een diepe vriendschap
tussen hen.
104
00:11:54,313 --> 00:11:58,325
Deze vriendschap
leidt tot het verlangen...
105
00:11:58,451 --> 00:12:01,127
kunstenaar te worden,
iets te scheppen.
106
00:12:01,253 --> 00:12:04,764
Ze praten over poëzie,
over literatuur.
107
00:12:04,890 --> 00:12:07,801
Het is belangrijk om te weten...
108
00:12:07,927 --> 00:12:11,237
dat Cézanne en Zola
een fijne jeugd hadden.
109
00:12:11,363 --> 00:12:15,265
Die jeugd heeft hen gevormd
voor het leven.
110
00:12:17,203 --> 00:12:20,798
Parijs, 3 maart 1861.
111
00:12:25,010 --> 00:12:27,187
Je stelt een vreemde vraag.
112
00:12:27,313 --> 00:12:31,391
Natuurlijk kun je hier werken.
Als je maar wilskracht hebt.
113
00:12:31,517 --> 00:12:35,762
Parijs heeft iets
wat je nergens anders vindt.
114
00:12:35,888 --> 00:12:40,882
Musea waar je van de meesters
kunt leren van elf tot vier.
115
00:12:41,894 --> 00:12:44,192
Zo zou je je dag kunnen indelen:
116
00:12:45,431 --> 00:12:50,377
Van zes tot elf werk je in je atelier
naar levend model.
117
00:12:50,503 --> 00:12:55,181
Na de lunch kopieer je van twaalf tot
vier een meesterwerk naar keuze.
118
00:12:55,307 --> 00:12:58,105
In het Louvre of het Luxembourg.
119
00:12:58,511 --> 00:13:00,920
In totaal werk je zo negen uur.
120
00:13:01,046 --> 00:13:02,513
Dat lijkt me voldoende.
121
00:13:02,848 --> 00:13:06,750
Het zal zo niet lang duren
voor je iets goeds maakt.
122
00:13:07,920 --> 00:13:10,830
Zo hebben we de hele avond vrij...
123
00:13:10,956 --> 00:13:14,968
om te doen wat we willen,
zonder dat de studie eronder lijdt.
124
00:13:15,094 --> 00:13:20,006
Op zondag gaan we eropuit en
bezoeken we plaatsen rondom Parijs.
125
00:13:20,132 --> 00:13:21,908
Er zijn leuke plekjes.
126
00:13:22,034 --> 00:13:24,878
Als je zin hebt,
maak je een klein doek...
127
00:13:25,004 --> 00:13:27,370
van de bomen
waaronder we lunchen.
128
00:13:28,174 --> 00:13:29,916
Als het om geld gaat...
129
00:13:30,042 --> 00:13:33,273
zal je toelage van 125 frank
per maand...
130
00:13:33,412 --> 00:13:37,940
geen luxe toestaan,
maar je kunt je er wel mee redden.
131
00:13:41,253 --> 00:13:45,349
Zoals alle kunstenaars
bezoekt hij vaak het Louvre.
132
00:13:46,091 --> 00:13:48,468
Een mooie uitspraak van hem is:
133
00:13:48,594 --> 00:13:53,206
Het Louvre is een boek dat openligt
en dat je constant raadpleegt.
134
00:13:53,332 --> 00:13:59,567
Hij heeft iets met de oude meesters
maar ook met de generatie voor hem...
135
00:13:59,905 --> 00:14:01,566
vooral met Courbet.
136
00:14:01,941 --> 00:14:07,320
Wat hem aanspreekt in de wereld
van Courbet is de eerlijkheid...
137
00:14:07,446 --> 00:14:11,891
waarmee deze zijn relatie
met de wereld weergeeft.
138
00:14:12,017 --> 00:14:17,831
Zijn Een begrafenis in Ornans,
een dorp in de Franche-Comté...
139
00:14:17,957 --> 00:14:20,934
dat het Parijse publiek niet kent...
140
00:14:21,060 --> 00:14:25,438
met onbekende mensen die iemand
begraven. We weten niet wie.
141
00:14:25,564 --> 00:14:27,874
Niet alles wordt onthuld.
142
00:14:28,000 --> 00:14:32,045
Het verhaal wordt verteld
door weglating, interpretatie.
143
00:14:32,171 --> 00:14:34,447
Dat is voor Cézanne ook belangrijk.
144
00:14:34,573 --> 00:14:36,516
We zien het bij hem terug...
145
00:14:36,642 --> 00:14:39,018
in De kaartspelers...
146
00:14:39,144 --> 00:14:41,087
en De tuinman Vallier.
147
00:14:41,213 --> 00:14:44,924
De grote mansfiguren
zijn bijna monumenten.
148
00:14:45,050 --> 00:14:47,260
Het zijn geen portretten meer.
149
00:14:47,386 --> 00:14:51,931
Er zit een soort waardigheid
in de weergave...
150
00:14:52,057 --> 00:14:56,002
van deze anonieme figuren
in een alledaagse context...
151
00:14:56,128 --> 00:14:59,906
in een Frans provinciestadje
aan het eind van 19e eeuw.
152
00:15:00,032 --> 00:15:01,499
Dat is het onderwerp.
153
00:15:05,204 --> 00:15:08,935
Parijs, 4 juni 1861.
154
00:15:09,975 --> 00:15:16,278
Ik dacht met Aix ook de ennui
achter te laten die me achtervolgt.
155
00:15:17,082 --> 00:15:21,427
Maar ik heb me slechts verplaatst.
De ennui is me nagereisd.
156
00:15:21,553 --> 00:15:26,466
Ik heb alleen ouders, vrienden
en wat gewoonten achtergelaten.
157
00:15:26,592 --> 00:15:31,222
Ik moet toegeven dat ik
bijna de hele dag doelloos ronddwaal.
158
00:15:32,631 --> 00:15:34,174
Klinkt dit naïef?
159
00:15:34,300 --> 00:15:39,345
Ik heb het Louvre, het Musée du
Luxembourg en Versailles gezien.
160
00:15:39,471 --> 00:15:43,049
Je kent de broodschilders
die ze daar hebben.
161
00:15:43,175 --> 00:15:47,043
Geweldig, overweldigend,
adembenemend.
162
00:15:47,546 --> 00:15:50,071
Maar ik word geen Parijzenaar.
163
00:15:51,317 --> 00:15:53,046
Ik heb ook de Salon bezocht.
164
00:15:53,686 --> 00:15:58,198
Ik ben geboren voor de kunst
en heb het hart op de tong...
165
00:15:58,324 --> 00:16:02,502
en ik geloof dat je daar echt
het beste vindt.
166
00:16:02,628 --> 00:16:09,090
Je ziet er hoe alle stijlen elkaar
ontmoeten en met elkaar botsen.
167
00:16:12,104 --> 00:16:14,664
Parijs, augustus 1861.
168
00:16:15,741 --> 00:16:18,384
We zijn vandaag zes uur
samen geweest.
169
00:16:18,510 --> 00:16:21,120
In Pauls kleine kamer.
170
00:16:21,246 --> 00:16:23,223
Hij schildert er mijn portret.
171
00:16:23,349 --> 00:16:26,375
Intussen lees ik wat of praten we.
172
00:16:27,286 --> 00:16:30,296
Paul schildert maar door.
173
00:16:30,422 --> 00:16:33,585
De kleinste hindernis
drijft hem tot wanhoop.
174
00:16:36,695 --> 00:16:40,563
Parijs, 19 april 1866.
175
00:16:41,500 --> 00:16:44,367
Geachte heer Graaf de Nieuwerkerke.
176
00:16:46,038 --> 00:16:49,048
Ik verzet mij tegen
het vonnis van collega's...
177
00:16:49,174 --> 00:16:52,585
die niet gerechtigd zijn
om over mij te oordelen.
178
00:16:52,711 --> 00:16:56,589
Ik wil dat mijn werk
getoond wordt aan het publiek.
179
00:16:56,715 --> 00:16:59,092
Dus laat de Salon des Refusés...
180
00:16:59,218 --> 00:17:03,746
voor hen die geweigerd zijn
in de Salon, terugkeren.
181
00:17:04,089 --> 00:17:08,001
Al was ik de enige daar,
ik zou het publiek laten weten...
182
00:17:08,127 --> 00:17:13,106
dat ik net zomin iets te maken wil
hebben met de heren van de jury...
183
00:17:13,232 --> 00:17:17,532
als zij iets met mij te maken
lijken te willen hebben.
184
00:17:19,738 --> 00:17:23,049
Cézanne laat zich moeilijk kennen...
185
00:17:23,175 --> 00:17:28,087
omdat hij in de beginjaren
van zijn carrière als schilder...
186
00:17:28,213 --> 00:17:31,691
zijn plek moet vinden
in de Parijse avant-garde...
187
00:17:31,817 --> 00:17:35,116
en in de kring rond Manet.
188
00:17:36,221 --> 00:17:41,234
Hij speelt net als Courbet
de rol van onbehouwen provinciaal...
189
00:17:41,360 --> 00:17:44,570
provocerend, niet erg goed gekleed...
190
00:17:44,696 --> 00:17:48,291
en wat nors
en moeilijk benaderbaar.
191
00:17:50,235 --> 00:17:53,727
Die rol neemt hij aan
om zichzelf te beschermen.
192
00:17:54,106 --> 00:17:59,806
Hij wordt een soort zonderling die zich
onttrekt aan het sociale leven.
193
00:18:02,748 --> 00:18:05,458
Cézanne ging vaak terug
naar de Provence.
194
00:18:05,584 --> 00:18:10,363
Voor de Parijzenaren van toen
was de Provence een ver land...
195
00:18:10,489 --> 00:18:15,153
een boerenland
zonder beschaving...
196
00:18:15,661 --> 00:18:18,824
ver van het moderne Parijs...
197
00:18:19,164 --> 00:18:21,341
ver van de intelligentsia.
198
00:18:21,467 --> 00:18:26,734
Terwijl hij de intelligentste
en meest belezen van hen was.
199
00:18:28,240 --> 00:18:29,615
Hij dichtte in het Latijn.
200
00:18:29,741 --> 00:18:32,485
Hij kende Seneca en Virgilius.
201
00:18:32,611 --> 00:18:35,739
Hij kende Latijnse poëzie.
Hij kende Tacitus.
202
00:18:36,281 --> 00:18:41,494
Als ik werken
van kunsthistorici lees...
203
00:18:41,620 --> 00:18:47,133
vind ik vaak dat ze Cézanne
niet echt recht doen.
204
00:18:47,259 --> 00:18:54,140
Ze schilderen hem af als agressief,
opvliegend en eenzelvig.
205
00:18:54,266 --> 00:18:58,478
Maar Cézanne had ook
een heel andere kant.
206
00:18:58,604 --> 00:19:02,515
Hij was ook een vrolijke man
die van muziek hield en zong.
207
00:19:02,641 --> 00:19:08,254
Die gedichten schreef
en die voorlas voor zijn vrienden.
208
00:19:08,380 --> 00:19:11,724
Maar als hij werkte,
had hij iets van een monnik.
209
00:19:11,850 --> 00:19:16,162
Hij had behoefte aan reflectie.
Hij werkte langzaam.
210
00:19:16,288 --> 00:19:21,100
We weten van Vollard
en van anderen...
211
00:19:21,226 --> 00:19:25,671
dat hij voordat hij een penseelstreek
aanbracht, angstig was...
212
00:19:25,797 --> 00:19:30,734
omdat één streek zijn schilderij
compleet kon veranderen.
213
00:19:47,486 --> 00:19:50,563
Le Jas de Bouffan was
een 18e-eeuws landgoed...
214
00:19:50,689 --> 00:19:54,591
dat werd gebouwd voor
de gouverneur van Aix.
215
00:19:56,728 --> 00:20:03,276
Cézannes vader kocht het huis van
de erfgenamen, die schulden hadden.
216
00:20:03,402 --> 00:20:05,870
Cézanne's vader koopt het in 1859.
217
00:20:07,606 --> 00:20:10,683
Het dient aanvankelijk
als zomerverblijf.
218
00:20:10,809 --> 00:20:14,711
Cézanne schildert er,
hoewel hij vaak in Parijs is.
219
00:20:16,615 --> 00:20:19,625
Het zal stil zijn geweest
als hij hier was.
220
00:20:19,751 --> 00:20:22,447
Hij zat alleen in die grote salon.
221
00:20:29,294 --> 00:20:31,370
Zijn vader is er niet vaak.
222
00:20:31,496 --> 00:20:34,707
Die ging hier pas permanent
wonen in 1870.
223
00:20:34,833 --> 00:20:37,543
Het is het huis
van de familie Cézanne...
224
00:20:37,669 --> 00:20:41,537
van 1870 tot de dood
van Cézannes vader in 1886.
225
00:20:45,911 --> 00:20:50,756
Cézanne is dan verzekerd
van een atelier.
226
00:20:50,882 --> 00:20:54,594
Het is zijn huis
in de Provence tot 1898.
227
00:20:54,720 --> 00:20:59,632
Als zijn moeder in 1897 sterft,
wordt het nodig het te verkopen.
228
00:20:59,758 --> 00:21:02,454
Dat moet voor Cézanne vreselijk zijn.
229
00:21:07,566 --> 00:21:11,627
Aix, 23 oktober 1866.
230
00:21:12,871 --> 00:21:14,338
Beste Camille.
231
00:21:15,540 --> 00:21:20,520
Ik bevind me bij mijn familie tussen
de gemeenste wezens op aarde:
232
00:21:20,646 --> 00:21:26,983
Zij die mijn familie vormen
en ook nog eens stomvervelend zijn.
233
00:22:19,404 --> 00:22:22,965
Aix, 2 november 1866.
234
00:22:25,644 --> 00:22:30,411
Ik ben hier in Aix, dit Athene
van het Noorden, bij Paul Cézanne.
235
00:22:31,016 --> 00:22:35,612
Een portret van zijn vader in een grote
leunstoel is heel sprekend.
236
00:22:36,755 --> 00:22:40,766
Het schilderij is licht van toon.
Het ziet er puik uit.
237
00:22:40,892 --> 00:22:43,803
De vader had de air
van een paus op zijn troon.
238
00:22:43,929 --> 00:22:46,056
Het is dat hij de krant leest.
239
00:22:46,932 --> 00:22:49,675
De mensen in Aix
werken op zijn zenuwen.
240
00:22:49,801 --> 00:22:53,446
Ze willen zijn werk zien
om het af te kraken.
241
00:22:53,572 --> 00:22:55,870
Hij weet wel raad met hen.
242
00:22:56,007 --> 00:22:57,599
'Hoepel op,' zegt hij.
243
00:23:00,045 --> 00:23:03,022
Dit is een vroeg portret van Cézanne...
244
00:23:03,148 --> 00:23:06,726
Deze stijl staat bekend
als de manière couillarde...
245
00:23:06,852 --> 00:23:10,049
zeg maar 'met ballen'.
246
00:23:11,022 --> 00:23:16,969
Cézanne gebruikt hiervoor
een paletmes en brede kwasten.
247
00:23:17,095 --> 00:23:22,708
Hij smeert de verf er dik op,
heel fysiek, met een groot gebaar.
248
00:23:22,834 --> 00:23:27,046
Volgens mij wil hij
een krachtig beeld neerzetten.
249
00:23:27,172 --> 00:23:29,849
Hij wilde echt een statement maken.
250
00:23:29,975 --> 00:23:34,469
Hij is nieuw in de Parijse kunstkringen
en hij is ambitieus.
251
00:23:35,680 --> 00:23:39,878
Het model is natuurlijk zijn vader,
Louis-Auguste Cézanne.
252
00:23:40,485 --> 00:23:45,798
Hij begon een zaak als hoedenmaker
in Aix, verdiende daar goed mee...
253
00:23:45,924 --> 00:23:50,836
en werd daarna als bankier
een van de rijkste mannen van de stad.
254
00:23:50,962 --> 00:23:54,840
Hij zit in zijn leunstoel
zijn krant te lezen.
255
00:23:54,966 --> 00:23:59,545
Het is een typisch beeld van
de zakenman die het nieuws bijhoudt.
256
00:23:59,671 --> 00:24:01,881
De krant die hij veel las...
257
00:24:02,007 --> 00:24:06,619
was er een die men het zuiden van
Frankrijk veel las, Le Siècle.
258
00:24:06,745 --> 00:24:10,723
Het is interessant dat hij hier
een andere krant leest.
259
00:24:10,849 --> 00:24:14,493
Uit een brief van
een vriend van Cézanne...
260
00:24:14,619 --> 00:24:19,031
blijkt dat Cézanne
in een late fase...
261
00:24:19,157 --> 00:24:23,184
de naam van de krant verandert
in L'Événement.
262
00:24:23,528 --> 00:24:25,671
Dat was een Parijse krant...
263
00:24:25,797 --> 00:24:31,110
waarin Émile Zola het net had
opgenomen voor de avant garde.
264
00:24:31,236 --> 00:24:35,915
Cézanne vervlecht hier
de steun van zijn vriend Zola...
265
00:24:36,041 --> 00:24:40,619
die hem in deze krant had verdedigd,
met de steun van zijn vader.
266
00:24:40,745 --> 00:24:44,181
Het is een eerbetoon
aan dit moment in zijn carrière.
267
00:24:44,516 --> 00:24:47,893
Een eerbetoon aan z'n vader.
Er blijkt respect uit.
268
00:24:48,019 --> 00:24:50,963
Hij is een krachtige aanwezigheid.
269
00:24:51,089 --> 00:24:55,788
Hij is aan de rand van het beeldvlak
geplaatst en komt er bijna uit.
270
00:24:55,927 --> 00:24:58,191
Hij is een imposante figuur.
271
00:24:58,763 --> 00:25:03,476
Dit schilderij was ongetwijfeld
bedoeld voor de Salon.
272
00:25:03,602 --> 00:25:08,914
In hetzelfde jaar schildert hij ook
zijn vriend Achille Emperaire.
273
00:25:09,040 --> 00:25:12,168
Dat schilderij wordt geweigerd
voor de Salon.
274
00:25:13,144 --> 00:25:17,123
Dit schilderij komt pas in 1882
terecht in de Salon.
275
00:25:17,249 --> 00:25:22,118
Het is het eerste schilderij
van Cézanne dat geaccepteerd wordt.
276
00:25:29,861 --> 00:25:32,955
Aix, 24 mei 1868.
277
00:25:33,932 --> 00:25:35,900
Mijn beste Morstatt.
278
00:25:37,035 --> 00:25:41,714
We zullen dus toch het genoegen
hebben je nog in dit leven te zien...
279
00:25:41,840 --> 00:25:46,786
aangezien je schreef
dat je je erfenis hebt gekregen.
280
00:25:46,912 --> 00:25:50,279
Dat is een geluk
dat me blij voor je maakt.
281
00:25:50,615 --> 00:25:52,825
We streven allemaal kunst na...
282
00:25:52,951 --> 00:25:58,617
zonder dat materiële zorgen
ons van het broodnodige werk houden.
283
00:25:59,691 --> 00:26:02,735
Ik schud met grote sympathie
de hand...
284
00:26:02,861 --> 00:26:07,958
die zich niet langer vuil maakt
aan werk voor burgermannen.
285
00:26:08,633 --> 00:26:11,261
Steeds de uwe, Paul.
286
00:26:14,172 --> 00:26:16,902
7 juni 1870.
287
00:26:18,109 --> 00:26:23,989
Ik ben weer geweigerd door de Salon
maar het doet me niet zo veel.
288
00:26:24,115 --> 00:26:29,712
Onnodig te zeggen dat ik nog steeds
schilder. Ik maak het momenteel best.
289
00:26:33,725 --> 00:26:39,805
Aan dit vroege dubbelportret,
Alexis die voorleest aan Émile Zola
290
00:26:39,931 --> 00:26:44,076
zie je dat Cézanne,
net als Monet en Renoir...
291
00:26:44,202 --> 00:26:49,196
gefascineerd was door Manet
in de periode 1860-1870.
292
00:26:50,175 --> 00:26:55,120
Dit is echt in Manet-stijl. Kijk maar
naar die ellipsvormige streken...
293
00:26:55,246 --> 00:26:57,723
waarmee hij de broek schildert...
294
00:26:57,849 --> 00:27:01,594
die vergelijkbaar is met
die in De fluitspeler.
295
00:27:01,720 --> 00:27:05,831
Je ziet het ook aan
de scherpe vlakverbeelding.
296
00:27:05,957 --> 00:27:11,896
De groene luiken zijn wellicht dezelfde
als die op Manets Het balkon...
297
00:27:12,831 --> 00:27:15,641
en dan is daar nog de figuur van Zola.
298
00:27:15,767 --> 00:27:22,915
Zola is voor Cézanne wat Aix
en Parijs met elkaar gemeen hebben.
299
00:27:23,041 --> 00:27:24,850
Hij geeft hem status...
300
00:27:24,976 --> 00:27:30,642
doordat Manet Zola
zelf ook geportretteerd heeft.
301
00:27:31,216 --> 00:27:35,761
Dit is het werk waarin Cézanne
en Manet het meest samenkomen...
302
00:27:35,887 --> 00:27:40,915
en het laat ook zien hoe Cézanne
deze moderniteit absorbeert.
303
00:27:47,999 --> 00:27:53,665
Zelfportret tegen vaalrode achtergrond
ca. 1875
304
00:28:09,921 --> 00:28:13,880
Parijs, 26 november 1874.
305
00:28:14,759 --> 00:28:16,750
Mijn lieve moeder.
306
00:28:17,062 --> 00:28:21,774
Pissarro is al anderhalve maand
niet in Parijs. Hij is in Bretagne.
307
00:28:21,900 --> 00:28:27,279
Maar ik weet dat hij gunstig over me
denkt en dat doe ik zelf ook.
308
00:28:27,405 --> 00:28:31,398
Ik begin te denken dat ik sterker
ben dan allen die me omringen.
309
00:28:32,277 --> 00:28:33,986
Ik moet constant werken...
310
00:28:34,112 --> 00:28:38,208
maar niet om de bewondering
van imbecielen te verdienen.
311
00:28:39,708 --> 00:28:41,126
Ik streef naar voltooiing...
312
00:28:41,252 --> 00:28:46,198
puur om waarachtiger
en wijzer te worden.
313
00:28:46,324 --> 00:28:48,267
De verkoop loopt slecht.
314
00:28:48,393 --> 00:28:51,804
De bourgeois weigeren
afstand te doen van hun geld.
315
00:28:51,930 --> 00:28:54,262
Maar daar zal verandering in komen.
316
00:28:59,871 --> 00:29:02,465
Aix, april 1876.
317
00:29:04,008 --> 00:29:06,085
Mijn beste Pissarro.
318
00:29:06,211 --> 00:29:10,255
Ik ontving een groot aantal
catalogi en kranten...
319
00:29:10,381 --> 00:29:14,112
over je expositie bij Durand-Ruel.
320
00:29:15,186 --> 00:29:20,818
Ik hoorde dat Monets De Japanse
is verkocht voor 2000 franc.
321
00:29:21,526 --> 00:29:27,072
Ik lees dat de weigering van Manet door
de Salon opschudding veroorzaakt...
322
00:29:27,198 --> 00:29:29,496
en dat hij nu thuis exposeert.
323
00:29:30,335 --> 00:29:36,148
Hier vroor het zo streng dat
de fruit- en wijnoogst vernield zijn.
324
00:29:36,274 --> 00:29:40,986
Maar dat is het voordeel van kunst.
Schilderijen blijven.
325
00:29:41,112 --> 00:29:47,244
Ik vergat je nog bijna te vertellen
dat ik weer een afwijzingsbrief kreeg.
326
00:29:47,952 --> 00:29:51,217
Niks nieuws onder de zon.
327
00:29:54,425 --> 00:29:57,770
Aix, april 1876.
328
00:29:57,896 --> 00:29:59,386
Mijn beste Pissarro.
329
00:30:00,832 --> 00:30:03,776
Als de context van impressionisten
me helpt...
330
00:30:03,902 --> 00:30:06,378
stel ik het beste tentoon bij hen...
331
00:30:06,504 --> 00:30:09,302
en iets neutraals bij de anderen.
332
00:30:16,281 --> 00:30:20,359
Zijn palet wordt lichter na 1870...
333
00:30:20,485 --> 00:30:25,998
en wat we tegen 1880
langzamerhand zien ontstaan...
334
00:30:26,124 --> 00:30:28,434
als het gaat om zijn toets...
335
00:30:28,560 --> 00:30:31,804
is de zogenoemde
constructieve penseelstreek.
336
00:30:31,930 --> 00:30:35,307
Hij begint alles neer te zetten...
337
00:30:35,433 --> 00:30:43,533
met smalle losse penseelstreken
die meestal diagonaal lopen.
338
00:30:43,875 --> 00:30:49,421
Zodat je dat je ook de stoffelijkheid
van de schildering herkent...
339
00:30:49,547 --> 00:30:51,481
naast die van het onderwerp.
340
00:31:01,125 --> 00:31:06,324
In Musée Granet hangt een schilderij
van Le Jas de Bouffan...
341
00:31:07,365 --> 00:31:11,510
waarin je een overgangsperiode
kunt herkennen.
342
00:31:11,636 --> 00:31:15,572
We bevinden ons in de jaren 1870-76,
misschien '77.
343
00:31:17,408 --> 00:31:21,386
We zien op dit schilderij
aan de rechterkant...
344
00:31:21,512 --> 00:31:25,991
elementen die impressionistisch zijn
maar op Cézannes manier.
345
00:31:26,117 --> 00:31:30,486
De vorm is constructief
en structurerend.
346
00:31:31,089 --> 00:31:34,616
Het heeft richting en samenhang...
347
00:31:34,993 --> 00:31:38,370
die het een
eigen architectuur geeft.
348
00:31:38,496 --> 00:31:43,490
Op de linkerkant van het werk
zien we de toekomst van Cézanne.
349
00:31:43,635 --> 00:31:48,538
Zijn originaliteit,
de kleurvlakken die hij uitvond.
350
00:31:50,375 --> 00:31:56,221
Met die kleurvlakken kan Cézanne
ruimte suggereren...
351
00:31:56,347 --> 00:32:00,492
zonder dat hij atmosferisch
perspectief nodig heeft...
352
00:32:00,618 --> 00:32:05,130
of het meetkundig perspectief
uit de Renaissance.
353
00:32:05,256 --> 00:32:10,284
Hij vindt een manier uit om ruimte
te construeren met kleurvlakken.
354
00:32:12,597 --> 00:32:16,975
Met al die boven elkaar
geplaatste vlakken...
355
00:32:17,101 --> 00:32:20,145
is dit schilderij
van Le Jas de Bouffan...
356
00:32:20,271 --> 00:32:25,641
een duidelijk voorbeeld van deze
overgangsperiode tussen 1870 en 1880.
357
00:32:26,577 --> 00:32:33,325
Cézanne pakt de partijen verschillend
aan. Op een en hetzelfde doek.
358
00:32:33,451 --> 00:32:36,648
Je ziet zijn ontwikkeling
in dit schilderij.
359
00:32:43,628 --> 00:32:48,361
Parijs, 24 augustus 1877.
360
00:32:49,100 --> 00:32:50,542
Beste Émile.
361
00:32:50,668 --> 00:32:54,570
Er heerst somberheid
in het Impressionistenkamp.
362
00:32:55,373 --> 00:32:58,217
Het gaat hen niet voor de wind.
363
00:32:58,343 --> 00:33:02,245
Het zijn erg zware tijden.
364
00:33:18,062 --> 00:33:25,400
Cézanne streeft, heel ambitieus,
de impressionisten voorbij.
365
00:33:26,637 --> 00:33:28,513
Hij vindt iets nieuws uit.
366
00:33:28,639 --> 00:33:32,618
Dit komt voort uit de weg
die hij persoonlijk aflegt.
367
00:33:32,744 --> 00:33:37,556
Hij is een kunstenaar die zich vragen
stelt over de voorstelling.
368
00:33:37,682 --> 00:33:43,143
Over de middelen,
over stijl en materiaal...
369
00:33:43,788 --> 00:33:47,499
over de weergave van de natuur...
370
00:33:47,625 --> 00:33:51,570
en daarmee de voorstelling
van de menselijke figuur.
371
00:33:51,696 --> 00:33:54,494
Hij verhoudt zich anders
tot het portret.
372
00:34:05,243 --> 00:34:09,087
En langzamerhand zien we
tussen 1870 en 1890...
373
00:34:09,213 --> 00:34:13,558
de stijl ontstaan
die we het beste kennen...
374
00:34:13,684 --> 00:34:16,061
Cézannes uiteindelijke stijl...
375
00:34:16,187 --> 00:34:21,454
waarin hij vormen uit elkaar haalt
en gaat werken met kleur.
376
00:34:24,829 --> 00:34:29,241
Hij werkt met minimale middelen
en de kleur zorgt voor vorm.
377
00:34:29,367 --> 00:34:35,169
Al het overbodige verdwijnt. Alleen
de structuur van dingen blijft over.
378
00:34:37,742 --> 00:34:43,121
Die zoektocht naar vorm,
blijvendheid, de essentie van dingen.
379
00:34:43,247 --> 00:34:50,095
Dat zou Picasso herkennen. Die zou
voelen dat dit een nieuwe visie was...
380
00:34:50,221 --> 00:34:52,746
dat dit was
wat een schilder moest doen.
381
00:34:59,797 --> 00:35:05,292
Zelfportret
1880-1881
382
00:35:43,541 --> 00:35:45,668
Hortense Fiquet is zijn partner.
383
00:35:46,611 --> 00:35:49,842
Zij schenkt hem een zoon
in januari 1872.
384
00:35:51,582 --> 00:35:54,192
Cézanne vertelt het zijn vader niet.
385
00:35:54,318 --> 00:35:59,698
Maar op een dag stuit zijn vader op
een brief die gericht is aan zijn zoon.
386
00:35:59,824 --> 00:36:02,734
Hij maakt hem open,
als hoofd van het gezin.
387
00:36:02,860 --> 00:36:07,305
Hij beseft dat hij grootvader is,
maar zwijgt daarover tegen z'n zoon.
388
00:36:07,431 --> 00:36:11,276
Hij zegt:
'Aangezien je geen kinderen hebt...
389
00:36:11,402 --> 00:36:14,679
heb je al dat geld dat ik je stuur
niet nodig.
390
00:36:14,805 --> 00:36:17,349
En hij kort hem op zijn toelage.
391
00:36:17,475 --> 00:36:20,452
Hier gaat Zola
een belangrijke rol spelen.
392
00:36:20,578 --> 00:36:24,756
Gedurende tien jaar,
van 1876 tot 1886...
393
00:36:24,882 --> 00:36:28,648
stuurt hij Cézanne geregeld geld.
394
00:36:31,956 --> 00:36:34,891
23 maart 1878.
395
00:36:35,893 --> 00:36:37,383
Beste Émile...
396
00:36:38,229 --> 00:36:41,273
Ik zal voor mezelf
op moeten gaan komen.
397
00:36:41,399 --> 00:36:43,675
Als ik daar toe in staat ben.
398
00:36:43,801 --> 00:36:48,146
De relatie tussen mijn vader
en mij is zeer gespannen...
399
00:36:48,272 --> 00:36:50,900
en ik dreig mijn toelage te verliezen.
400
00:36:52,510 --> 00:36:57,189
Een brief van M. Chocquet waarin hij
Mme Cézanne en Paul noemt...
401
00:36:57,315 --> 00:37:00,826
voorzag mijn vader van bewijs
van mijn situatie.
402
00:37:00,952 --> 00:37:05,230
Hij was overigens al alert
en zeer achterdochtig...
403
00:37:05,356 --> 00:37:09,793
en had niets beters te doen
dan de brief te lezen...
404
00:37:09,927 --> 00:37:17,800
die aan mij was gericht, aan
'Monsieur Paul Cézanne, schilder.'
405
00:37:22,440 --> 00:37:25,841
Aix, 4 april 1878.
406
00:37:26,877 --> 00:37:28,653
Mijn beste Émile.
407
00:37:28,779 --> 00:37:33,409
Zend alsjeblieft 60 franc
naar Hortense in Marseille.
408
00:37:34,518 --> 00:37:37,662
Ik kreeg slechts 100 franc
van mijn vader...
409
00:37:37,788 --> 00:37:40,866
en was zelfs bang
dat hij me niets zou geven.
410
00:37:40,992 --> 00:37:44,302
Hij heeft gehoord
dat ik een kind heb...
411
00:37:44,428 --> 00:37:48,840
en hij doet alles wat hij kan
om me te betrappen.
412
00:37:48,966 --> 00:37:51,457
Hij wil dat ik afstand van hem doe.
413
00:37:51,736 --> 00:37:58,608
Ik kan niet zo snel zeggen hoe de man
in elkaar zit, maar schijn bedriegt.
414
00:38:00,378 --> 00:38:03,421
Ik heb de kleine
bezocht in Marseille...
415
00:38:03,547 --> 00:38:07,643
maar miste de trein terug
en moest 30 kilometer lopen.
416
00:38:08,452 --> 00:38:10,886
Ik was een uur te laat
voor het diner.
417
00:38:18,929 --> 00:38:21,940
Hortense had vooral een dienende rol.
418
00:38:22,066 --> 00:38:25,035
Ze zorgde haar hele leven
voor haar man.
419
00:38:25,369 --> 00:38:29,499
Het grootste deel van de tijd
woonden ze samen.
420
00:38:30,341 --> 00:38:35,587
Vergeet niet dat Cézanne
de helft van z'n tijd in Parijs was...
421
00:38:35,713 --> 00:38:39,740
en de andere helft
hier in Aix of hier in de buurt.
422
00:38:40,885 --> 00:38:44,896
De tijd dat hij in Parijs was
waren ze samen.
423
00:38:45,022 --> 00:38:50,050
Hortense had de instelling
van een kunstenaarsvrouw.
424
00:38:50,361 --> 00:38:54,539
Ze gaf hem de vrijheid
die hij nodig had, maar zij ook.
425
00:38:54,665 --> 00:38:59,978
Af en toe raakten de gemoederen
wat verhit, zoals bij alle stellen.
426
00:39:00,104 --> 00:39:03,437
Ze had een druk leven.
Het was niet makkelijk.
427
00:39:04,375 --> 00:39:09,779
Ze is in haar leven
wel 22 keer verhuisd.
428
00:39:10,581 --> 00:39:14,326
Ze had dus weinig stabiliteit
in haar leven...
429
00:39:14,452 --> 00:39:15,885
en dat accepteerde ze.
430
00:39:17,021 --> 00:39:22,601
Cézanne was er niet in geïnteresseerd
om veel informatie te geven...
431
00:39:22,727 --> 00:39:26,605
over het innerlijke leven
van zijn modellen.
432
00:39:26,731 --> 00:39:31,776
Het ging hem erom de menselijke
aanwezigheid voor hem weer te geven.
433
00:39:31,902 --> 00:39:37,749
Wat hij niet doet, is je uitnodigen
om binnen te treden in Hortenses geest.
434
00:39:37,875 --> 00:39:44,789
De aanname dat Cézanne en zij niet
met elkaar overweg konden...
435
00:39:44,915 --> 00:39:49,394
is ontstaan doordat men iets
wil aflezen uit de portretten...
436
00:39:49,520 --> 00:39:55,500
dat ze een soort robot is
of iemand die ongelukkig is...
437
00:39:55,626 --> 00:39:59,838
en dat moet er dan op wijzen
dat hun relatie niet goed was.
438
00:39:59,964 --> 00:40:02,841
Maar, naast veel andere dingen...
439
00:40:02,967 --> 00:40:07,979
was ze zijn model
en ze moest dus lang stil zitten.
440
00:40:08,105 --> 00:40:09,714
Ik heb een vriendin...
441
00:40:09,840 --> 00:40:14,753
die jarenlang model heeft gezeten
voor een kunstenaar.
442
00:40:14,879 --> 00:40:18,356
Zij zegt: Je zit daar heel lang...
443
00:40:18,482 --> 00:40:22,111
en probeert geen oogcontact
te maken en niet te bewegen.
444
00:40:22,453 --> 00:40:26,947
Soms verveel je je gewoon
en je weet dat dat te zien zal zijn.
445
00:40:35,533 --> 00:40:38,730
Aix, 1 juni 1878.
446
00:40:39,770 --> 00:40:45,731
Émile, stuur alsjeblieft maandelijks
het bedrag van 60 franc naar Hortense.
447
00:40:47,111 --> 00:40:48,987
27 augustus.
448
00:40:49,113 --> 00:40:52,857
Émile, ik wil de winter
doorbrengen in Marseille...
449
00:40:52,983 --> 00:40:55,816
als mijn vader me het geld wil geven.
450
00:40:57,988 --> 00:40:59,898
14 september.
451
00:41:00,024 --> 00:41:04,669
Een brief van Hortenses vader
kwam terecht op Le Jas de Bouffan.
452
00:41:04,795 --> 00:41:09,040
Mijn vader las hem.
Je kunt je voorstellen wat er gebeurde.
453
00:41:09,166 --> 00:41:13,011
Maar papa gaf me
deze maand 300 franc.
454
00:41:13,137 --> 00:41:15,780
Ongelooflijk. Waarom?
455
00:41:15,906 --> 00:41:20,866
Ik denk dat hij een oogje heeft
op een charmante dienstmeid van ons.
456
00:41:26,717 --> 00:41:30,050
24 september 1879.
457
00:41:31,088 --> 00:41:34,766
Beste Émile, ik heb een reden
om je te schrijven.
458
00:41:34,892 --> 00:41:39,504
Sinds mijn vertrek is er
niets vermeldenswaardigs gebeurd.
459
00:41:39,630 --> 00:41:44,693
Ook al zei je de laatste keer zo aardig
dat ik je op de hoogte moest houden.
460
00:41:45,269 --> 00:41:52,175
Vandaag en morgen lijken zo op
gisteren dat ik niks te vertellen heb.
461
00:41:53,711 --> 00:41:56,921
Ik zoek mijn weg in de schilderkunst.
462
00:41:57,047 --> 00:42:02,952
De natuur stelt me voor grote
problemen. Maar ik vorder redelijk.
463
00:42:05,856 --> 00:42:10,835
Jas de Bouffan, 27 november 1882.
464
00:42:10,961 --> 00:42:12,670
Mijn beste Émile...
465
00:42:12,796 --> 00:42:15,006
ik ga een testament opmaken.
466
00:42:15,132 --> 00:42:19,644
Als ik sterf, gaat de helft
van mijn inkomen naar mijn moeder...
467
00:42:19,770 --> 00:42:22,080
en de andere helft naar de kleine.
468
00:42:22,206 --> 00:42:25,683
Ik moet de kleine erkennen
op het stadhuis...
469
00:42:25,809 --> 00:42:28,903
anders maken mijn zusters
straks bezwaar.
470
00:42:45,129 --> 00:42:51,142
De zelfportretten zijn eigenlijk
een expositie binnen een expositie.
471
00:42:51,268 --> 00:42:53,259
Het is een onderwerp op zich.
472
00:42:54,672 --> 00:42:58,917
Het eerste is verontrustend,
met die bloeddoorlopen ogen.
473
00:42:59,043 --> 00:43:04,189
Er spreekt wel een soort introspectie
uit en iets van een bekentenis...
474
00:43:04,315 --> 00:43:07,284
van deze jongeman
die niet op zijn gemak is.
475
00:43:09,887 --> 00:43:14,132
Als hij weer portretten gaat
schilderen, tussen 1870 en 1880...
476
00:43:14,258 --> 00:43:19,070
zien we Cézanne
als ambachtsman, een beetje nors...
477
00:43:19,196 --> 00:43:24,293
die zichzelf afbeeldt
in zijn atelier, in schilderskiel...
478
00:43:24,635 --> 00:43:27,229
en ons zijn schilderstijl toont.
479
00:43:29,940 --> 00:43:34,085
In het laatste zelfportret,
dat hij maakt rond 1900...
480
00:43:34,211 --> 00:43:39,157
zien we een oude man die zichzelf
afbeeldt in een eenvoudig pak.
481
00:43:39,283 --> 00:43:42,844
Je krijgt de indruk
dat hij zichzelf blootgeeft.
482
00:43:47,191 --> 00:43:49,968
Zo worden we
heen en weer geslingerd.
483
00:43:50,094 --> 00:43:55,840
Maar hoewel Cézanne als persoon
wat op afstand blijft...
484
00:43:55,966 --> 00:44:00,903
wordt ons in de zelfportretten
soms een blik gegund op zijn ware aard.
485
00:44:06,410 --> 00:44:12,757
We volgen de ontwikkeling die
hij doormaakt in de zelfportretten...
486
00:44:12,883 --> 00:44:18,863
en zien hem vragen stellen over de
schilderkunst die Rembrandt al had.
487
00:44:18,989 --> 00:44:23,949
Hij ziet aan zijn eigen gezicht
hoe de tijd voortschrijdt.
488
00:44:24,695 --> 00:44:28,654
Dat legt hij vast op doek,
alsof hij wil zeggen:
489
00:44:28,799 --> 00:44:31,666
Dit is wat ik was
op dat moment in mijn leven.
490
00:44:35,005 --> 00:44:42,687
Dus in de zelfportretten
vertelt hij wat over zichzelf.
491
00:44:42,813 --> 00:44:44,656
Heel fragmentarisch.
492
00:44:44,782 --> 00:44:48,741
Ze vormen één grote puzzel
van zijn persoonlijkheid.
493
00:45:00,831 --> 00:45:07,236
Zelfportret met Bolhoed
1885-1886
494
00:45:41,772 --> 00:45:46,117
Als je nadenkt over Cézannes
werk, vraag je je af...
495
00:45:46,243 --> 00:45:49,770
waar hij van leefde.
Hij verkocht haast niks.
496
00:45:49,913 --> 00:45:56,928
Toch permitteerde hij het zich werken
te maken die lastig waren te verkopen.
497
00:45:57,054 --> 00:46:01,354
Hij kreeg van zijn vader
een bescheiden toelage...
498
00:46:01,492 --> 00:46:04,984
waarmee hij het net redde
in zijn begintijd.
499
00:46:05,529 --> 00:46:11,242
Tegen 1890 erft hij de landgoederen
van zijn vader...
500
00:46:11,368 --> 00:46:18,399
zodat hij in staat is te werken zonder
de noodzaak zijn werk te verkopen.
501
00:46:19,276 --> 00:46:25,356
Door die zekerheid heeft hij een andere
relatie met het portret dan Renoir...
502
00:46:25,482 --> 00:46:31,429
die echt arm was,
geen steun kreeg van zijn familie...
503
00:46:31,555 --> 00:46:37,035
en wel portretten moest schilderen
om te overleven...
504
00:46:37,161 --> 00:46:40,392
en die daardoor een
heel andere aanpak heeft.
505
00:47:01,919 --> 00:47:08,132
Dit zelfportret is niet alleen een
weergave van Cézanne aan het werk...
506
00:47:08,258 --> 00:47:13,161
het is ook een metafoor
voor de schilderkunst.
507
00:47:15,399 --> 00:47:17,241
Dit is niet zo revolutionair.
508
00:47:17,367 --> 00:47:22,146
Hij staat in een traditie
waarvan ook Rembrandt deel uitmaakt.
509
00:47:22,272 --> 00:47:27,151
De achterkant van het doek is een
metafoor voor artistieke schepping...
510
00:47:27,277 --> 00:47:30,110
voor de kunstenaar die zijn werk doet.
511
00:47:31,615 --> 00:47:34,225
Maar er gebeurt hier iets wonderlijks.
512
00:47:34,351 --> 00:47:38,981
We zien hier een veelvoud
aan beeldvlakken.
513
00:47:40,591 --> 00:47:44,936
Het vlak van de ezel in relatie
tot het vlak van de figuur...
514
00:47:45,062 --> 00:47:47,553
en vooral de autonomie...
515
00:47:47,898 --> 00:47:51,356
van het palet als beeldvlak
is fascinerend.
516
00:47:54,338 --> 00:47:58,001
Het palet loopt parallel
aan het beeldvlak...
517
00:47:59,142 --> 00:48:03,579
wat niet logisch is
als je kijkt naar de hand.
518
00:48:03,914 --> 00:48:06,357
Het is een metafoor
voor de schilderkunst.
519
00:48:06,483 --> 00:48:12,230
Dat is het sterke van dit schilderij.
Het is op het randje van abstract.
520
00:48:12,356 --> 00:48:17,401
Zo ver gaat Cézanne niet, maar wat
er op het palet gebeurt, is geweldig...
521
00:48:17,527 --> 00:48:23,007
vooral als je bedenkt wat het palet
betekent voor het schilderij.
522
00:48:23,133 --> 00:48:28,012
Dat is, naast de heldere compositie,
de reden waarom...
523
00:48:28,138 --> 00:48:32,939
waarom dit zelfportret ons
zo fascineert en waarom het hier hangt.
524
00:48:55,065 --> 00:48:59,263
Paris, 27 november 1889.
525
00:49:02,205 --> 00:49:08,019
Daar mijn talloze studies louter
negatieve resultaten opleveren...
526
00:49:08,145 --> 00:49:11,455
en ik de terechte kritiek vrees...
527
00:49:11,581 --> 00:49:14,292
had ik besloten in stilte te werken...
528
00:49:14,418 --> 00:49:20,982
tot ik de resultaten van mijn werk
theoretisch kan verdedigen.
529
00:49:23,694 --> 00:49:26,424
1 augustus 1890.
530
00:49:28,198 --> 00:49:29,665
Beste Madame.
531
00:49:30,000 --> 00:49:33,265
U zult terug zijn uit Parijs,
dus schrijf ik u.
532
00:49:35,138 --> 00:49:38,249
We gaan donderdag of vrijdag
naar Zwitserland...
533
00:49:38,375 --> 00:49:40,707
tot het einde van het seizoen.
534
00:49:41,044 --> 00:49:44,536
Het is goed weer
en we hopen dat dat zo blijft.
535
00:49:46,683 --> 00:49:51,095
Kleine Paul en ik zijn al tien dagen
in Zwitserland geweest...
536
00:49:51,221 --> 00:49:56,400
en we vonden het er zo mooi
dat we graag nog eens terug wilden.
537
00:49:56,526 --> 00:50:02,260
We hebben Vevey gezien, waar Courbet
dat mooie werk dat u bezit schilderde.
538
00:50:03,066 --> 00:50:08,145
Ik hoop dat u, M. Chocquet
en kleine Maris het goed maken.
539
00:50:08,271 --> 00:50:10,000
Met ons gaat het goed.
540
00:50:10,140 --> 00:50:14,372
Ik voel me beter dan voor ik vertrok
en hoop dat ik van de reis...
541
00:50:14,511 --> 00:50:17,344
weer helemaal opknap.
542
00:50:25,355 --> 00:50:29,433
We zoeken een verblijf
waar we in de zomer kunnen verblijven.
543
00:50:29,559 --> 00:50:33,170
Mijn echtgenoot
is aardig aan het werk.
544
00:50:33,296 --> 00:50:38,442
Hij had wel last van het slechte weer
dat we tot 10 juli hadden.
545
00:50:38,568 --> 00:50:42,732
Maar hij blijft zich toeleggen
op het landschap...
546
00:50:43,040 --> 00:50:47,101
met een vasthoudendheid
die beloond zou moeten worden.
547
00:51:50,707 --> 00:51:56,554
De meest bijzondere groep portretten
is zonder twijfel...
548
00:51:56,680 --> 00:52:01,208
Mevrouw Cézanne in een gele
fauteuil. In die rode jurk.
549
00:52:03,453 --> 00:52:10,201
We zien hoe Cézanne zijn vrouw
geometrisch benadert...
550
00:52:10,327 --> 00:52:13,637
en haar zo bijna reduceert
tot een stilleven.
551
00:52:13,763 --> 00:52:19,510
Hij verandert haar houding en de
manier waarop ze in de ruimte zit...
552
00:52:19,636 --> 00:52:24,835
zoals hij de elementen
in een stilleven zou verplaatsen.
553
00:52:25,175 --> 00:52:27,473
Een fruitschaal, een appel, een kan.
554
00:52:28,645 --> 00:52:36,381
Je ziet dat hij dan weer aan het
schetsen is en dan weer iets uitwerkt.
555
00:52:37,521 --> 00:52:44,450
En tegelijkertijd experimenteert hij
met zijn nieuwe visie op ruimte.
556
00:52:45,795 --> 00:52:49,673
Dit is een van Cézannes
belangrijkste bijdragen...
557
00:52:49,799 --> 00:52:51,699
aan de 20e-eeuwse kunst.
558
00:52:52,669 --> 00:52:54,445
Je ziet hetzelfde model...
559
00:52:54,571 --> 00:52:57,181
met een paar uur verschil.
560
00:52:57,307 --> 00:53:00,518
Haar gezicht en haar houding
zijn anders.
561
00:53:00,644 --> 00:53:06,446
Ze lijkt in een andere stemming, maar
veel wijzer word je daar niet over.
562
00:53:06,917 --> 00:53:11,911
Het seriële effect is interessant.
Interessant ook om te vergelijken...
563
00:53:12,255 --> 00:53:14,765
met het seriële effect in Monets werk.
564
00:53:14,891 --> 00:53:18,258
Monet gaat ook verder
dan het impressionisme.
565
00:53:20,263 --> 00:53:23,391
Bij Monet gaat het om licht, tijd.
566
00:53:24,768 --> 00:53:30,297
Kathedralen en hooibergen, we
kennen zijn prachtige seriële werk.
567
00:53:32,709 --> 00:53:38,511
Bij Cézanne gaat het om het wezen
van het model, de persoonlijkheid.
568
00:54:00,704 --> 00:54:02,968
Dit is Jongen in rood vest.
569
00:54:03,306 --> 00:54:05,783
Mijn favoriete schilderij hier...
570
00:54:05,909 --> 00:54:08,707
en in de National Gallery of Art.
571
00:54:09,846 --> 00:54:15,826
Het is een portret van een jongen,
Michelangelo di Rosa...
572
00:54:15,952 --> 00:54:20,664
het enige betaalde model
waar Cézanne mee werkte.
573
00:54:20,790 --> 00:54:24,692
Een Italiaanse jongen,
een bekend model in de buurt.
574
00:54:25,929 --> 00:54:27,571
Cézanne ziet in het Louvre...
575
00:54:27,697 --> 00:54:33,644
Florentijnse maniëristische
portretten uit de Renaissance...
576
00:54:33,770 --> 00:54:36,614
van mensen als Bronzino en Pontormo.
577
00:54:36,740 --> 00:54:39,583
Het mooie daaraan is...
578
00:54:39,709 --> 00:54:44,578
dat ze een beeld oproepen van
een speciaal soort arrogante jongelui.
579
00:54:45,715 --> 00:54:48,893
Mode was heel belangrijk in die tijd...
580
00:54:49,019 --> 00:54:50,987
dus ze waren prachtig gekleed...
581
00:54:51,288 --> 00:54:54,265
en het waren soldaten,
dus ze waren fit.
582
00:54:54,391 --> 00:54:58,293
Het is een moment
in de geschiedenis van adolescentie...
583
00:54:58,428 --> 00:55:00,419
waar Cézanne op reageert.
584
00:55:01,698 --> 00:55:04,475
Zijn zoon is ongeveer even oud
als dit model.
585
00:55:04,601 --> 00:55:10,548
Het is een prachtige weergave
van het fenomeen adolescentie.
586
00:55:10,674 --> 00:55:14,818
Een jongeman die nog
heel erg een jongen is.
587
00:55:14,944 --> 00:55:17,003
Hij heeft fijne trekken.
588
00:55:17,347 --> 00:55:23,047
Uit zijn blik spreekt tegelijkertijd
zelfvertrouwen en lichte schroom...
589
00:55:23,386 --> 00:55:25,047
of zelfs melancholie.
590
00:55:25,388 --> 00:55:29,867
Maar zijn houding
heeft iets heel zwierigs.
591
00:55:29,993 --> 00:55:33,771
Die uitstekende heup
zet zijn lichaam in beweging.
592
00:55:33,897 --> 00:55:40,564
En dan die lichte toets, die laagjes
waarmee hij het gezicht neerzet.
593
00:55:40,704 --> 00:55:46,483
Het voorhoofd, de neus en dat prachtige
mondje, allemaal in dat ovaal.
594
00:55:46,609 --> 00:55:52,514
Ik vind het een erg ontroerend beeld
van een jongen die een man wordt.
595
00:55:54,751 --> 00:55:56,994
Hij zet de figuur neer...
596
00:55:57,120 --> 00:56:00,089
door links in de compositie...
597
00:56:00,423 --> 00:56:04,335
een soort stabiliteit te creëren...
598
00:56:04,461 --> 00:56:07,905
en vervolgens rechts op het doek...
599
00:56:08,031 --> 00:56:10,841
dingen te laten golven...
600
00:56:10,967 --> 00:56:15,028
waardoor de hele compositie
naar rechts begint te glijden.
601
00:56:15,505 --> 00:56:18,882
Dat doet hij in zijn stillevens
ook heel vaak.
602
00:56:19,008 --> 00:56:23,854
Hij zet bollen, kannen en borden
op een rechthoekige tafel...
603
00:56:23,980 --> 00:56:26,557
en het ziet er heel stabiel uit...
604
00:56:26,683 --> 00:56:28,892
maar hoe langer je ernaar kijkt...
605
00:56:29,018 --> 00:56:33,045
hoe meer je je realiseert
dat alles in beweging is...
606
00:56:33,423 --> 00:56:36,756
terwijl je dacht
dat het op z'n plek bleef.
607
00:56:38,762 --> 00:56:40,571
Hij speelt een spel...
608
00:56:40,697 --> 00:56:46,877
waarin hij een overtuigend beeld
van de visuele werkelijkheid oproept...
609
00:56:47,003 --> 00:56:51,849
maar er tegelijkertijd
een artificiële ervaring van maakt...
610
00:56:51,975 --> 00:56:56,435
een spel met gekleurde verf
in een tweedimensionaal vlak.
611
00:56:57,647 --> 00:57:02,760
Visueel ervaar je het als iets
waar het leven van afspat.
612
00:57:02,886 --> 00:57:07,431
Het voelt bijna
als iets spiritueels of filosofisch...
613
00:57:07,557 --> 00:57:10,834
om visueel te ervaren
wat Cézanne je vertelt...
614
00:57:10,960 --> 00:57:15,420
over deze figuur
of over de realiteit of de mensheid.
615
00:57:41,558 --> 00:57:44,802
Dat het werk in
een portrettengalerij hangt...
616
00:57:44,928 --> 00:57:47,771
is interessant.
De context hier in Londen...
617
00:57:47,897 --> 00:57:51,492
is heel anders dan
die in Parijs of Washington.
618
00:57:53,503 --> 00:57:55,979
Wat uniek is aan deze expositie...
619
00:57:56,105 --> 00:58:00,017
is dat hij gericht is
op de portretkunst als medium.
620
00:58:00,143 --> 00:58:04,588
Dit was het eerste
portretmuseum ter wereld...
621
00:58:04,714 --> 00:58:07,491
toen het in 1856 open ging.
622
00:58:07,617 --> 00:58:10,994
Het was bedoeld
voor een verzameling...
623
00:58:11,120 --> 00:58:15,216
portretten van belangrijke
Britse mannen en vrouwen...
624
00:58:15,558 --> 00:58:17,185
uit de geschiedenis.
625
00:58:17,527 --> 00:58:23,974
Om stil te staan bij de prestaties
van de natie en van individuen.
626
00:58:24,100 --> 00:58:29,480
In deze tijd word je overspoeld
met portretten en zelfportretten.
627
00:58:29,606 --> 00:58:32,983
Selfies, Facebook
Instagram en Snapchat...
628
00:58:33,109 --> 00:58:36,720
Misschien dat we nu meer
mensen aanspreken...
629
00:58:36,846 --> 00:58:41,943
door die grote interesse in identiteit
en de uitbeelding daarvan.
630
00:58:59,836 --> 00:59:02,546
Volgens mij is het gedoubleerd.
631
00:59:02,672 --> 00:59:06,870
Hier zie je het papier
en dit is de originele rand.
632
00:59:07,010 --> 00:59:08,552
Ja, hier ook.
633
00:59:08,678 --> 00:59:11,875
Dit is duidelijk
de rand van het schilderij.
634
00:59:12,615 --> 00:59:17,861
Of een expositie succesvol is meet
je niet alleen met bezoekersaantallen.
635
00:59:17,987 --> 00:59:22,822
Een expositie is niet geslaagd
alleen omdat hij veel publiek trekt.
636
00:59:23,660 --> 00:59:30,657
Het belangrijkste is dat je hem
op een integere manier samenstelt.
637
00:59:31,935 --> 00:59:37,581
Dat begint met een visie van wat je
met de tentoonstelling wilt uitdragen.
638
00:59:37,707 --> 00:59:43,668
Vervolgens moet je bekijken hoe je dat
gaat overbrengen op het publiek.
639
00:59:47,584 --> 00:59:50,561
Het is onduidelijk.
- Bovenaan, onder en links.
640
00:59:50,687 --> 00:59:52,985
Halen ze links en rechts door elkaar?
641
00:59:54,624 --> 00:59:57,034
Je ziet het bovenaan.
- Misschien.
642
00:59:57,160 --> 01:00:02,655
Dat is die beschadiging
die er altijd heeft gezeten.
643
01:00:04,200 --> 01:00:07,795
Hoe hoog moet hij hangen?
Deze hangt hoger.
644
01:00:08,805 --> 01:00:11,682
Daar is het veel te groot.
645
01:00:11,808 --> 01:00:15,300
Laten we nog eens kijken met die erbij.
646
01:00:15,645 --> 01:00:19,979
Zo kijk je recht
in zijn bloeddoorlopen ogen.
647
01:00:37,000 --> 01:00:39,264
November 1894.
648
01:00:41,404 --> 01:00:46,850
Paul is zo eigenaardig,
zo bang voor nieuwe gezichten...
649
01:00:46,976 --> 01:00:50,854
dat ik vrees dat hij niet
komt opdagen voor het diner...
650
01:00:50,980 --> 01:00:53,039
terwijl hij je graag wil ontmoeten.
651
01:00:53,916 --> 01:00:58,662
Jammer dat die man niet meer steun
heeft gehad in zijn leven.
652
01:00:58,788 --> 01:01:03,782
Hij is een waar kunstenaar
die te veel aan zichzelf twijfelt.
653
01:01:04,327 --> 01:01:06,352
Hij moet opgevrolijkt worden.
654
01:01:11,868 --> 01:01:16,305
Dit is een heel mooi werk,
terwijl het niet eens af is.
655
01:01:17,340 --> 01:01:22,853
De bibliotheek, de papieren op tafel,
de kleine Rodin in gips...
656
01:01:22,979 --> 01:01:26,415
de kunstroos die hij zelf meebracht.
657
01:01:26,749 --> 01:01:29,013
Alles is eersteklas.
658
01:01:30,186 --> 01:01:33,196
En dan is er ook nog de figuur...
659
01:01:33,322 --> 01:01:36,099
zeer zorgvuldig geschilderd...
660
01:01:36,225 --> 01:01:40,685
met een rijke en weergaloze
harmonie van tonen.
661
01:01:41,164 --> 01:01:43,674
Het gezicht is alleen geschetst.
662
01:01:43,800 --> 01:01:48,145
Hij zei steeds: 'Misschien doe ik
dat als het bijna klaar is'.
663
01:01:48,271 --> 01:01:51,035
Het kwam helaas nooit af.
664
01:01:52,375 --> 01:01:57,321
Op een mooie dag liet Cézanne
zijn schilderspullen opsturen.
665
01:01:57,447 --> 01:02:01,024
Hij schreef me dat het project
hem te veel was...
666
01:02:01,150 --> 01:02:06,930
dat hij er niet aan had moeten beginnen
en dat het hem speet.
667
01:02:07,056 --> 01:02:10,133
Ik stond erop dat hij terugkwam
en zei hem...
668
01:02:10,259 --> 01:02:14,252
dat hij een mooi werk was begonnen
dat hij moest afmaken.
669
01:02:15,431 --> 01:02:16,940
Hij kwam terug.
670
01:02:17,066 --> 01:02:19,466
Een week lang leek hij te werken.
671
01:02:19,802 --> 01:02:24,147
Hij voegde dunne laagjes kleur toe,
zoals alleen hij dat kon.
672
01:02:24,273 --> 01:02:27,936
Het schilderij bleef
fris en sprankelend.
673
01:02:28,511 --> 01:02:31,888
Maar hij had
zijn belangstelling verloren.
674
01:02:32,014 --> 01:02:35,959
Hij vertrok naar Aix
en liet het portret achter...
675
01:02:36,085 --> 01:02:42,285
zoals hij veel schilderijen achterliet,
vaak prachtig qua idee en uitwerking.
676
01:02:50,099 --> 01:02:54,934
Aix, 6 juli 1895.
677
01:02:55,838 --> 01:03:00,984
Ik moest de studie van Geffroy
die ik was begonnen, achterlaten.
678
01:03:01,110 --> 01:03:04,321
Hij had zich zo vriendelijk
beschikbaar gesteld...
679
01:03:04,447 --> 01:03:07,424
dat ik me schaam
voor het magere resultaat.
680
01:03:07,550 --> 01:03:10,093
En dat na zo veel sessies...
681
01:03:10,219 --> 01:03:13,997
en zo veel enthousiasme
en aanmoedigingen.
682
01:03:14,123 --> 01:03:19,069
Ik ben dus weer thuis, waar ik
misschien nooit weg had moeten gaan...
683
01:03:19,195 --> 01:03:22,995
en waag me weer
aan het maken van kunst.
684
01:03:25,568 --> 01:03:28,178
30 april 1896.
685
01:03:28,304 --> 01:03:30,272
Mijn beste M. Gasquet...
686
01:03:31,908 --> 01:03:35,886
U begrijpt niet tot welke trieste staat
ik ben vervallen.
687
01:03:36,012 --> 01:03:40,457
Niet langer mijn eigen meester,
de man die niet bestaat.
688
01:03:40,583 --> 01:03:45,543
En u, die filosoof zou zijn,
wil me de genadeklap toedienen?
689
01:03:45,888 --> 01:03:48,899
Maar ik vervloek Geffroy
en andere schoften...
690
01:03:49,025 --> 01:03:53,462
die met hun artikel de aandacht
van het publiek op me vestigden.
691
01:03:54,430 --> 01:03:59,309
Mijn leven lang heb ik gewerkt
om in mijn onderhoud te voorzien...
692
01:03:59,435 --> 01:04:05,169
maar ik dacht dat je kon schilderen
en je privéleven erbuiten kon houden.
693
01:04:07,076 --> 01:04:11,288
Uiteraard ontwikkelt een kunstenaar
zich intellectueel...
694
01:04:11,414 --> 01:04:14,178
maar de man moet
buiten beeld blijven.
695
01:04:15,117 --> 01:04:18,328
Men moet het genot uit de studie halen.
696
01:04:18,454 --> 01:04:20,030
Als ik mocht kiezen...
697
01:04:20,156 --> 01:04:23,467
bleef ik in mijn hoekje
met een paar vrienden...
698
01:04:23,593 --> 01:04:27,359
met wie ik af en toe
wat zou gaan drinken.
699
01:04:38,374 --> 01:04:40,968
Augustus 1897.
700
01:04:42,178 --> 01:04:44,054
Mijn beste Solari.
701
01:04:44,180 --> 01:04:47,224
Kom als je vrij bent
zondag op bezoek.
702
01:04:47,350 --> 01:04:51,161
Als je 's morgens om 8 uur komt,
ben ik in de steengroeve...
703
01:04:51,287 --> 01:04:53,964
waar we eerder getekend hebben.
704
01:04:54,090 --> 01:04:57,934
Daarna zouden we kunnen gaan
lunchen in Tholonet.
705
01:04:58,060 --> 01:05:00,437
Eet een eend met mij.
706
01:05:00,563 --> 01:05:04,260
Bereid met olijven. De eend, uiteraard.
707
01:05:15,344 --> 01:05:18,438
26 september 1897.
708
01:05:20,449 --> 01:05:21,958
Beste Gasquet.
709
01:05:22,084 --> 01:05:25,520
Kunst is een harmonie,
net als de natuur.
710
01:05:26,489 --> 01:05:28,616
Wat denken die imbecielen wel?
711
01:05:28,958 --> 01:05:32,917
Dat ze zeggen dat de kunstenaar
de mindere is van de natuur?
712
01:05:36,532 --> 01:05:40,443
Aix, 1 november 1897.
713
01:05:40,569 --> 01:05:42,179
Beste Solari.
714
01:05:42,305 --> 01:05:46,216
Ik ontving je brief
over je aanstaand huwelijk.
715
01:05:46,342 --> 01:05:49,052
Je zult bij je toekomstig partner...
716
01:05:49,178 --> 01:05:52,923
de steun vinden
die onmisbaar is voor elke man...
717
01:05:53,049 --> 01:05:56,610
die een lange en zware loopbaan
voor zich heeft.
718
01:05:58,721 --> 01:06:02,098
Het schrijven brengt u problemen...
719
01:06:02,224 --> 01:06:06,354
maar wees dapper.
Dat is nodig om te slagen.
720
01:06:08,064 --> 01:06:10,440
Als dit berichtje u bereikt...
721
01:06:10,566 --> 01:06:16,300
hebt u vast al gehoord dat mijn
arme moeder gestorven is. Paul.
722
01:06:28,050 --> 01:06:34,421
Zelfportret met Baret
1898-1900
723
01:07:02,651 --> 01:07:07,030
Aix, 3 februari 1902.
724
01:07:07,156 --> 01:07:09,283
Mijn beste M. Aurenche.
725
01:07:10,459 --> 01:07:13,637
Ik heb met niemand hier
een band opgebouwd.
726
01:07:13,763 --> 01:07:16,755
Soms voel ik een vlaag
van enthousiasme...
727
01:07:17,099 --> 01:07:19,693
maar vaker pijnlijke teleurstellingen.
728
01:07:20,369 --> 01:07:21,578
Zo is het leven.
729
01:07:21,704 --> 01:07:27,617
Als je triest bent, denk dan aan oude
vrienden. Geef de kunst niet totaal op.
730
01:07:27,743 --> 01:07:32,578
Het is de intiemste uitdrukking
van wie we zijn.
731
01:07:35,618 --> 01:07:39,110
Aix, maart 1902.
732
01:07:39,655 --> 01:07:42,098
Beste Monsieur Aurenche.
733
01:07:42,224 --> 01:07:44,167
Ik heb veel werk te doen.
734
01:07:44,293 --> 01:07:48,038
Dat geldt voor iedereen
die een serieus mens is.
735
01:07:48,164 --> 01:07:51,207
Het is onze enige toevlucht
hier op aarde.
736
01:07:51,333 --> 01:07:54,359
Het kan ons afleiden
van onze zorgen.
737
01:07:58,207 --> 01:08:01,370
Aix, 8 juli 1902.
738
01:08:02,445 --> 01:08:04,072
Beste Gasquet.
739
01:08:04,613 --> 01:08:08,191
Ik jaag succes na via mijn werk.
740
01:08:08,317 --> 01:08:13,363
Ik veracht alle levende schilders
behalve Monet en Renoir...
741
01:08:13,489 --> 01:08:16,356
en ik wil succes hebben in mijn werk.
742
01:08:20,863 --> 01:08:24,264
Aix, 9 januari 1903.
743
01:08:24,800 --> 01:08:26,734
Beste Monsieur Vollard.
744
01:08:28,671 --> 01:08:31,081
Ik werk standvastig door.
745
01:08:31,207 --> 01:08:33,717
Ik vang een glimp op
van het Beloofde Land.
746
01:08:33,843 --> 01:08:38,644
Zal ik er net als de leider
van de joden binnen kunnen gaan?
747
01:08:39,582 --> 01:08:41,424
Ik heb voorruitgang geboekt.
748
01:08:41,550 --> 01:08:43,643
Waarom zo laat, na veel gezwoeg?
749
01:08:44,553 --> 01:08:49,165
Is kunst als het priesterambt
en moet je een zuiver hart hebben...
750
01:08:49,291 --> 01:08:52,419
en je er volledig aan overgeven?
751
01:08:56,699 --> 01:09:00,343
Cézanne toon zich in
zijn correspondentie...
752
01:09:00,469 --> 01:09:03,836
altijd heel welwillend
tegenover Vollard.
753
01:09:04,173 --> 01:09:07,250
Vollard heeft hem dan ook geholpen.
754
01:09:07,376 --> 01:09:15,225
In 1895 is Cézanne bijna 60. Hij heeft
nog nooit een solo-expositie gehad.
755
01:09:15,351 --> 01:09:20,697
De eerste die zo'n expositie regelt
is een jonge galeriehouder...
756
01:09:20,823 --> 01:09:24,267
die nog niet lang
gevestigd is in Parijs...
757
01:09:24,393 --> 01:09:26,803
interesse heeft in Cézannes werk...
758
01:09:26,929 --> 01:09:32,128
en in 1895
zijn schilderijen tentoonstelt.
759
01:09:32,835 --> 01:09:37,514
Er is een geweldige anekdote
over het portret van Vollard.
760
01:09:37,640 --> 01:09:39,482
Vollard vertelt het verhaal.
761
01:09:39,608 --> 01:09:43,653
Na 115 vreselijk lange sessies...
762
01:09:43,779 --> 01:09:46,523
vraagt Vollard of Cézanne tevreden is.
763
01:09:46,649 --> 01:09:51,428
Cézanne zegt: Ja, ik ben wel tevreden
over het overhemd.
764
01:09:51,554 --> 01:09:55,923
Vollard vraagt waarom twee
stipjes in zijn hand blanco zijn...
765
01:09:56,258 --> 01:09:59,302
zegt Cézanne:
Ik wil geen fouten maken.
766
01:09:59,428 --> 01:10:01,337
Ik ga zo naar het Louvre...
767
01:10:01,463 --> 01:10:05,559
als ik daar de juiste tint vind
kan ik die plekjes afmaken.
768
01:10:06,302 --> 01:10:09,612
Ze zijn minuscuul.
Maar ze zitten er nog steeds.
769
01:10:09,738 --> 01:10:11,681
Hij zegt tegen Vollard:
770
01:10:11,807 --> 01:10:15,218
Als ik die twee
kleine plekjes verknoei...
771
01:10:15,344 --> 01:10:18,336
kan ik het hele
schilderij opnieuw maken.
772
01:10:47,710 --> 01:10:50,286
We zijn hier in zijn atelier.
773
01:10:50,412 --> 01:10:55,372
Het heeft grote erkers op het noorden
zodat het licht constant is.
774
01:10:56,485 --> 01:10:58,394
Na de dood van zijn moeder...
775
01:10:58,520 --> 01:11:01,698
deelde hij Le Jas de Bouffan
met zijn twee zusters.
776
01:11:01,824 --> 01:11:06,887
Zijn zwager wilde het laten splitsen
om het te kunnen verkopen.
777
01:11:07,529 --> 01:11:11,774
Cézanne had de keuze tussen
zijn zusters uitkopen...
778
01:11:11,900 --> 01:11:13,595
en geen geld overhouden...
779
01:11:14,370 --> 01:11:17,862
of verkopen en een andere plek
zoeken om te wonen.
780
01:11:18,540 --> 01:11:22,519
Hij koos voor de tweede optie
en kocht al snel een stuk land.
781
01:11:22,645 --> 01:11:26,322
Het beviel hem omdat het
ver van het centrum was...
782
01:11:26,448 --> 01:11:30,680
en hij bouwde er het atelier
dat hij altijd had willen hebben.
783
01:11:31,987 --> 01:11:34,979
Mijn grootvader,
Paul Cézannes zoon...
784
01:11:35,291 --> 01:11:38,868
was toen hij werd geboren
en als jongetje...
785
01:11:38,994 --> 01:11:43,706
de link met de wereld
die belangrijk was als anker...
786
01:11:43,832 --> 01:11:46,743
in het dagelijks leven van de schilder.
787
01:11:46,869 --> 01:11:54,651
Hij groeide op en er ontstond
tussen hen een wederzijds respect.
788
01:11:54,777 --> 01:11:59,389
Als jongeman was mijn grootvader
al snel verantwoordelijk...
789
01:11:59,515 --> 01:12:02,725
voor alledaagse klusjes
die de schilder schuwde.
790
01:12:02,851 --> 01:12:07,463
Hij nam de zaken over
en zorgde dat alles marcheerde...
791
01:12:07,589 --> 01:12:11,525
Los van het schilderen
was Cézanne wat hulpeloos.
792
01:12:15,097 --> 01:12:18,726
Aix, 22 februari 1903.
793
01:12:19,435 --> 01:12:21,903
Beste Monsieur Camoin.
794
01:12:22,738 --> 01:12:26,983
Zeer vermoeid, 64 jaar oud.
795
01:12:27,109 --> 01:12:31,721
Mijn zoon, hij is nu in Parijs,
is een groot filosoof.
796
01:12:31,847 --> 01:12:35,925
Niet de gelijke van Diderot,
Voltaire of Rousseau...
797
01:12:36,051 --> 01:12:41,580
hij is prikkelbaar en ongeïnteresseerd,
maar een goede jongen.
798
01:12:43,692 --> 01:12:47,704
Aix, 13 september 1903.
799
01:12:47,830 --> 01:12:50,025
Beste Monsieur Camoin.
800
01:12:50,666 --> 01:12:53,543
Thomas Couture zei
tegen zijn leerlingen:
801
01:12:53,669 --> 01:12:58,481
Zorg dat je in goed gezelschap bent:
Ga naar het Louvre.
802
01:12:58,607 --> 01:13:03,453
Maar als je de grote meesters
hebt gezien, moet je snel weg...
803
01:13:03,579 --> 01:13:09,359
en door de natuur ons artistieke
instinct te laten herleven...
804
01:13:09,485 --> 01:13:11,385
die we in ons hebben.
805
01:13:19,495 --> 01:13:24,489
Aix, 25 januari 1904.
806
01:13:25,601 --> 01:13:28,126
Mijn beste Monsieur Aurenche.
807
01:13:28,470 --> 01:13:33,049
Mijn artistieke prestaties
vorderen iedere dag...
808
01:13:33,175 --> 01:13:35,818
al moet ik er hard voor werken.
809
01:13:35,944 --> 01:13:40,390
Een sterk gevoel voor de natuur,
zoals ook ik bezit...
810
01:13:40,516 --> 01:13:43,926
mag de basis zijn voor
het scheppen van kunst...
811
01:13:44,052 --> 01:13:48,431
en daarmee voor
de kwaliteit van toekomstig werk...
812
01:13:48,557 --> 01:13:53,036
de kennis van middelen waarmee
men zich uitdrukt is ook essentieel...
813
01:13:53,162 --> 01:13:58,691
en deze wordt slechts verkregen
door zeer veel ervaring op te doen.
814
01:14:07,609 --> 01:14:10,806
Aix, 15 April 1904.
815
01:14:11,613 --> 01:14:13,581
Beste Monsieur Bernard.
816
01:14:14,483 --> 01:14:16,993
Sta mij toe dit nog eens te zeggen:
817
01:14:17,119 --> 01:14:21,664
Behandel de natuur
als cilinders, bollen en kegels...
818
01:14:21,790 --> 01:14:23,633
en zet alles in perspectief.
819
01:14:23,759 --> 01:14:28,753
Zodat elke zijde van een object of
een vlak naar een centraal punt leidt.
820
01:14:38,240 --> 01:14:42,199
Horizontale lijnen
zorgen voor breedte...
821
01:14:42,544 --> 01:14:46,122
en verticale lijnen geven diepte.
822
01:14:46,248 --> 01:14:51,185
Wij mensen ervaren de natuur eerder
in diepte dan in oppervlak...
823
01:14:51,520 --> 01:14:57,066
vandaar dat je in de door rode en gele
tinten weergegeven lichtvibratie...
824
01:14:57,192 --> 01:15:02,562
voldoende blauw moet mengen
om de lucht voelbaar te maken.
825
01:15:09,071 --> 01:15:11,733
Aix, 12 mei 1904.
826
01:15:12,574 --> 01:15:14,550
Beste Bernard.
827
01:15:14,676 --> 01:15:17,587
De natuur komt me complex voor...
828
01:15:17,713 --> 01:15:20,546
en er is nog eindeloos
veel te verbeteren.
829
01:15:21,717 --> 01:15:26,028
Je moet je model scherp zien
en aanvoelen...
830
01:15:26,154 --> 01:15:30,716
en jezelf dan duidelijk
en met kracht uitdrukken.
831
01:15:31,159 --> 01:15:34,771
Smaak moet leidend zijn,
maar is zeldzaam.
832
01:15:34,897 --> 01:15:39,231
Kunst spreekt slechts
tot een kleine groep mensen.
833
01:15:40,836 --> 01:15:46,832
Meningen die niet gebaseerd zijn
op intelligente observatie wijs je af.
834
01:15:52,714 --> 01:15:56,548
Aix, 11 november 1904.
835
01:15:57,786 --> 01:15:59,562
Beste Monsieur Vollard.
836
01:15:59,688 --> 01:16:04,734
Wat laat bevestig ik de ontvangst
van de overboeking van 2000 franc.
837
01:16:04,860 --> 01:16:07,556
Ik sluit twee handtekeningen bij.
838
01:16:09,064 --> 01:16:13,676
Mijn vader is verrukt van het succes
van de Salon d'Automne...
839
01:16:13,802 --> 01:16:18,262
en is dankbaar voor de zorg die
u heeft besteed aan de expositie.
840
01:16:18,607 --> 01:16:24,554
Hij zal blij zijn met de vier muren
van de zaal die aan hem gewijd is.
841
01:16:24,680 --> 01:16:28,741
Ik wacht de eerste zending foto's af
die u me zult sturen.
842
01:16:30,953 --> 01:16:35,287
Mijn vader blijft zeer gepassioneerd
als het om zijn kunst gaat.
843
01:16:35,624 --> 01:16:38,684
Het doek met de baadsters vordert.
844
01:16:42,130 --> 01:16:44,291
Aix, 1905.
845
01:16:45,000 --> 01:16:46,809
Mijn beste Bernard.
846
01:16:46,935 --> 01:16:51,047
Het Louvre is het boek
waaruit wij leren lezen.
847
01:16:51,173 --> 01:16:55,337
Maar we moeten ons niet vastklampen
aan de mooie natuur.
848
01:16:55,677 --> 01:17:00,590
Laat ons proberen haar geest te vangen
en onszelf uit te drukken...
849
01:17:00,716 --> 01:17:03,776
al naar gelang onze individuele aard.
850
01:17:04,786 --> 01:17:08,264
Tijd en bezinning zullen
onze visie beïnvloeden...
851
01:17:08,390 --> 01:17:11,757
en uiteindelijk komen we tot begrip.
852
01:17:50,332 --> 01:17:53,609
Cézanne is natuurlijk echt een icoon.
853
01:17:53,735 --> 01:17:56,646
Zijn benadering van het portret
evolueert...
854
01:17:56,772 --> 01:18:01,984
en dat zie je later ook gebeuren
bij de Picasso van de Roze Periode...
855
01:18:02,110 --> 01:18:06,322
bij Modigliani, bij Giacometti...
856
01:18:06,448 --> 01:18:09,892
en bij alle grote kunstenaars
uit de 20e eeuw.
857
01:18:10,018 --> 01:18:14,730
Hij is de intermediair geweest
tussen de 19e en de 20e eeuw.
858
01:18:14,856 --> 01:18:17,266
Hij was een bijzondere portrettist.
859
01:18:17,392 --> 01:18:21,971
Waarschijnlijk de belangrijkste
sinds Rembrandt.
860
01:18:22,097 --> 01:18:26,142
In dat opzicht dat hij echt
de mensheid schildert.
861
01:18:26,268 --> 01:18:29,245
Het zijn soms moeilijke schilderijen...
862
01:18:29,371 --> 01:18:35,084
als je portretten beschouwt
als afbeeldingen van gezichten...
863
01:18:35,210 --> 01:18:38,988
maar de expressie
zit in het hele doek.
864
01:18:39,114 --> 01:18:44,450
Zoals Matisse zei: Expressie zit
niet in een gebaar of een gezicht...
865
01:18:44,786 --> 01:18:46,796
maar in de hele compositie.
866
01:18:46,922 --> 01:18:52,360
En dat is Cézannes geschenk
aan de moderne schilderkunst.
867
01:18:53,028 --> 01:18:55,004
Cézannes toon is uniek.
868
01:18:55,130 --> 01:19:00,042
Het is of hij is ontsnapt aan zijn tijd
en hem ver vooruit is...
869
01:19:00,168 --> 01:19:03,045
al richting abstractie gaat.
870
01:19:03,171 --> 01:19:08,317
Dat is volgens mij waarom
kunstenaars als Picasso en Braque...
871
01:19:08,443 --> 01:19:15,091
Cézanne als een vaderfiguur zagen.
Hij had de weg voorbereid.
872
01:19:15,217 --> 01:19:17,326
Cézanne is een schildersschilder.
873
01:19:17,452 --> 01:19:21,297
Het is moeilijke kunst.
Je moet je erin verdiepen.
874
01:19:21,423 --> 01:19:25,935
Maar alle groten van zijn generatie
en van generaties na hem...
875
01:19:26,061 --> 01:19:31,007
hebben de waarde ingezien
van de visie en de missie...
876
01:19:31,133 --> 01:19:33,863
van deze man die
een modern kunstenaar was.
877
01:19:40,909 --> 01:19:45,243
Aix, 3 augustus 1906.
878
01:19:47,215 --> 01:19:49,158
Mijn beste Paul.
879
01:19:49,284 --> 01:19:50,793
Ik sta vroeg op...
880
01:19:50,919 --> 01:19:55,831
en alleen tussen vijf en acht
kan ik mijn eigen leven leiden.
881
01:19:55,957 --> 01:20:00,087
Als de hitte zo erg is
dat ze mijn hersens aantast...
882
01:20:00,228 --> 01:20:03,527
kan ik niet eens meer
aan schilderen denken.
883
01:20:05,066 --> 01:20:10,470
Ik heb bronchitis en heb de homeopathie
ingeruild voor ouderwetse siroop.
884
01:20:11,940 --> 01:20:15,017
Jammer dat ik je niet echt
kan laten delen...
885
01:20:15,143 --> 01:20:17,873
in mijn ideeën en gewaarwordingen.
886
01:20:18,446 --> 01:20:21,023
Lang leve de Goncourts, Pissarro...
887
01:20:21,149 --> 01:20:24,126
en anderen met
een voorliefde voor kleur...
888
01:20:24,252 --> 01:20:27,119
die licht en lucht weergeeft.
889
01:20:28,590 --> 01:20:32,802
Met deze vreselijke hitte zullen
Maman en jij wel moe zijn...
890
01:20:32,928 --> 01:20:35,938
Goed dat jullie terug zijn in Parijs...
891
01:20:36,064 --> 01:20:41,058
en op tijd ontsnapt zijn
aan de gloeiende hitte hier.
892
01:20:42,270 --> 01:20:45,481
Vergeet alsjeblieft de pantoffels niet.
893
01:20:45,607 --> 01:20:49,134
Het paar dat ik nu heb is bijna op.
894
01:20:51,613 --> 01:20:56,983
Aix, 26 augustus 1906.
895
01:20:58,153 --> 01:20:59,552
Mijn beste Paul.
896
01:21:00,956 --> 01:21:06,402
Ik vergeet je soms te schrijven doordat
ik het gevoel voor tijd kwijtraak.
897
01:21:06,528 --> 01:21:08,871
Het is vreselijk heet...
898
01:21:08,997 --> 01:21:13,161
en ik denk dat mijn zenuwstelsel
verzwakt is.
899
01:21:14,302 --> 01:21:16,998
Schilderen is het beste voor me.
900
01:21:18,039 --> 01:21:21,417
Ik ga elke dag met het rijtuig
naar de rivier.
901
01:21:21,543 --> 01:21:23,385
Het is daar wel aangenaam...
902
01:21:23,511 --> 01:21:26,241
maar mijn zwakheid maakt me somber.
903
01:21:27,449 --> 01:21:30,960
Ik ga zo naar mijn atelier.
904
01:21:31,086 --> 01:21:33,520
Ik ben laat opgestaan, na vijven.
905
01:21:34,256 --> 01:21:35,498
Ik werk wel fijn...
906
01:21:35,624 --> 01:21:41,370
maar soms is het licht zo gemeen
dat de natuur me lelijk toeschijnt.
907
01:21:41,496 --> 01:21:44,897
Dan moet je kiezen.
908
01:21:45,934 --> 01:21:48,425
Mijn pen komt nauwelijks in beweging.
909
01:21:49,204 --> 01:21:52,314
Ik omhels jullie met heel mijn hart...
910
01:21:52,440 --> 01:21:59,346
en denk aan alle vrienden die door tijd
en ruimte heen aan mij blijven denken.
911
01:22:00,181 --> 01:22:04,174
Een omhelzing voor jou en Maman.
912
01:22:06,488 --> 01:22:10,049
Aix, 8 september 1906.
913
01:22:10,625 --> 01:22:12,368
Mijn beste Paul.
914
01:22:12,494 --> 01:22:16,430
Vandaag, het is bijna 11 uur,
een nieuwe hittegolf.
915
01:22:17,098 --> 01:22:20,397
De lucht is gloeiend heet,
geen zuchtje wind.
916
01:22:21,102 --> 01:22:25,181
Zo'n temperatuur is slechts goed
om metalen te laten uitzetten...
917
01:22:25,307 --> 01:22:30,119
de verkoop van drank te stimuleren
en bierhandelaren blij te maken.
918
01:22:30,245 --> 01:22:35,324
De bierhandel begint respectabele
proporties aan te nemen in Aix...
919
01:22:35,450 --> 01:22:39,495
net als de pretenties
van de lokale intellectuelen...
920
01:22:39,621 --> 01:22:44,649
een stel oude lamstralen,
idioten en dwazen.
921
01:22:45,660 --> 01:22:50,188
De uitzonderingen die er zijn
houden zich gedeisd.
922
01:22:53,335 --> 01:22:56,668
Tot slot moet ik je vertellen
dat ik als schilder...
923
01:22:57,005 --> 01:23:01,083
de natuur steeds scherper zie.
924
01:23:01,209 --> 01:23:06,340
Wat ik gewaarword op het doek
te krijgen kost evenwel veel moeite.
925
01:23:06,481 --> 01:23:10,281
De intensiteit ervan ontglipt me.
926
01:23:10,418 --> 01:23:16,065
Ik beschik niet over de kleurenpracht
die de natuur verlevendigt.
927
01:23:16,191 --> 01:23:18,634
De motieven breiden zich uit.
928
01:23:18,760 --> 01:23:25,131
Een object van alle verschillende
kanten bestuderen is fascinerend.
929
01:23:25,266 --> 01:23:30,179
Ik zou maanden zoet zijn
als ik op dezelfde plek bleef zitten...
930
01:23:30,305 --> 01:23:32,648
nu eens wat naar rechts leunend...
931
01:23:32,774 --> 01:23:35,140
dan eens meer naar links.
932
01:23:37,712 --> 01:23:39,388
Mijn beste Paul...
933
01:23:39,514 --> 01:23:44,383
ik heb het grootste vertrouwen
in jou als mijn zaakbehartiger.
934
01:23:45,086 --> 01:23:49,284
Je vader, die jou en Maman omhelst.
935
01:23:54,562 --> 01:23:58,623
Aix, 15 oktober 1906.
936
01:24:00,702 --> 01:24:02,260
Mijn beste Paul.
937
01:24:03,505 --> 01:24:06,702
Alles gaat angstaanjagend snel.
938
01:24:08,243 --> 01:24:10,319
Het gaat niet slecht.
939
01:24:10,445 --> 01:24:13,346
Ik zorg voor mezelf, ik eet goed.
940
01:24:14,416 --> 01:24:16,358
Mijn beste Paul.
941
01:24:16,484 --> 01:24:19,695
Voor nieuws
waar je echt blij mee zou zijn...
942
01:24:19,821 --> 01:24:22,756
zou ik 20 jaar jonger moeten zijn.
943
01:24:23,091 --> 01:24:25,434
Ik herhaal, ik eet goed.
944
01:24:25,560 --> 01:24:29,705
Het moreel zou wel wat opgevijzeld
kunnen worden...
945
01:24:29,831 --> 01:24:32,595
maar dat lukt alleen door te werken.
946
01:24:34,302 --> 01:24:39,433
Al mijn landgenoten zijn idioten
vergeleken met mij.
947
01:24:41,776 --> 01:24:45,712
Ik omhels jou en Maman.
948
01:24:46,748 --> 01:24:50,741
Je vader, Paul Cézanne.
949
01:24:52,287 --> 01:24:58,624
Paul Cézanne
19 januari 1839 - 22 oktober 1906
81482
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bosnian
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese
